parçalanmış kimlikler-1

• 14 Ağustos 2021 Cumartesi 17:56:23

uygarlık denince batı uygarlığı akla gelir.medeniyetler çatışması ve tarihin sonu tezi bu mantaliteye teorik bütünlük kazandırır.tarih kendi teziyle varolmuş dünya edebiyatında.bu konularla hikayelerde etkili olmuş sherlock holmes gibi yazarlar.yeni dünya şekillenirken ömer seyfettin gibi yazarların şahsında yaşanıyordu türkçenin kurumsallaşması.amaç halkçılığı güçlendirmekti köksüz kalmaması için kültürün.bunun sancısını yaşamıştır malraux gibi yazarlar.nurten gökalp insan felsefesinde unuttuğumuz mitolojiye dikkat çekerlen ernest renanın dillerin kökeni kitabı için yokluyor tarihi adeta.ismet zeki eyuboğlu alternatif tarih için değişik rivayetleri taşımıştı kitaplarına.iskendernamenin yazarı ahmedi örneğinde olduğu gibi mit ve efsanenin gerçeğin yerini aldığı görülür.aynı düzlemde hayatın seyrini değiştiren kadınlar kitabında yaratıcı kadınlarada yer ayırdı pelin batu.kayıp şeyler divanında kadın bedeni için inancın tutuğu aynada görülür kötücül hurafelerin gizemi.mehtapta tehlikeye açık yıldızlarla aydınlanırken gece ulumaların yaydığı cismani nura yaklaşır uykuya yatmış canavarların aksi.kültürün değişkenliğini esas alır yayılmacı emperyalizm.buda yasaklar ve baskılarla bir sistem inşa eder.sanatın sanayileşmeyle kurulu düzene karşı çıkması kültürün halkçılığa bakışını değiştirmiş zamanla.karl popperin açık toplum ve düşmanlarında anlatılan yalnızca bir faşist karşıtlığı değildir onun için.türkiyede burjuva sanatı rejim tarafından amaçlanmış proje olmuş akp iktidarıyla.anayasal düzen demokrasiyi amaçlamış olsada batının çıkarlarına göre şekilleniyor yaşamsal öncelikler.türkiye halen batının ileri karakoludur siyonizmin dünya iktidarı için.ekonomik güçle toplumlar dizayn ediliyor.baskı ve komplolarla bağımsızlık düşüncesi erozyona uğruyor.işte kültür bu noktada araçsallaşıyor.mete tunçay batı karşısındaki tavrımızı sorgular ideolojik önyargıların tek tip anlayışına indirgemesi nedeniyle.sosyolojik vakaların bireyselliği öne çıkarması gibi yeni fransız edebiyatında.şerif mardinde bu görüşlere yabancı değildir.bergson ve faulkner için zamanın anlamı kültürün araçlarıyla düşünmektir bir bakıma.bu nedenle kemalist devrim bilgiyi bir çoklu neden olarak görmez bir aydınlanmaya hazırlık için düşünülmüş jakobenliğin içinden devralınmış bir kültürün inşasıyla.hulki cevizoğlu türk tarihini bilge kağanla başlatma isteğini reddederken cumhuriyetle medenileşme ülküsünü savunuyor islam uygarlığına reddi mirasta bulunarak.tarihselliği yılmaz özdilden farklı değildir.hükümdarlar halkla ilgisi olmayan kimselerdir bu fikre göre.atatürk cephede olduğu kadar yönetimdede bir siyasi dehadır ülkeyi çağdaşlığa taşıyacağı cesaretle.mehmet uzun bozkırın şarkısını yaşanan acılarda görmesi gibidir kültürle olan bağımız.ahmet hulusi,ömer çelakıl edip yüksel adnan oktar ve iskender evrenesoğlu.bunlar islamı batıl inançların kavramlarıyla açıklıyordu.batını ilimler günümüzün konusu olabilirmi.inanç varsa peygamberlerin vaaz ettiği hükümlerle düşünür akıl.cemalnur sargut bu konudaki görüşlere bağlı kalmıştır kitaplarında.kaab bin züheyr islam şiir geleneğinde hakikatı temsil ediyordu.suatı alıp götürdüler gönlüm öyle kırıkki diyordu kaside-i bürde şiirinde.hasan b. sabit fetih şairiydi vurulunca alınlarından vurulurlar derken.günümüz şiiri ideolojik bir tavrın temsilcisidir garcia lorcanın şahsında ölüme koşmanın acı yüzünü gösteren.general franko benzeri bir tutumdur kuvvetin emaresi sayılacak iktidar sultasının fiiliyatta işaret etmesiyle otoriterliği.niyazi berkes türk moderleşmesine yapılan eleştirileri haksız bulur behice boran gibi kemalist jargona sadık kalmayla.behice boranın işçi partisinde başkanlık yaptığı döneme dair ipuçları verir kitapları.batı düşüncesini savunmanın olanaklarıyla düşüşünür aytuç altındal gibi aydınlar.felsefenin inşa ettiği bir kompleks yapıdır bu tarz düşünce.sol düşüncenin anti-emperyalist oluşunu önemser siyasal düşünceye tanım getirirken.cezar moronun aydınlığını arıyor hala günümüz dünyası.köpüğünün soğukluğunu hissetmiş deniz sanki.yeniden varıyoruz şatoların uykusuna yenilmiş gün ışığına.hüseyin akın yoksul ve kafiye şiirini tasvirin keskinliğiyle yalnızlığımıza taşımış bir dokunuştan fazlası olmayacak yarınlarla.özcan ünlü benzer renkteki taşları heyecanla anlatıyor bize denize küsmüş günbatımının tazeliğinde.yavuz altınışık hap şiirinde yolu şizofreniden geçen şairlerin intihar mektubunu koklamış gibi umutsuzluğa batırıyor uykusuzlukları.sol dergi portallarına yasaklamalar getirilirken bir kültür endüstrisine dönüşmüş medya.atatürkçülüğü savunan insancıl ve bilim ve ütopya gibi dergilerde buna dair bir haber yok.sol-islamcı dergiler bu boşluğu doldurmuş durumda.pat barkerin kızların suskunluğu kitabı.burdan giriş yaplabilir stefan ziveigin dünyasına.milli gençlik dergisi gibi mecmualar hayattan sıkılanları iknaya mükellef kılmıştı kendini.derginin 1975te yayınlanmış 5.sayısında şair ömer özbayın kan şiirinde şu ifadeler yer buluyordu:”sabra ve sura ayarlayıp nefesimizi/ışığa ve renge çağırdık yaşamakları”derginin ömer küçükağa hasan fehmi ulus ve ömer lütfü mete gibi şairleride benzer konularla yeni bir ufka yol alıyordu umut gemisinin yolcuları olarak .tüm dünyada gerilla savaşlarına koşuyordu kitleler.islam için direnişi açıklıyordu şairler.düşünce dergisinin 76 yıl 5. sayısında behlül selim imzalı çağıltısı gerillamızın şiirinde cihadı şöyle tarif ediyordu şair:”biz zaten cesur/ve savaşkan adamlarız alabildiğine/yüründükçe bağrımızda şerha şerha yaralar/yüründükçe bağrımızdan gürül gürül akan kan/içtiğimiz andın mehiri olsun/ey onulmaz yılların karı/muktedir isyan”ne kadar akıcı bir uslupla yazılmış.siz umutsuzluk gördünüzmü isyan şiirinde.kendini aşka tarifte mükellef görenler mevlayı bulma faslından çıkarır hayatı.aşkla yaşama ali narın yapıtlarında sevgi ve dünyayı birlikte yüklenmek şeklinde anlaşılır..atilla ilhan orhan velinin antitezidir toplumcu şiiriyle.pariste geçirdiği yıllarda batı sanatını tanıma imkanı buldu.gerilim dozu yüksek şiirler yazdı.yoksulluk çeken bir halkın soluğu vardı dizelerinde.aşkar dergisinde yazan şairlerden esma koç.dergi gündemine irfan dağ gibi şairleri almış.mustafa melih erdoğan hangi anahtar diye soruyor kilitli kapının önünde.özgür ballı ben seni sonra ararım kitabında ortak dertlerimize değiniyor muhakkak.idris ekinci derginin yazarlarından.poetik fiiller edebiyata getirilen eleştirilerle gizli kalmış anlamlara nufüz etmeyi amaçlamış.bir başka yazar akif hasan kaya uzun ve lacivert günler kitabıyla geceyi tanımanın uykusuzluğuna çağırıyor hayatımızı.ölmüş oyuncaklar müzesi akif hasan kayanın başka bir kitabı.çok verimli geçmiş yazarların hayatı.ay vakti dergisi şeref akbabanın öncülüğünde çıkıyor.şakir kurtulmuş dergiye katkıda bulunan yazarlardan.kar mumu ve ay olun insanlar gibi kitapları yayına hazırlamış dergi yönetimi.turan karataş izdiham derginin yazarlarından.bülent parlak gibi usta şairlerin yazdıkları hayatta tanık olduklarımıza ışık tutuyor.ne kadar estetize edilsede büyük sorunlarla içiçe yaşıyoruz.şiirin geliştirdiği dil sanata aynı şekilde yansımıyor ne yazıkki.doğan avcıoğlu türk kültür hayatına kemalizm açısından bakan bir aydın olmasıyla türkeşin 9 ışık kitabına yakın fikirleriyle biliniyor.resmi ideoloji eliyle şekillenmiş aydınlar türklüğü hangi düzende görüyor sorusuna yanıttır cumhuriyet tarihi.can yücel devlet aklını eleşririrken irticanın bir sorun olarak anlaşıldığı görülür darbelerin gölgesinde.ideolojik anlamın darağaçlarını düşünür şiire siyasi bakış getirmekle.ahmet oktaydaki dil sorunu türkçeleşmenin köksüzlüğüyle başetmek isteyen şairin felsefeyi aramakla anlamın yalnızlığını yaşar şiiri.oysa cemal süreya turgut uyar ve edip cansever gibi şairlerde dil sorunu aşılmıştır türkçenin zengin bir anlatıma kavuşmasıyla.şiirde öğreticilik pek kabül gören bir tutum değildir.tomris uyar o güzel türkçesiyle eski istanbulu anlatır hikayelerinde.okay tiryakioğlu edebiyata yeni bir soluk getirmiş yazar.tarihsel romanları kurgu olsada izleyiciye hissettirmiyor gerçek dışılığı.orhan tüleylioğlu yazar kimliğini ararken kültür dünyamıza yansımış acıları merdivende üç şair kitabıyla günyüzüne çıkarıyor.tabiki merdiven cinnet merdivenleri madımak otelindeki..furüğ ferruhzad doğunun yitik sesidir.buzdan bir kasveti dağıtmak için şiirler yazdı din maskesiyle dolaşanlara inat.kalbindeki güneş soğuyordu şeytanın soluğuna bırakılmış olan kahırla.bejan matur için halkçılık demek bir mit yaratma telaşıdır şiirini kutsalla anlamlandırmak isteğine karşı.o da hasan hüseyini takip etmiştir anadoluyu anlamak istemekle.nede olsa tarih bizi bu coğrafyayla sınıyor inançların kavşağında görürken zengin bir kültürü.enderemiroğlu isyanını kuzey rüzgarlarıyla başlatır onun için.edebiyatın serüveni nurdan gürbilekle hayat buluyor.pencresini her fikrin aydınlığına açmış bir yazar.ondan hayata tutkuyla bağlılığın karelerini yakalıyoruz kitaplarında.dilek kartal şiire getirdiği yenilikle her kesimin dikkatini çekiyor.kitapları yine çağın sorularına yanıt arıyor.gizemi özgürlüğün olanaklarında arayan bir şair oluşuyla marjinalliğin sınırlarını zorluyor.dünden bugüne edebiyatın açmazlarına konu olmuş mevzuları açıklama cesaretini gösteriyor.azmini asla ytirmemiş yeni şairlerden oluşuyla poetikasına kuşku düşürmemiş yazarlar arasında.soner demirbaş için şiir bir estetik arayışıdır buhranlı dönemlerden sonra.yoksulluk içimizde diyor mustafa kutlu teknoloji çağında kalkınmak isteyen ülkenin sorunlarına yaklaşırken.bizi geri bırakan bilinçsizliğe dikkat çeker nuri pakdil düşüncenin önemini kavratmak isterken.işte felsefenin yorumlaması gerekiyor bizi köksüz bırakan sahte dünyaların üzerimizdeki etkisini azaltmak için.yeni yazarlardan güray süngü değişik alandaki yapıtlarıyla öne çıkıyor kentli kimliği tartışırken.sinemasal anlatım biçimlerini dener ölüm duygusunu hissettiren aynalarda cahit sıtkı.yurt sevgisi gurbetin çilesini çekmektir ahmet günbay yıldızda olduğu gibi.hekimoğlu ismailde şarkın düştüğü yeni çaresizlikler anlatılır yarı sömürge kimliğimizle.kitaplık dergisi son sayısında ali teomana ayrı bir dosya açıyor.süreyya berfe ve ilhan durusel gibi şairlerle vefalı okuyucusunu unutmuyor dergi.çok renkliliği arayan dergi selçuk erez murat çelik ayşen ışık ve atakan boran gibi öykücüleri sayfalarına taşımış.çok tartışıldı şule yüksel şenler şahsında hidayet romanları.fatma barbarosoğlu inci aralle aynı düzeyde tartışır islamı.geleneğin yok oluşunu kültüre bağlar nurullah genç gibi.gelenek denince milli kültürün temsilcisidir faruk nafiz.savaşların gölgesinde kimlik arayışına çıkar şiiri modernle halk kültürünü aynı paradigmayla düşünürken.onun için han duvarları coğrafyanın kaderiyle bütünler yaşama sanatını.devrim dirlikyapan şiiriyle degilerde yer bulan bir şair.karla gelen şiir kitabıyla biliniyor.türk şiiri üstüne araştırmalarıyla biliniyor.ikinci yeni üzerindeki tezlerini bir kitapta toplamış.çalışmalarını dikkatle takip etmek gerekiyor.tarihe tanıklık eden bir yazardı fuat köprülü.fikir hayatımıza yeni bir soluk getirdi derlemeleri.türkiyede islamcılık ismail karanın aynı adla yazılmış kitabında ele alınır bir akide arayışını yaşatmak isteyen çabayla.politik yaşamın zorluklarını anlatır bize laik düzende bir mağduriyet yaşamanın felsefesiyle düşünürken.aynı şekilde cumhuriyet dönemi din devlet kitabıyla hasan hüseyin ceylanda görürüz aynı hesaplaşmayı.sait nursi inkilapçılığa karşı risalelerle reddiye hazırlar dinin hayatın dışına atılmak yanlışlığını topluma açıklamak isterken.sonraki dönem kendi içinde çatışmaya sürükler toplumu.gazeteci soner yalçın sosyal konulara değinen haberler yaptı odatvde.bu nedenle bir mağduriyet yaşadı o ve gazeteci arkadaşları.bu haber kanalı kapanmışsa gerçek gazeteciliğn neden engellendiği sorusuna yanıttır gördüğü muamele.türkiyede aydınlar katledilmişti geçmişte.bu durumda bir değişiklik yaşanmadığı anlaşılıyor.uğur mumcunun katilleri yine sahnede.metin altıok hala yakılıyor sivasta.halkın yoksulluğu yine değişmeyen bir kader.üstelik sesini duyuracak mecralar kapatılmış durumda.mustafa islamoğlu tarihi yorumlarken islam felsefesine çağdaş bir görünüm kazandırmak ister.ussal bir arayış bilimsel verilerin ışığında bozulmaya uğrar.kuranın bir mucize oluşuna bakmak gerekiyor edip yükseli anlamak isterken.hece dergisi nurettin topçu özel sayısı hazırlamış.sığ bir anlayış tuzağına çekiyor gençleri.bunu anlamak gerekiyor bu tür çabalarla.bize özgü olanın horlanmasıdır fikir dünyamızdaki ufuksuzluk.bunu dile getiren bir aydındı kadir mısıroğlu.modernin bir imtiyazlı sınıf yarattığı gerçeğine modern mahrem denmiştir nilüfer göle kitaplarında.halkı hakir görmenin yanlışlığına düşülmüştür aydın sınıf için.aziz nesin halkı kışkırtıyordu kemalizmin haklılığını irticayla yıkmak isteyenlere karşı rejimin yanındayken.metin altıok gibi şairler çağdaşlığı savunmanın bedelini hayatıyla ödemiş meydana sürülmüş bağnazların saldırılarıyla.laikliğe karşı haklılığını islamda görmenin davasını savunan bir gurühün kışkırtmasıyla karşılaşmalarına rağmen aydın sorumluluğuna inanmışlardı.hilmi yavuz şahsında neo osmanlıcılığı bir deva olarak ileri sürer islamcı aydınlar.hat minyatür ve ebru sanatına olan ilgide görmeli gelenekçilikten anlaşılan güzel sanatları.bir dönemi sonlandıran tartışmalar odağında görmeli islamcılığı.doksanlı yıllar faili meçhullerin yaşandığı yıllar.siyasal islam yükselişteydi.ihtilalin beklenmediği yıllarda faili meçhüller gerçekleşti.sonra atatürkçülük gündeme getirildi geçmişin tecrübelerine bakılarak.çünkü laik çizgiden uzaklaşılmıştı manzaralardan anlaşılan modern dışılıkla.geçmişe bakılınca bir devrim başarısı vardı cumhutiyetin.hikmet çetinkaya fetullahçı gladyoya dikkat çeken kitaplar yazdı 15 temmuzun tehlikesini önceden gören ileri görüşlülükle.bedri baykam bir entellektüel kimlik kazandı bu dönemde.siyasetin içinde olmakla kalmamış çağdaş sanatın kodlarıyla düşünmeye çağırmıştı kitleleri.kemalizm düşmanlarına gözdağı veriyordu tskyi göreve çağırmakla..ayrıca atatürkçü düşüncenin kurulmasına öncülük etti.kemalizmin solla barışmasını ne kadar istediği tartışılır.çünkü kavramlar ve yöntemler farklıydı.alev alatlı aydın despotizminden bahsediyordu toplumu ölü sevicilikle suçlarken.belki ece ayhanla aynı kaderi paylaşmış eğitimi disiplinden ibaret görenleri nedeniyle.batı kültürüyle eleştirirken toplumu hedefinde yozlaşmış bir kültür vardı.ağır işkenceyle solmuş devrim umuduna bir kara hülyalı şiirler yazıyordu nevzat çelik.müebbete mahküm binlerce devrimci için bir yazgıya dönüşmüştü ihanetle sorgulanmak.bu demokrasinin bir siyaset sığlığı yaşaması demekti siyasetin kirli işbirliğiyle.tekke ve zaviyeler başka bir müsamaha görüyordu artık yeşil kuşak projesiyle.işte sanatla yaşayan devrimin söndürülme amacı barbar dünyanın insafsızlığını anlatıyordu.bunlar kayıt dışı kalmış gündemlerdi 28 şubatın gadrine uğramış.dinin özüne dönülmesi 2 yüzyıllık bir tartışma.ıslahastlara umut bağlanmış ilk dönemde hürriyete aşık münevverlerin tasviriyle.bu konularsa otorite tarihçiler var ilber ortaylı gibi.bu günün meyvesini verecek üniversiteler kurulmuş osmanlının son döneminde.mühendishane-i bahri hümayün ve mühendishane-i berri hümayün gibi kuruluşlar.cumhuriyet kuruluşundan sonra bir bilgilenme gereği duyduğundan her alanda köklü reformlara gidilmiş din alanıda olmak üzere.elmalılı ve ömer nasuhi bilmen gibi alimlerde görürüz moderne uygulanmış fikriyatı.belkide bunun son örneğiydi yaşar nuri öztürk bir kuran felsefesi tartışması başlatırken.gazali ve ibni rüşd kavgası yaşamış medrese tayfasıyla.kuranın anlaşılmasında aklın önemi yalnızca bir tefsir usulu değildir adnan oktara göre.sınırların hangi ölçülerle korunduğu sorunsalıdır hürriyetin tanıdığı serbestlik.bu da maturidi itikadine yakın bir görüş.ahmet mahmur ünlü haşrolunmayı insan doğumuyla açıklarken metin karabaşoğlu kertenkele çukurunu tartışıyordu.ikisi arasındaki farkı yalnızca bir felsefe belirlemiyor ehli sünnet dairesinde kalmaları nedeniyle.ibni sina gibi filozoflar bir uygarlığa ayna tutmak için tartışmadı hayatın anlamını.insan tabiatı için mevlana ve ibni arabide bulunan kültürde kaybolmuş akıllara hitap ediyordu düşündükleri.kutadgu bilig nasıl edebiyat dışı tutulur.iddia edildiği gibi bu düşünürler egosu içinmi yaşıyordu.her insanın sorumlu olduğu bir alandır hayat.mevdudi gibi çağdaş islam alimleri öğrenmede islamın hayat farkını anlaşılır kılmakla toplumlarda inancın vazgeçilmezliği tezi üzerinde durmuş.ikbalın islam anlayışında bir reddetme biçimidir modernite.islamın bir ihtilal olduğu savında ısrarcıdır seyyit kutup.peygemberin bir aydınlanma yaşattığı savından hareketle islamın bir nizam olduğu görüşünü savunur.bilge karasuyla cahit zarifoğlu farkını hangi çizgilerde aramalı salih mirzabeyoğlu gibi bir eylemi planlarken oluş ve düşünüş.edebi çözümlemeler açısından kırmızı çizgileri olmayan boşluktaki aynaya bakan yüzler gibi kimliksizdir şairler.bu tasnifin dışında kalmak ister behçet necatigil.modernin felsefede aşılmaz olduğu kanaati bilimciler için kolay bir saptama.ancak bir entellektüel maneviyat arayışına çıkmışsa acının fersudeliğini kaybettiği görüşünü savunur sonunda yazar.pascal dinin bilimle uyumunu savunurken terörün anlamını kavramışmıydı.maddenin yapısını incelemiş islam bilginleri günümüz cosmosuna aykırı düşecek şekilde.felsfeye nietzschenin çığlığını katar yusuf kaplan.hız haz ve ayartının derinliğe nufüz etmesi gibidir dostoyevskideki iyilik arayışı.işte bu inançtan kopmanın yanlışlığını anlatır bize geleceği karanlıkta gören erdemle.belkide bu çölleşmede bulur sesini albert camus.freudun düşünme biçimlerinde görülür pozitivizmin çözümlediği hakikat.totem ve tabu kutsala bakıştaki manayı anlatır.newton doğada görür tevhit inancını.einsteinle evrenin gizemi çözülmeye uğrar.turan dursunu marksa yaklaştıran politzer mantığıdır dogmalara savaş açmış materyalizmin kimlik kazanma hyülasını batıda görürken yeni felsefe.cemil meriçin bulduğu hakikatte balzac kadar kusursuzdu kelimeler.burdaki anlam sorunu acının bir seçim olduğuna dair yanılgı.nervalle artaudyu aynı hastaneye kapatan akıl.onun için trajediyi çoğaltma biçimi değildir edebiyat.bir uslüp meselesidir duygu aktarımı.behçet aysanda görürüz halkın çektiği acılara kaynaklık eden korku ve baskıları.deniz gezmiş ve arkadaşları bu durumu sembolize eder isyana yakın durmakla.sebahattin ali birazda dedektiftir dücaneyle ara sokakları gezen selim ileri için.çünkü yahya kemalle sabah ezanı uyandırmıştır istanbulu.rimbaudan kafkaya bir gemi inşaatinde bulunmuştur cesedi grev sözcüsünün belki ondan katli sayılmıştır parisin nedim demirbaş.hep aragonun intihar mektuplarıyla ağlamış ted hughes gözyaşlarını gizlerken sylwia plathtan.sanayileşmek bir zeka ürünü olduğu kadar kültürün çatıştığı alanları ideolojilerde görür.bir kültür sorunu olduğu görülür uluslaşma eksikliği.geleneği modernle yorumlamak bunun hakiki bir çözümü değildir.çünkü meta duygusu farklılaşmış bağımsızlık bilincinde.astro fizik uzayı tanımakla ilgili hawking için.cern deneyi enerji madde ilişkisini anlamak üzerine kuruluydu.bir zaman makinesi zehabına kapıldı bilim adamları.buna karşın silahlanmak ülkeler için öncelik olma durumunu koruyor.türkiyede ordusunu en ileri teknolojik silahlarla donatıyor.enis baturun dünyasına bu düşüncelerle giriliyor.bir ortaçağ yalnızlığı gibidir hayatımızı yalnızlaştıran kopuşlar.tarihi yanlış yerde kurmak yanılgıya düşürür bizi.dünya sürgünüyle başlayan hayata dair ipuçları verir bize tarih.bu da goethenin düşündüğü alandır kendini tanımakta zorlanan aklın zaafa düşmesi anlatılırken faustta.aristo ve platon çağımıza yakın iki düşünür.bir nevi bilimle düşünme sanatı ilk çağ felsefesinde..uygarlıklar kendi mottosunu bilimsel paradigmalarla kurar.doğa insana bu imkanı tanımıştır cennet cehennem terazisinde kurduğu ceza ve mükafatla.danteye ilahi komedyayı yazdıran bu itkidir belkide.andre bretonda peyami safayı bulmak.shakespearein hayaletleri gezinir yalnızız romanında.bizde james joyce bulunmaz ne kadar umut bağlasakta anka kuşuna.elif şafak moderne atıf yapan orhan pamuğun başka bir yüzüdür nihayetinde.murat gülsoy ve nedim gürsel son dönem edebiyatın büyük romancıları.kültür sorunlarımıza ayna tutan kitaplar yazdıkları gibi hayatın anlamını sorgulayan düşüncelere açtılar fikir dünyamızı.dünya edebiyatı hemingwey gibi yazarlarla sabahlar banliyolarda.gazalinin ölüm ve ötesi için kurguladığı anlama yakındır ilk dönem edebiyat ve felsefe paradigması.descartesin akılcılığı bir tesadüf değil düşünüyorum öyleyse varım önermesiyle.kantın varlık felsefesi değerlerin iflasıyla kendini belli eder dalauzun ideolojiye yakın duruşu.yeni siyaset arayışı sınıfsız toplum hayatıyla şekillendirir düşünceleri hayriye ünal şiirinde.metropolleşme bu sorunları belirgenleştirir adeta.jöntürkler için bu şartların öncüsü gözüyle bakılabilir osmanlı modernleşmesinde.yönetim biçimiyle ilgili tartışmalarda ideolojik kutuplaşma etkili olmuş.işçi ve köylü partisi gibi oluşumlar ilk sosyalist hareketlerdir türk modernleşmesi için.don kişotun alaycılığı feodal düşünce içinde tutarlıdır ancak sartre gibi filozoflar varoluşçuluğa rağmen inancı reddetme gereğine inanmış.heidegger varlık ve zamanı ele alıyordu insan iradesini çözümlemek isterken.edebiyat denince soğuk savaşın yaşandığı dönem için bir kavganın izleri görülür bütün sanat dallarında adeta.