Almanca'daki Dört Harfli İki Ses Üzerine Bir İnceleme

• 24 Eylül 2023 Pazar 20:09:34

Bu yazı, son kısmındaki karşılaştırma hariç bütünüyle Almanca ile ilgilidir. Ancak Cumhuriyetin ilanından sonra yeni Türk alfabesi oluşturulurken verilmiş olan isabetli bir kararın mantıksal gerekçesini anlamamıza da yardımcı olacaktır kanaatindeyim.

Almanca’da "sch" bileşimi "ş" olarak okunur. Bunun önüne eklenen iki harfle iki ses daha elde edilir:

- tsch: ç

(1. Tschüss: aynen "Çüs" diye okunur, Hoşçakal demektir. 2. Tschechoslowakei: "Çehoslovakay" diye okunur yani Çekoslovakya)

- dsch: c

(1. Hodscha : aynen "Hoca" diye okunur. 2. Dschungel: "Cungel" diye okunur, İngilizce: Jungle yani Orman)

Almanca’daki "ch" bileşimi İngilizce’deki kullanımla hiçbir ilgisi olmayan bir biçimde gırtlaktan gelen "h" (Azerice: x) sesini verir. Yani bu dildeki iki-harfli "ch" yazımı "ç" sesi değildir.

Almanca’da var olan "C" harfi "Tse" okunuşuyla adlandırılsa da (Almanca’daki diğer harflerin nasıl okunacakları açık biçimde belli olmasına karşın) bu harfin hangi sesi vereceği duruma göre farklılık gösterir. Kesinleşmiş bir kuralı yoktur. Özellikle İngilizce başta olmak üzere yabancı dillerden geçen kelimelerdeki "k" veya "s" seslerini verdiği örnekler mevcuttur. Türk kökenli vatandaşlar arasında özellikle de Türkçe insan isimleri yazılırken tıpkı dilimizdeki gibi "c" sesi ile okuma alışkanlığı vardır ve bu durumun Almanlar arasında azımsanamayacak düzeyde bilindiği ve bu şekilde okunduğu görülmektedir. Özetle, Türk isimleri hariç Almanca’da "C" harfi Türkçe’deki "c" sesini vermez.

Not: Türkçe yeni alfabe oluşturulurken her ses sadece bir harfle gösterilecektir şeklinde bir ilke benimsendiği için dilimizde ikili, üçlü veya dörtlü harflerle gösterilen seslere yazımda rastlanmaz.