Sus Hatice

• 8 Şubat 2022 Salı 16:30:48

*SUS HATİCE*
‘Sus, sus, sus Hatice; yoksa hiç çıkarmam bak’

Gülnur, tek fizik dersinden bütünlemeye kalarak tamamladı liseyi, derin bir oh çekti sınavını verince. Lise diplomasını sonunda almanın övüncüyle içi ferahlamış hoşlukla kuş gibi hafiflemişti. Yüksek öğrenime gönderilmemenin boşluğu içine çöktükçe; babasının “kız kısmının ne işi var İstanbullarda, okuyup da ne olacaksınız? Nenen bile ‘yeter oğlum liseden sonra evlendir gitsin, kanat mı takacaksın bu kızlara, yeter artık masraf ettiğin’. Deyip duruyor. “Aslına bakarsan haksız da değil nenen, çektiğimiz bunca para sıkıntısını da hesaba katarsak.” Sözlerini ara ara usundan geçirip duruyordu...

Baf şehrine bağlı köyden ayrılarak Limasol şehrine gelip yerleşmeleri, orta öğrenim ve lise öğrenimi içindi. Kurulu bir düzeni bozup kente yerleşmek hiç de kolay değildi ebeveynler için. Servet Hanım ve eşi Hasan Bey bu kararı alırken zorlansalar da üç yavrularının geleceği için özveride bulunmanın bilincindeydiler. Köyde Servet Hanım köy işleri yanında hayvancılık yapıyordu. Süt ürünlerinin kazancı olmasa da kent yaşamında, bu kaçınılmaz durum sonrasına alışacaktı. Taşındıkları gün Servet Hanım’ın kulaklarında kuzu, oğlak küçük baş hayvanlarının melemeleri, gözlerinde perde perde geride kalan köyünün zenginliklerine akan yaşları karıştı. O yetmişli yıllarda karı-koca çalışarak üç çocuğu okutmayı da önemsedikleri için köy yaşantılarına son verip kentte tutunmanın güçlükleriyle büyük özveri gösteriyorlardı. “Okuyun be çocuklar bizim gibi cahil kalmayınız, köy eziyetini siz de çekmeyiniz. Köyde kiminle evlendireceğim sizleri, kalem tutmuş ellerinizle, köy işleri zordur” diyordu annesi ara ara. Gel gör ki yaşam savaşımı köye göre daha zordu, kentte çünkü ev kirası vardı, üst baş daha değişikti, geçince durumu daha pahalıydı. Hasan Bey köydeki taş evi yıktırıp yeni yaptırdığı betonarme, dört odalı, ayrıca iki oda zahire ve saman ambarı olan güzelim evi bırakıp kentte ev kiralarken kolay olmadı. İlk şaşırdığı şey, kentte ev kiralarken çok çocuklu aileye ev kiralanamayacağı bilgisi oldu. Hasan Bey iki işte çalıştığı oluyordu, Servet Hanım ise mevsimine göre köydeki işleri bitirince Limasol’a geri dönerken köye ait, taşınabilecek ürün varsa getiriyordu. Karayağ, (Daha çok salatalara konan koyu zeytin yağı) hellim, bulgur, fasulye, pekmez, sofralık zeytin, mevsime göre yaş meyve, kuru meyve tatlı sucuk vs.… Arkadaşlarının yönlendirmesiyle, tavuk çiftliğinden ayrılınca kaydolduğu Fasur Çiftliği’nde çalışıyordu. Gülnur ilk çocuk, en büyük evlat olmanın yükünü de taşıdığı için tatillerde köyde olsun, kentte olsun ne iş varsa başarabildiği kadar yapıyordu. Tanıdıklar bahçe işine, budama işine çağırıyordu ara ara, böylece emeğiyle ev ekonomisine ortak oluyordu. Dedesi: ‘Çalışmayanı Allah da sevmez, kul da sevmez ‘derken o yıllarda fakirlik çoktu, emeklilik maaşı diye bir şey hiç yoktu. İster hayvancılıkta ister malındaki toprağında isterse el işinde, alın teriyle, emeğiyle çalışıyorsa geçinebiliyordu insanlar. İlk taşındıkları yıl tanıdıkları bir avukatın bahçesinde annesiyle üç gün çalışıp kazanılan o parayla lacivert kumaştan ceket pantolon takımı diktirmişlerdi terzilik yapan karşı komşuya.

O yıl yüksek tahsile gönderilemeyecek olması yanında annesiyle birlikte hem Fasur Çiftliği’nde işe gitti, üstelik de bütünlemeye kaldığı tek fizik dersine çalıştı yaz boyunca. Ağustosun ilk haftasında dersini verince, iyice yüzü güldü. Çiftlik işine de alışmıştı nasılsa, işleyip para kazanmanın hazzı ve ilerideki yaşamı için düşler kurmak güzeldi. İlerleyen aylar içerisinde Kıbrıs’tan ‘Yüksek öğrenim’ için gittikleri; İstanbul, Ankara, İzmir gibi kentlerde sınıf arkadaşlarından gelen mektuplarda anlatılanları okurken hüzünlenip iç geçirse de...Bu çiftlikte çalışırken mahalle kızlarıyla bir araya geldiği de oluyordu. Narenciye bahçelerinin kokularıyla, meyvelerinin toplanışı sırasında yeşillikler arasında topladıkları kokulu nergisler heyecanı müthiş ötesiydi. Figen Gülnur’daki coşkuyu görünce ablasının elindeki nergisleri de eline tutuşturması sevinçlerin coştuğu günlerdendi…

1972 yılıydı, 20 yaşına henüz basmamıştı daha, her sabah annesiyle sabahın altısında kalkıp, hızla bir şeyler atıştırıp hemen yola koyuluyorlar, saat 6.45’ de iş yeri arabasını yetişmek zorunluluğu vardı. Arabada kimler yoktu ki, üç beş genç kız, hariç çoğu olgun evli, dul kadın işçiler…Bayan parfümlerine karışan ter kokuları arasında doluştukları çiftlik arabasıyla otuz dakika sonra giriş alanında toplaşıyorlardı. Burada herkesin iş kartı ile herkese ait iş numarası vardı ve ustabaşıları numaranı okuyunca o gün, o ustabaşının emrinde çalışıyordu kadınlar. Sırasıyla mandalina, portakal, limon, greyfurt, üzüm toplama, paketleme, meyve kasası yapma. Ağaçları gübreleme sulama budama ve bakım işleri yapılıyordu. Çiftlikteki işçi sayısının onda biri kadar erkek işçi çalışıyordu ve onlar ayrı bir arabayla gidiyorlardı iş yerine. Arada erkeklerin arabasına kadın, bayanların arabasına da erkek gelebiliyordu onlara ait işçi aracına gecikip yetişemedikleri zaman. Kıbrıs ekonomisine çok büyük katkısı olan ne büyük geniş alanlı idi bu’ Fasur Çiftliği’ dedikleri müthiş ötesi yer. İngiliz, Yahudi ve Rum üçlü bir ortaklıkla kurulduğu anlatıları yanında bataklık olan bu alanı ağaçlandırarak bataklığı kurutma çalışmaları yapılmıştı. Gıda üzerine ilk üretimler başarılı olmayınca narenciye, üzüm üretimiyle dış ülkelere satımlarla büyük gelirler sağlandı. Uçsuz bucaksız çok geniş araziler üzerinde verimli bir çiftlikti, arabalara binerek gidiliyordu kimi meyve bahçelerine. Günlük yevmiye hesabıyla haftalık ödeme yapılıyordu, gündeliği yüksek olup kaç gün işlemişse işçi, hesaplanarak ona göre ödeme yapılırdı. Yaz aylarında iş çokluğundan dolayı ustabaşıları, çalışkan olarak belirledikleri işçileri cumartesi günü de işe çağırıyorlar ve çift yevmiye ödüyorlardı yasalar gereği…

Bu çiftlikte çalışmak güzeldi ayrıca işçi yolculukları da bir başka güzel oluyordu. Limasol etrafındaki yakın köylerden geliyordu birçok işçi. Kimi çocuklarından, kimi kaynanasından kimi eşinden dert yanarken, arada maniler, şarkılar söylerler, fıkralar da anlatarak sohbetlerle güne renk katıyorlardı. Yaşlıca bir bayan kimi zaman, cebine yılan koyar yolculara çıkarıp gösterirdi ki otobüsteki kopan bağrışmalar, kimine korku, kimine eğlenceydi. Çalıştığı bahçede yılan yakalamışsa yaşlıca Şerife Teyze yılanı cebinde saklardı. Eve dönüşte arabadaki kadınlar akşamın yorgunluğunu sohbetlerle dile getirirken aniden yükselen bağrışmalar çığlıklar. Hayda Şerife Teyze yine yakaladığı yılanı oturduğu yerden hafif ayağa kalkıp elinde ortada gösterince kadınlar, genç kızların bağrışmaları görülmeye değerdi. Rastgele yeni gelenlerden ve yakınında oturanlar varsa o korkuyla ‘arabayı durdurun, ben ineceğim’ diye bağıranlar oluyordu. Gülnur bu kadının metnini duymuştu ama buna tanık olup da annesine sorunca: “Şerbetlidir kızım şerbetlidir, onu yılan sokmaz,” cevabını aldı, çok da usuna yatmasa kadının şerbetli oluş konusu...” Yılan, akrep gibi hayvanların sokmasına karşı efsunlanmış olan”

Çiftlik işine yeni başladığı haziran ayında ise onu hem üzen hem de isyan ettiren “SUS HATİCE” dedikleri güzel mi güzel, fiziğiyle Fatma Girik çizgilerini taşıyan buğday tenli zayıfça uzun boylu otuzlu yaşlarda bir hanımın yaşam öyküsü idi. Genç bir hanım olmasına karşın kırmızı yanaklarına sinmiş yaşam çizgileri derindi. Bir iş dönüşüydü yine Gülnur, o an ne olduğunu anlamadığı bir kavgaya tanık oldu. Bağrışma, tartışma, küfür, ‘sana söylemedim özür diliyorum’, sesleriyle kadınların araya girip yatıştırma durumları. Gülnur’un bilmediği konu şuydu; bu Hatice Hanım’ın yanında ‘sus’ kelimesini asla kullanmayacakmışsın. Arkadaşınla konuşurken yanlışlıkla dahi olsa bu kelime karşısında aksileşir, kavga çıkarır, cevap verirsen de küfürler savururdu. Kısacası ona ‘sen sus’ demeseniz yakınındaysanız, kulağına gittiği an bu kelime, o anda aniden sinirlenirdi. İş arkadaşları bu durumu bildikleri için çok dikkatli davranıyorlardı konuşurlarken elbette…

“Sus Hatice” gibi nice dertli; ruhi takıntılı, ruhi çöküntüler içerisinde olan insan öyküleri çok vardır tanık olunan. Hatice’nin bu yaşam öyküsü gibi her insan, kadın, erkek, çocuk bir öyküye konu olmak için doğmuyor muydu? Kültürün yeni yeni geliştiği, erkek egemenliğinin üstün oluşu, İngiliz sömürgeciliğinin izleriyle örülmüş sosyal, siyasal çalkantıların beşiği Kıbrıs’ta…
*********
Çocuk yaştayken bir sel baskını sonunda babasız kalmıştı küçük Hatice. Babası köyde tarla işleriyle uğraşırken, tek başınaymış ve delicesine bastıran yağmurun sel sularına kapılması sonucu yaşamını yitirmişti. Güzelliği dillere destan olan annesini zaman içerisinde konu komşu evlendirmişler. Bilinen o ki, üvey babasını öz babası gibi sevememiş. Ayni durumda üvey baba da çocuğun yaramazlık hallerini hiç çekemeyip çok ters davranma cehaletini göstermiş. Köylük yerde annesi bahçe, ova işine veya kasabaya gittiğinde üvey babayla kalan Hatice daha da hırçınlaşıp uzun uzun ağlıyormuş. Bu üvey baba olacak Ramiz denen yaşlıca adam Hatice’yi cezalandırmak için zorla sepete yerleştirip kuyuya iple indiriyormuş. Ağladıkça da ‘Sus, sus, sus Hatice; yoksa hiç çıkarmam bak’ diyormuş, üstelik de ‘Annene söylersen yakarım çıranı’ deyip iyice korkutuyormuş küçük kızı. O korku, ürkü ve isyan dolu yüreğinin çığlıklarla bahçe kuyusundaki yankılanması, susmak zorunda olarak elleriyle gözyaşlarını silerken yüzünün toz toprak oluşu, hangi çocuk kalbinden sökülür silinir. Zaman bile unutturamaz dünyanın buna benzer kara yüzünü … İçine ata ata iki yıl geçmişti ki ne yazık ki annesi de genç yaşta doğumda ömür bırakmış Hatice’nin. Hepten kaldı mı üvey babanın elinde tek başına, tam da altı yaşında, okula yeni başlayan bahtsız Hatice. Annesi olmadan büyümek bir çocuk için yaşam yarım kalmışlıktır elbette. Beş altı ay geçmişti ki bu üzücü ölüm olayı üzerinden köyde üvey babanın bu zulmünü duymayan kalmamış.

Uzak bir kenttin köyünde yaşayan çok yakın akrabalığı olmayan, baba tarafından olgun bir beye haber verildi küçük kızı yanına alması için. Üvey baba vermek istemedi Hatice’yi kendi öz çocuğu olan ‘kardeşi Hilmi’den ayırmayın’ deyince akrabası eli boş köyüne geri döndü. Bu durumun peşini bırakmayıp amcasını araştırdı buldu sonunda Hatice’nin. Savaşın sonlandığı bin dokuz kırk beş yılı yazında amcası askerden dönünce her şeyi öğrenmiş ve sonunda bu duruma el koymuş Hasan Çavuş…

Amcası sahiplenip yanına alıyor almasına Hatice’yi, zamanla buhranlı ruh hali düzelse de evlenip iki kızı bir oğlu olsa da çocukluktan kalma ruhunda o derin acı yara izi tamamen silinmemişti ne yazık ki. Evlendirildiği eşinin de dört dörtlük çalışıp eve para getirdiği söylenemezdi. Kadın olmanın, ana olmanın işte çalışmanın, üç çocuğa bakmanın ve yaşamın gelgitli sorunlarıyla savaşım vermenin güçlüğünü taşıyordu kadın bedeninde. Eşi yeterince para kazanamadı yetmezmiş gibi arada içkili durumlarda dayak da attığı oluyordu kendi özel durumları için kadının öz haklarını iç ederek…

Zaman uyarıcısı, yarınların umut baharlarının alevini halka halka maviliklere yükseltecekti elbette. Kadın evlendim, ona aitim düşüncesini de tamamen silmeli tabulardan. Sıkıntılar olacaktır elbette, niçin anlaşmazlık? Ortak değerlerde uyum sağlanmalı eşler arasında bunun özü ise kültür. Erkekler ki onları da yetiştiren bir kadın, annelerinden alacağı kültür çok önemli. Yaşam çemberinin oyasında kadınların ipeksi gülüşleri renk renk süsleyecektir yaşanmışlıklarla anıları, iç dünyalarından sosyal yaşama açıldıkça. Zamana direnciyle karşı duran ‘zamanın kendisidir her kadın’, değişik yaşantılarla iz bırakarak süre gelen devirlerde…
*Zamanın Gergefinde Çile Yumağı Kadın* diyerek romanlar, şiirler, öyküler, yazsak da:
Sorun ki neydi gerçek yaşamdan kaleme alınan bu öyküdeki netice:
Çilekeş kadınlardan biriydi, üvey baba zulmüyle adı kaldı, * SUS HATİCE*

Gülşen Şenderin