Amuderya Sriderya Yani Seyhun ve Ceyhun(Anadolu'da bu ırmakların isimlerini alanlarsa Seyhan ve Ceyhan'dır)

• 9 Mart 2022 Çarşamba 08:51:08

Seyhun ve Ceyhun ülkemizdeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin orjjnleri, İsim sahipleridir. Amuderya ve Sriderya Asya’da iki büyük ırmaktır. Amuderya Ceyhun nehridir ki Afganistan Hindikuş ve Pamir Dağları’nın birleştiği 4950 m yükseklikteki yerden Aksu yani Penç ırmağı olarak doğar, yaklaşık iki bin beş yüz kilometre(2450) kat ederek, Afganistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan gibi ülkeleri aşar ve Kazakstandaki Aral gölüne dökülür. Irmak Doğu’dan Batı’ya doğru ilerler, dereler ırmaklar katılarak büyür ve genişler. Kuzeyden Pamir Vahan Suyu ve Kızılsu, Kafirnihan, Surhan katılır, güneyden ise Kökçesu katılır. Irmak adını kıyısında bulunan Amül şehrinden almıştır. İranlılar ırmağa Behruz,Araplar Ceyhun, Türkler Ögüz Batılılar ise Oxus diye isim vermişlerdir. Nehrin öteyakası Maveraünnehir’dir. Maveraünnehir’se Türklerin medeniyet kurduğu bir bölgedir ve Buhara ve Semerkant şehirlerinin bulunduğu yerdir.
………………………

Sriderya ise Kırgızistan’dan Tanrı dağlarından doğan Karederya ve Narinderya. Irmaklarının birleşmesiyle oluşur. İki bin sekiz yüz doksan beş kilometredir. Özbekistan ve Tacikistan’dan sonra tekrar Özbekistan’a döner ve Kazakistan’da bulunan Aral Gölü’ne dökülür. Eski Türkler’in Yinçügüz, Moğollar’ın Gul Serikun (“soğuk ırmak”), Grekler’in Yaksartes, Romalılar’ın Oxus (“boğa”, Türkçe Ügüz’den) ve Araplar’ın Seyhun dedikleri nehir ayrıca çevresindeki başlıca şehirlerin adlarıyla da anılmıştır. Siriderya’nın belli başlı kolları olarak Çirçik, Keles ve Aris sayılabilir. Türk yurdu olarak tanımlanan bölge tarihî İpek yolu güzergâhı üzerindedir. Amuderya boyunca Buhara, Semerkant gibi kültür merkezleri; Siriderya boyunca büyük âlim Fârâbî’nin doğduğu yer olan Otrar ve Cend şehirleri vardır. Suyun en büyük debisi de Fergana havzasından çıkışında kaydedilmiştir.
………………………

Aral Gölü ki Kazakistan’dadır ve Asya’nın ikinci dünyanın dördüncü büyük gölüdür. Her iki nehrin kesiştiği yer Mavera’dır. Mavera bölgesi Kazakistan Türkmenistan ve Özbekistan’ın ortak bölgesidir ve ortak Türk kültürünün neşet ettiği yerdir.
…………………..

Ceyhan nehri Elbistan’ın 3 kilometre güneydoğusunda bulunan Pınarbaşı Mevkii’nden doğmaktadır. Elbistan’ın ortasından geçen nehir şehir için çok önemlidir. Ceyhan nehri Çukurova’da geniş bir delta oluşturarak Akdeniz’de İskenderun Körfezine dökülmektedir.

Ceyhan nehri ülkemizde Akdeniz’e dökülen ikinci büyük nehirdir. Uzunluğu 476 kilometre olan Ceyhan nehri Söğütlü ve Hurman adındaki iki kolun birleşmesi ile meydana gelmektedir. Ayrıca Göksun, Mağara Göz, Fırnız, tekir, Körsulu ve Aksu çayları da katılmaktadır. Ülkemizin önemli akarsularından olan Ceyhan nehri Akdeniz bölgesinde bulunmaktadır. Ayrıca Çukurova’nın iki ana hayat kaynaklarından birisidir.

Ceyhan nehri Kahramanmaraş il sınırları içerisinde derin vadilerden geçmektedir. Bu vadelerin pek çoğu ise baraj suları altında kalmıştır. Menzelet Baraj gölünün bitiş noktasından itibaren başlayan Kısık vadisi günümüzde hala doğal yapısını korumaktadır. Ayrıca Adatepe barajı da Ceyhan nehri üzerindedir.
……………………

Seyhan nehrinin iki önemli kolu bulunur. İlk ve en uzun kolu Kayseri Pınarbaşı Şerefiye’den çıkan Zamantı suyudur. Orta Toroslar’dan uzanır ve Çukurova’ya inmeden önce diğer kolu olan Göksu ile birleşir. Buradan Adana’ya geçer ve Akdeniz’e dökülür.
Seyhan nehri üzerinde Seyhan ve Çatalan barajları bulunur.

Kemal SEYFİ
18.02.2022