ÇERKES ETHEM

• 11 Temmuz 2021 Pazar 17:37:40

Kurtuluş Savaşı yıllarında Mustafa Kemal çete reisi Çerkes Ethem’e bir kenara çekilmesi halinde kendisine ’’paşa’’ ünvanı teklifinde bulunduğu ortaya çıktı. Atatürk döneminin Adalet Bakanlarından ve devrimci yazar Mahmut Esat Bozkurt’un Kaynak Yayınları tarafından ilk defa yayınlanan ’’Atatürk İhtilali’nin ikinci cildinde şimdiye kadar kimsenin açıklamadığı önemli bilgilere yer verilmiş.

1918 yılından sonra Anadolu’nun adım adım işgaliyle özellikle Bolu ve havalisinde baş gösteren Çerkes Ethem ve Çetesi, bölgede işgalin engellenmesi yanı sıra iç isyanların bastırılmasında da yararlıklar gösterdi. 23 Nisan 1920 tarihinden sonra Ankara’da BMM’ nin kurulmasıyla ortaya çıkan ciddi devletleşme ve ordulaşma girişiminden sonra Çerkes Ethem ve Çetesi, Ankara’yla sürtüşmeye başladı. Kendi başına buyruk olmak isteyen ve geçtiği yerlerde ’’astığı astık, kestiği kestik’’ tarzında davranışlar sergileyen Çerkes Ethem Çetesi, düzenli orduya katılmamak istiyordu. Mustafa Kemal’in bölgeye İsmet Paşa ve Refet Paşa’yı bölge komutanı olarak atamasından sonra Çerkes Ethem birliklerinin düzenli orduyla sürtüşmeleri arttı. İşte bu noktada derinleşen huzursuzluk giderek Ethem cephesinde isyana dönüştü. Aralık 1920 sonunda isyan edeceği kesinleşen Çerkes Ethem, başta Mustafa Kemal ve BMM heyetleri tarafından teskin edilmeye ve uzlaşılmaya çalışıldı.

Çerkes Ethem ve kardeşleri Reşit ve Tevfik, BMM’ni tanımamaya başladı ve Osmanlı yönetimi ile işgalci Yunan birlikleriyle gizliden gizliye anlaşmaya çalıştı. İşte bu noktada her şey koptu ve Çerkes Ethem isyan etti. İsyan kısa sürede bastırıldı ve Çerkes Ethem bir grup adamıyla Yunan tarafına geçti.

Mustafa Kemal Atatürk 1927 yılında yazdığı Nutuk’ ta Çerkes Ethem’i net ifadelerle ’hain’’olarak nitelerken Ethem’i isyandan vaz geçirmek için teklif olarak ’’Bir kenara çekilip istirahat etmesini’ istediğini belirtiyor. Mustafa Kemal Çerkes Ethem’e bir kenara çekilmesi karşılığında ’’Sivil Paşalık’’ ünvanıyla onurlandıracağını söylüyor.

Yunanlılar, Demirci Mehmet ve Yörük Ali Efeleri kendilerine çekmek istiyorlardı. Yörük Ali Efe kendisine gönderilen adamı tevkif etti ve mektuplarıyla hükümete teslim etti. Demirci Mehmet Efe ise şu cevabı vermişti:

’’Mustafa Kemal Paşa, benim düşmanım olabilir. Beni öldürmek isteyebilir. Fakat ben Yunanlılara gidemem. Anadolu’nun dağlarında dövüşe dövüşe ölürüm.’’