ÜSKÜDARLI MEŞHURLAR ANSİKLOPEDİSİ ÜZERİNE

• 6 Temmuz 2023 Perşembe 22:35:31

M. NİHAT MALKOÇ

İstanbul’un fethinin canlı şahididir Üsküdar

Şehirler, medeniyetlerin aynasıdır. Şehirlerin kişilere verdikleri olduğu gibi, kişilerin de şehirlere verdikleri vardır. Şehirler, içinden çıkan mümtaz şahsiyetlerle büyürler, aynı zamanda da içinden çıkan şahsiyetleri büyütürler. Bunun sayısız örneği mevcuttur.Yahya Kemal’in İstanbul’a kattığı, İstanbul’un da Yahya Kemal’e kattığı bunun bariz örneğidir.
Şiirlere ve şarkılara konu olan Üsküdar, tarihin bütün haşmet ve azametiyle ayakta durduğu, geçmişle gelecek arasında köprüler kurduğu bir yerdir; tabir caizse misafirlerine karşı cömert bir açıkhava müzesidir. İstanbul’un fethinin canlı şahididir. İstanbul’un gözbebeği olan bu güzel ilçe nice güzel insana bağrını açmış, sırlarını dostlarıyla paylaşmıştır. Geçmişten bugüne kadar birçok şair, yazar, mimar, devlet, sanat ve bilim adamı bu müstesna ve mutena şehrin doyumsuz havasını solumuş, onunla sırdaş olmuş, ilhamını ondan almıştır.
Şehrin göz kamaştıran görkemli geçmişini geleceğe taşımakta kararlı olan Üsküdar Belediyesi, bu şehrin değerlerini ve değerlilerini çok anlamlı ve önemli bir çalışmayla kayda aldı. Geçmişinden hız alıp geleceğe koşan Üsküdar Belediyesi yöneticileri, bu tarihî dekor içerisinde hayat oyununu oynayıp ebediyete göçen mühim şahsiyetlerin hayatlarını, yapıp ettiklerini, eserlerini anlatan Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’ni bu işin ehli bir ekibe hazırlattı. Böylece hafızalarımızda yer eden önemli şahsiyetler, nisyanın elinden kurtarıldı.

Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi önemli bir boşluğu dolduruyor.

Alanında bir ilk olan Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’nin ilim heyetinde birbirinden değerli insanların varlığı, bu çalışmanın gücünü gösteriyor. Söz konusu heyette Prof. Dr. Abdullah Uçman(Türk Dili ve Edebiyatı), Prof. Dr. Abdülkadir Özcan(Türk Tarihi ve Medeniyeti), Yrd. Doç. Dr. Alim Kahraman(Türk Dili ve Edebiyatı), Prof. Dr. Azmi Bilgin(Türk Dili ve Edebiyatı), Prof. Dr. Mehmet İpşirli(Türk Tarihi ve Medeniyeti), Prof. Dr. Muhittin Serin(Hat), Prof. Dr. Mustafa Uzun(Türk ve İslam Sanatları), Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan(Türk Mûsıkîsi), Prof. Dr. Semavi Eyice(İslam Sanatları ve Mimarî) isimlerini görüyoruz. Bu isimlerin hepsi de alanlarında isim yapmış, önemli eserler vermiş insanlar...
Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi, Yrd. Doç. Dr. Âlim Kahraman editörlüğünde büyük bir ekip tarafından ortaklaşa hazırlandı. Kitabın madde yazarları arasında Prof. Dr. Abdullah Uçman, Prof. Dr. Abdülkadir Özcan, Arş. Gör. Ali Naci Özyalvaç, Ali Yücel Yürük, Yrd. Doç. Dr. Alim Kahraman, Prof. Dr. Azmi Bilgin, Beşir Ayvazoğlu, Prof. Dr. Cevdet Küçük, Yrd. Doç. Dr. Gülnur Duran, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Yorulmaz, Hüseyin Yürük, Prof. Dr. İskender Pala, Prof. Dr. İsmail E. Erünsal, Lale Uçan, M. Birol Ülker, Prof. Dr. M. Orhan Okay, Prof. M. Uğur Derman, Prof. Dr. Mehmet İpşirli, Prof. Dr. Muhittin Serin, Doç. Dr. Mustafa L. Bilge, Prof. Dr. Mustafa Uzun, Dr. Necdet Yılmaz, Yrd. Doç. Dr. Nurdan Şafak, Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan, Pınar Yavuztürk Özyalvaç, Doç. Dr. Salim Aydüz, Prof. Dr. Semavi Eyice, Seyfettin Ünlü, Talip Mert gibi isimler yer alıyor.

Tam 406 büyük boy sayfadan oluşan kıymetli bir ansiklopedi

Tarihî kimliğiyle göz kamaştıran Üsküdar’ın dününün duygu ve estetik mimarlarını bir araya getiren Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’nde Mehmet Akif Ersoy’dan, Münevver Ayaşlı’ya, Ahmet Yüksel Özemre’den Cemil Meriç’e, Necip Fazıl Kısakürek’ten Adile Naşit’e kadar Türk tarih, medeniyet, kültür ve sanatına büyük emekleri geçmiş 400 ismin hayat hikâyelerine ve eserlerine değiniliyor. Bu kıymetli isimler yarınlara takdim ediliyor.
Tam 406 büyük boy sayfadan oluşan bu kıymetli kitabın hazırlanmasında ekip ruhunun güçlü yansımasını görüyoruz. Kitabın editörlüğünü Yrd. Doç. Dr. Âlim Kahraman üstlenmiş. Gelecekte güzel işlere imza atacağından şüphe duymadığımız Yrd. Doç. Dr. Kahraman, Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’nin muhtevasıyla ilgili olarak “Eser Hakkında” başlığı altında şu bilgilere yer veriyor: “Üsküdar’ın ünlüleri derken edebiyat ve kültür adamları, ilim adamları, tasavvuf büyükleri, din adamları, tarihçiler ve tarihî şahsiyetler, yöneticiler ve siyaset adamları, askerler, eğitimcilerle aralarında hattatlar, musikişinaslar, ressamlar, mimarlar, ebru, tezhip ve minyatür ustalarının bulunduğu sanatkârlar kast edilmiştir. Bunlara çeşitli meslek gruplarına dahil diğer isimler de eklenmiştir. Böylece XV. yüzyıldan günümüze ‘Üsküdarlı’ tanımına girecek dört yüz kadar tanınmış şahsiyetin biyografisi, alanın uzman akademisyen ve araştırmacıları tarafından hazırlanıp ansiklopedik düzene uygun olarak elinizdeki eserde bir araya getirilmiştir.”

Sâmiha Ayverdi’den Münevver Ayaşlı’ya, M. Esad Coşan’dan Aziz Mahmud Hüdâyî’ye kadim Üsküdarlılar...

Büyük emek ve gayretlerle bir yıllık sürede hazırlanan Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’ni incelediğimizde şu önemli isimlerin bir şekilde Üsküdarlı olduğunu görüyoruz: “ İkinci Abdülhamit, Halide Edip Adıvar, Adile Naşit, Ali Suavi, Yesâri Mustafa Âsım Arsoy, Nurullah Ataç, Avni Anıl, Yusuf Atılgan, Hüseyin Nihal Atsız, Aziz Mahmud Hüdâyî, Sâmiha Ayverdi, Münevver Ayaşlı, Sarkis Balyan, Bediüzzaman Said Nursî, Yahya Kemal Beyatlı, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Tarık Buğra, Turgut Cansever, Dilaver Cebeci, M. Esad Coşan, Faruk Nafiz Çamlıbel, Âsaf Halet Çelebi, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ömer Rıza Doğrul, Ece Ayhan, Mehmet Akif Ersoy, Metin Eloğlu, Burhan Felek, Orhan Şaik Gökyay, Abdülbaki Gölpınarlı, Eflatun Cem Güney, Reşat Nuri Güntekin, Mahir İz, Mehmet Kaplan, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Necip Fazıl Kısakürek, İkinci Mahmud, Cemil Meriç, Nezihe Meriç, Musahipzâde Celal, Nâbî, Nâbizâde Nâzım, Namık Kemal, Nedim, Oktay Rifat, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Ahmet Yüksel Özemre, Recâizâde Mahmut Ekrem, Peyami Safa, Safiye Erol, Sâmipaşazâde Sezâi, Haldun Taner, Ahmet Hamdi Tanpınar, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Abdülhak Hamit Tarhan, Kemalettin Tuğcu, Süleyman Hilmi Tunahan, Ruşen Eşref Ünaydın, Halid Ziya Uşaklıgil, Osman Zeki Üngör, Hüseyin Cahit Yalçın, Ali Canip Yöntem, Can Yücel, Cahit Zarifoğlu, Ziya Paşa, Cevat Şakir Kabaağaçlı(Halikarnas Balıkçısı), Direktör Ali Bey, Kilisli Rifat Bilge…vb.”
Bu birbirinden değerli isimleri Üsküdarlı olarak bir arada görünce bazılarınızın itiraz ettiğini hisseder gibiyim. Zira bu isimlerin çoğu Üsküdarlı değil, fakat bu şahsiyetlerin yolu bir şekilde Üsküdar’la kesişmiştir. Bunlardan Necip Fazıl’ın aslen Maraşlı olduğunu, İstanbul Çemberlitaş’ta doğduğunu çoğunuz bilirsiniz. Yine Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın Girit’te, Halide Edip Adıvar’ın Beşiktaş’ta, Hüseyin Nihal Atsız’ın Kadıköy’de, Halid Ziya Uşaklıgil’in Eyüp’te, Bediüzzaman Said Nursî’nin Bitlis’te, Mehmet Kaplan’ın Eskişehir’de, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Kahire’de, Mehmet Akif Ersoy’un Fatih’te doğduğunu da biliyoruz. Fakat onlar ömürlerinin bir kısmını Üsküdar’da geçirmişlerdir. Söz konusu kitabın editörü Âlim Kahraman, Üsküdarlı olmanın; Üsküdar’da doğmak, bu şehirle beraber anılmak; sonradan Üsküdar’a gelip yerleşmek, belli bir süre burada yaşamak, Üsküdar hakkında önemli bir eser bırakmak ve Üsküdar’da medfun olmak anlamına geldiğinin altını çiziyor.

Üsküdar’ın hafızası diyebileceğimiz bir eser: “Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi”

Sahasında bir ilk olma özelliğini taşıyan bu kıymetli kitabın editörü Yrd. Doç. Dr. Âlim Kahraman, Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi’ne aldıkları isimleri belirlerken hangi ölçüleri esas aldıklarını kitabın başındaki “Eser Hakkında” adlı bölümde belirtiyor: “Madde başı yapacağımız isimleri seçerken, hayatının tamamını bu beldede geçirmiş ve yine bu beldede toprağa verilmiş olmayı tek şart kabul etmenin mümkün olamayacağını gördük. Çünkü hayat -en azından belli bir süreliğine de olsa- insanları doğdukları yerlerden uzaklaştırabiliyor. Üsküdar’da başlayan bir hayat başka semtlerde, şehirlerde, hatta ülkelerde sürüp noktalanabiliyor. Bu gerçeği göz önünde bulundurarak Üsküdarlılık için şu ölçüleri esas almaya karar verdik: Üsküdar doğumlu olmak, adı Üsküdar’la beraber anılmak; sonradan Üsküdar’a gelip yerleşmek, belli bir süre burada bir memuriyette bulunmak,, Üsküdar hakkında önemli bir eser ortaya koymak; Üsküdar’da medfun olmak...”
Üsküdar’ın hafızası diyebileceğimiz bir eser olan ve özenle hazırlanan “Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi”, “İçindekiler”, Belediye Başkanı Mustafa Kara’nın “Takdim”, Alim Kahraman’ın “Eser Hakkında” yazısı, “Kısaltmalar”, alfabetik sıraya göre düzenlenmiş ve resimlendirilmiş “Biyografiler” ve “Kaynakça” bölümlerinden oluşuyor. Bu değerli eserin kültür dünyamızda ve kütüphanelerimizde önemli bir boşluğu doldurduğu muhakkaktır. Bu eser, aynı zamanda ülkemize büyük hizmetler etmiş bu şahsiyetleri unutmadığımızı gösteren bir çeşit ahde vefa gayretidir. Eserin hazırlanmasında emeği geçenleri yürekten kutluyorum.