AHLAT KÜLTÜRÜNDE ÖRF VE ADETLERİMİZ 1

• 14 Aralık 2023 Perşembe 22:42:38

Ahlat kültüründe, soyut kültürel miraslarımızı incelediğimizde, geleneklerimizin göreneklerimizin, hayatın içinde ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu görürüz. Uzun bir tarihi geçmişe ve köklü geleneklere sahip olan ilçemiz, somut olduğu kadar, soyut geniş ağlı kültürel mirasa da sahiptir.

1.Evlenme İle İlgili Gelenekler
2.Doğum İle İlgili Gelenekler
3.Sosyal Yaşamla ilgili Gelenekler
4.Bayramlarla İlgili Gelenekler
5.Ölüm İle ilgili Gelenekler
6.Ahlat’ta Halk Doktorluk Gelenekleri
7.Ahlat’ta Hayvancılık Gelenekleri
8.Ahlat’ta Giyim Kuşam Gelenekleri
9.Ahlat Halk Edebiyatında Kültüründe Efsaneler, Masallar( haketler) Ninniler,Türküler,Şiirler, Atasözleri, Deyimler
10.Yemek Kültürü ile ilgili Gelenekler

Bu tür gelenekler doğumdan başlayarak, beşiğe atmaya, kırkın çıkmasına,çocuk görmesine ,kurşun dökmesine, diş hediğine, hastalığına, askere uğurlanmasına, kız istemeye, söz kesmeye, nişan yapmaya, on beş görmesine,ağır görmesine, düğününe ,kına gecesine, gelin almasına, düğün gecesine kadar uzar gider. Askere uğurlama törenleri, Anadolu’nun her yerinde olduğu gibi Ahlat’ta da dua ve mevlit gibi dini olgular, davul zurna eşliğinde yolcu etme gibi ananevi törenlerle bir öğünme ve gurur duyma olgusuyla toplumumuzun askerlik sevgisini sergiledikleri önemli törenlerdir. Söz kesen ya da nişan yapan gençlerin aileleri arasında bayram ve özel günlerde hediye alayı düzenlenmesi, sesli olarak çevreye durumun ilan edilmesi hem geleneksel hem de dini açıdan fevkalade önemli bir olguyu yaşatmaya sebep olan durumdur.

Ahlat kültüründe en önemli olgu düğünlerimizdir. Düğünlerimizde öyle davetiye yazdırmakta yoktu. Birisi tutulur kapı kapı dolaşıp tüm eş dost ayırt edilmeden düğüne davet edilirdi. Düğünler Cuma akşamından başlar.Cuma günü akşamındaki etkinliğin adı “un akşamı” dır. Kız evinde de müzikle kendi aralarında eğlenirken, oğlan evinde davul zurna eşliğinde çalıp oynanır. Sıra düğün çöreği için un elemeye gelir .Elekle genç kız ve genç erkekler sırayla temsili un eleyerek halaya devam edilir.

Hamur akşamına davet beklenmeden gelinir. Gelirken de yağ, şeker, yumurta, süt getirilir. En son olarak damat adayı unu eler ve eleği duvara asar.”Unumu eledim,eleğimi duvara astım” deyimi ile bekarlığa veda etmektir aslında. Daha sonra akşamdan yoğrulan düğün çöreği

( düğün pitiği) hamuru, sabah erkenden fırına yollanıp, en geç öğlene kadar pitikler pişmiş ve evdeki temiz örtülerin üzerine serilmiştir. Cumartesi sabahtan oğlan evine şerbet yapımı için bir torba şekerle beraber “şeker kırmaya” gidilir. Damadın masrafları sağdıçlar tarafından karşılanır. Şekeri götürene bahşiş verilir, kız ve oğlan evinden karşılıklı iki genç şekeri şeker makası ile kırarlar. Kız tarafına oğlan evi, oğlan tarafına da kız evi bahşiş verir. Hele düğünlerin vazgeçilmez şahsiyetleri “sağdıç ve toy beyi” geleneği ne güzeldir. Toy beyi damadın yakın akrabasından seçilir, özellikle amca olması tercih edilir. Toy beyi düğünün nerede ise tüm Pazar gecesi yatsı namazı sonrasına, damat kapatma geleneğiyle sona erer ki, her bir ayrıntısı törelerimizin unutulmadığını gösteren çok önemli geleneksel uygulamalardır. Toy beyi düğünün nerede ise tüm bahşiş işini karşılar. Hele gelini kapıdan çıkarırken kapı bağı ve bel bağlama geleneklerinde en çok aranılan şahıstır saygıdeğer toy beyleri. Damadın iki sağdıcı olur Ahlat kültüründe, gelinin ise bir yengesi olur. Sağdıçların birisi evli birisi bekar olur. Sağdıcın görevi şeker ezmeden başlar düğün gecesine kadar da devam eder. Hele damadı çalıp sağdıçtan bahşiş alma ne güzel bir gelenektir. Düğünü yaptıktan sonra gelin, oğlan evine geldikten sonra koltuğa verilir daha sonra gelin odasına alındıktan sonra kucağına bir erkek çocuk oturtulur.

Çocuğun olsun hem de erkek çocuğun olması arzusu geleneğe dönüştürülmüştür. Özellikle kalabalık ailelerde bu gelenek soyun yürümesi için çok yaygındır. Özellikle doğumda erkek çocuğun doğumu daha farklı karşılanır. Evlilik törenlerine bağlı gelenekler düğünle sona ermez. Düğünün ardından yakın akrabalar düğün evine çeyiz bakmaya gider giderler.
(Devam edecek)

Birgül Otlu Ahlat