Kadirilik Nakşibendilik Şeyhlik Dervişlik ve Müritlik

• 16 Mart 2022 Çarşamba 09:59:39

İki önemli tasavvuf akımıdır Kadirilik ve Nakşibendilik. Kadirilik ya da Kadiriyye Seyyid Abdülkâdir Geylânî tarafından 12. yüzyılın başlarında kurulan tarikattır. Şimdiki lideri Şeyh Muhammed El Kesnizani’dir. Hanbeliler arasında yaygındır. Ülkemizde fazlaca bir taban bulamamıştır.
……………………….

Nakşibendilik, Abdulhalik-ıl Güjdevani tarafından sistemleştirilen, Muhammed Bahauddin Şah-ı Nakşibendi’nin isim babası olduğu Sünni İslam dini tarikatıdır. "Nakış yapan" anlamına gelen Nakşibend, Nakşibendi mürşidlerinin, kalbi dünyadan ahirete bağladığı düşünüldüğü için bu adı almıştır. Kadirilik’de zikir açıktandır, Nakşilik’de gizlidir içtendir. Yine Rufailikte de zikir açıktandır.
………………………….

Günümüzde İsmailağa, iskenderpaşa cemaatleri nakşidir. İsmailağa tarikatının öncüsü Mahmut Ustaosmanoğlu’dur, Müridi ise Cübbeli Ahmet Mahmut Ünlü hocadır. İskenderpaşa tarikatının lideri Mehmet Zahit Kotku’dur. Sonrasında damadı Mahmut Esat Coşan’a intikal etmiştir. Günümüzde ise Muharrem Nureddin Coşan liderliğini yapmaktadır. Halil Necati Coşan ise Nurettin Coşan’ın dedesidir. Nakşidirler.
…………………………

Bununla birlikte cemaat olarak bilinen Hüseyin Hilmi Işık’ın öncüsü olduğu gurup Işıkçılar’dır. Işıkçılar’ın günümüzdeki temsilcisi Mücahit Ören’dir. Enver Ören Hüseyin Hilmi Işık’ın damadı, Mücahit Ören ise torunudur. Nakşidirler. İşverendirler. Yardımseverdirler. Oldukça ihlaslıdırlar.
………………………..

Hüseyin Hilmi Tunahan Süleymancılığın kurucu lideridir. Çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Öğrencileri daha çok diyanette din bilgini olarak vazife yapmışlardır. Kendisinden sonra damadı Kemal Kaçar, Kaçar’dan sonra Ahmet Arif Denizolgun sorumluluk üstlenmişlerdir. Torunu Alihan Kuriş ise cemaatin şimdiki lideridir. İyi giyimlidirler. Sakalsızdırlar. Nakşidirler. Denizolgunlar ailesinin ise ünlü Koca Mustafa Reşit Paşa’nın soyundan geldiğine yönelik iddialar vardır. Mustafa Reşit Paşa Tanzimat Fermanı’nı yani Gülhane Hatt-ı Hümayun’u yürürlüğe koyan kişidir. Kemal Kaçar iş adamıdır uzunca bir dönem siyaset ve vekillik yapmıştır. Denizolgun vekillik ve bakanlık yaptığı bilinmektedir. Şimdiki Alihan Kuriş de sanırım meclistedir.
………………………….

Bununla birlikte Menzil diye bilinen ve camiasına Menzilciler denilen bir oluşum vardır. Menzil’in kurucu lideri Muhammed Erol’dur. Bir sonraki lideri ise Abdulbaki Erol’dur. Babaları Abdulhakim hazretleridir. Seyiddirler. Hz. Hüseyin’in soyundan geldiği için Hüseyni nisbesiyle meşhur olmuştur. Gavs Bilvanisi lakabıyla da bilinir. Siirt Baykam Bilvanis köyünde 1905 yılında doğmuştur.
………………………..

Nurculuk ise Bitlis’in Hizan ilçesinin Nurs köyünde 1878 yılında dünyaya gelen Said Nursi tarafından oluşturulmuş ve yaygınlaştırılmıştır. Said Nursi çok genç denilebilecek yaşta dikkat çekmiştir. Henüz yirmili yaşlarda iken huzura kabul edilmiş ve Abdulhamid Han ile görüşmüştür. Önderinin vefatından sonra cemaat biraz sarsıntı yaşamış ve İlerleyen süreçte zümrelere ayrılmıştır. Yazıcılar, Okuyucular, Meşveret, Nesil, Yeni Asya, Kurdoğlu ve Zehra denilen gruplar oluşmuştur. Ahmet Hüsrev Altınbaşak, Mehmet Kutlular, Mehmet Kırkıncı hocalar liderlik üstlenmiş önemli kişilerdir. Her ne kadar bağdaştırılmasalar da Müslüm Gündüz ve Fethullah Gülen’in Said Nursi’nin talebesi oldukları hususunda iddialar vardır.
...

Bir başka oluşum Somuncu Baba’dır. Kökleri Bursa ve Aksaray’a dayanmaktadır. Malatya Darende’de mekan tutan Somuncu Baba’nın ileri kuşaklarından on ikinci nesilden olan torunu Hoca Hulusü Efendi tarafından tesis edilmiş ve önemli bir çekim merkezi olmuştur. Kendisinden sonra vazifeyi oğlu Hamid Hamidettin efendi üstlenmiştir. Seyyiddirler. Nakşidirler. Somuncu Baba’nın Aksaray kolunun günümüzdeki önemli isimlerden birisi olan ve yakın zamanda vefat eden siyaset, fikir ve düşünce insanı olan merhum Sadi Somuncuoğlu’dur.
...

Bu yazıya Seyyid Abduhakim-i Arvasi’yi de eklemek gerekir. Zat-ı muhterem Van Başkale Arvas köyünde doğmuştur. İlim ve irfan sahibi bu insan hem talebe yetiştirmiş hem de ailesinden bir çok isim ülke meselelerine sahip çıkmıştır. Genç yaşta kaybedilen Ahmet Arvasi onlardan birisidir.
...

Her ne kadar liderlik iddiasında bulunmamış olsalar da kıymetli iki din adamı ve alimi meal ve tefsir çalışmaları yapan ve değerli eserler ortaya koyan Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır ve Ömer Nasihi Bilmen Hocaları anmak ve buraya not etmekte fayda vardır.
Yine din alimi olmakla birlikte bir hukuk ve siyaset adamı olan Yaşar Nuri Öztürk Hocayı eklemek ve şu sözünü de hatırlamak gerekir.
Yaşar Hoca:
" Eğer eskiden olduğu gibi menkıbeciliğe devam etseydim el üzerinde tutulurdum ancak ne zamanki tam zıttı konuma geçerek gerçek dini anlatmaya ve yazmaya başladım camiadan afaroz edildim diyor." Daha ne desin nasıl anlatsın hoca. Her şeyi özetliyor bu söz. Toplumda din ve din adamına bakışı bize yansıtıyor.

………………………..

Bizdeki yapılanmalar yukarıda bahsedilenler olmakla birlikte İslam aleminde Yusuf El Karadavi, Muhammed Abduh, Cemalettin Efgani, Hasan El Benna, Muhammed Kutub, Seyyid Kutub gibi öncüler de bulunmaktadır. Bu öncülerin Kadirilik ve Nakşibendilikle ilgisi ilişkisi yoktur. Bunlar ya İhvancı ya da radikal İslamcıdırlar.
...

Son dönem tarikat lideri daha doğrusu dini önderlerden bahsetmek gerekirse birisi Tahir Özışık Hoca’dır. Görsel dünyadan tanıdığımız Hadi ve Süleyman Özışık kardeşlerin babasıdır. Bir diğeri ise Muhammed Emin Saraç’tır. Fatih Saraç ve eski YÖK başkanı Yekta Saraç’ın babasıdır. Yekta Saraç’ın kayınpederi yani Muhammed Emin Saraç’ın dünürü olan din adamı ise eski Yıldırım Bayazıt Camii imamı Mustafa Demirkan hocadır.
...

Bu liste uzatılabilir. Kavakçı ailesi de bu yönlü düşünülebilir. Babaları din adamından öte bir bilim adamı olan Prof Yusuf Ziya Özkan’dır. İlahiyatçıdır. Önce Merve Kavakçı sonra da kardeşi Ravza Kavakçı siyaset dünyasına katılmışlardır.
...

Bu yazı bu tarz bilgileri önemseyenler ve meraklıları içindir. Aynı zamanda derli toplu bir arşiv olsun düşüncesiyle kaleme alınmıştır.

Kemal SEYFİ
15.03.2022