ULUBORLU KAZASI VAKIF ESERLERİNDEN BİSSE (BAŞKÖY)’DEKİ BULA HATUN ZAVİYESİ

• 3 Temmuz 2021 Cumartesi 11:06:24

Dr. İbrahim KARAER

NOT: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

Bula Hatun Zaviyesi, günümüzde Senirkent ilçesine bağlı Bisse (Başköy)’de bulunmakta idi. Uluborlu kazasında kadınlar tarafından kurulan tek vakıf eseri olan Bula Hatun Zaviyesinin ne zaman kurulduğu ve bu vakıfa adını veren Bula Hatun hakkında elimizde bilgi mevcut değil. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte bu zaviyenin XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı kayıtlarında adı geçmektedir. 1530 tarihli tapu tahrir defterinde bu vakfın geliri 2.776 akçe yazılmıştır (Akdemir, 2005: 130). Bula Hatun Zaviyesinin, Hamidoğlu Beyliği, hatta Anadolu Selçuklu Devleti zamanına kadar uzanan bir geçmişe sahip olması ihtimal dahilindedir.

24 Zilkade 1199 (29 Eylül 1785) tarihli bir beratta, Bula Hatun Zaviyesi Vakfının zaviyedarı olarak görev yapan Molla Muhammed bin İsmail, hiçbir çocuğu olmaksızın vefat ettiğinden bu görev Ali Halife’ye tevcih edilmiştir. Ali Halife beş sene kadar görev yaptıktan sonra, 21 Şaban 1204 (6 Mayıs 1790) tarihinde bu görevi Hafız) bin Hüseyin’e devretmiştir (COA Cevdet Evkaf, nr.16265). 23 Zilkade 1229 (8 Kasım 1814) tarihinde Uluborlu Kadısı Mustafa Efendinin yazmış olduğu bir arza göre, Bula Hatun Zaviyesinin mütevellisi Abdülbaki Efendi hiç çocuğu olmaksızın vefat etmiş; boşalan bu görev için daha önce merhumun kız kardeşleri Şerife Fatıma ve Şerife Ümmühan için mütevelli beratı talep edilmiştir. Ancak Şerife Ümmühan da vefat ettiğinden, beratın Fatma’ya tevcih edilmesi istenmiştir (Ek-1: COA C.EV. 20861) Bu isteğin de yerine getirildiği görülmektedir.

Bula Hatun Zaviyesi Vakfı ile ilgili XIX. yüzyıl belgelerinde de bilgiler mevcuttur. Bu zaviye, (H.1255-1260 / M.1839-1844) yıllarında 4.676 kuruş gelir sağlamıştır. Bu gelirin 2.800 kuruşuyla türbe ve misafirhane eski haline getirilmiş, 320 kuruş muhasebe harcı ve maaş; geriye kalan 1.476 kuruş zaviyedarın sorumluluğunda zaviyeye gelen gidenlerin yedirilip içirilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanması için harcanmıştır (COA EV.d-10248).
H.1262-1266 (M.1845-1850) tarihli evkaf defterinde Bula Hatun Zaviyesi hasılatı: 4.785 guruş olarak yazılmıştır (COA EV.d 12970). H.1269 -1271 (1852-1855) tarihli Hamid Sancağı evkaf defterinde Bula Hatun Zaviyesi gelirlerinde büyük düşüş olduğu görülmektedir. H.1269-1271 yıllarını kapsayan üç yıllık dönemde zaviye ancak 86 kuruş gelir sağlamış; bu gelirin 20 kuruşu muhasebe harcı ve maaş için harcanmış; geriye kalan 66 kuruş zaviyedar ve mütevelli korumasına alınmıştır. Defterdeki kayıtlara göre bu zaviyenin zaviyedarı Havva Hatun, mütevellisi Hacı Said Efendidir. R.1290 (1874-1875) tarihli EV.d.23408 numaralı Hamid Sancağı Evkaf Defterinde kayıtlı bilgilerden vakıfların taşınmazların işletmeci / kiracılar arasında el değiştirmesi işlemlerinden gelir elde ettikleri anlaşılmaktadır. Bisse (Başköy)’deki Bula Hatun Zaviyesi Vakfında on sekiz ferağ işlemi yapılmış ve bunun karşılığında 135 kuruş gelir elde edilmiştir.

Sonuç

Günümüzde Bula Hatun Zaviyesine ait herhangi bir kalıntının olmaması ve hafızalardan silinmesi gerçekten üzücüdür. Kurucusu kadın olan Bula Hatun Zaviyesi yönetiminde kadınların görev almaları da dikkat çekicidir. Senirkent ilçesinin kültür tarihinde gurur verici bir eser olan Bula Hatun Zaviyesini Başköy’de yaşatacak adımlar atılmalı, halkımıza tanıtılmalıdır.

EK- 1

Belge yer numarası: COA C.EV 412-20861
Tarih: 23 Zilkade 1229 (8 Kasım 1814)
Der-i devlet mekine arz-ı dai-yi kemineleridir ki
Medine-i Uluborlu’ya tabi Bisse karyesinde vaki Bula Hatun Zaviyesi Vakfının Mütevellisi olan esseyyid Abdülbaki halife li’ecl fevt olup beri hali hizmet-i lazimesi muattal ve mahlul olmağın bundan akdemce karındaşları Şerife Fatma ile Şerife Ümmühani üzerlerine tevcih olunmak ricasıyla arz ve ilam olunmuştu merkum Şerife Ümmühani dahi fevt olmağın eğerçi merkumeten üzerlerine iştiraken tevcih olunmuş ise müteveffay-ı Ümmühan’ın hissesi dahi mahlullerinden kız karındaşı Fatmaya tevcih buyrulması ve eğerçi tevcih sebkt etmemiş ise müteveffayı evvel seyyid Abdülbaki mahlulünden müstakilen merkum Şerife Fatma’ya tevcih buyrulup yedine müceddeden berat-ı şerif-i alişan sadaka ve ihsan buyrulmak niyazına tekrar arz ve ilam ediyor deyü niyaz ve istirham etmeleriyle hakikate hasbetenli’l-lahi’l-melikü’l-müte!al paye-i serir-i alaya arz ve ilam olundu bakiyyü’l-emr hazret-i menlehü’l-emr hurrie fil yevmil salis vel ışrun min şehri Zilkade’ş-şerife li¬-sene tis’in ve uşrun ve mieteyn
23 Zilkade 1229 (8 Kasım 1814)
El’abdü’d-dai li-devleti’l-aliyyeti’l-Osmniyye
esseyid Mustafa el-kadı kaza-i Uluborlu

KAYNAKLAR
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Belgeleri: C.Ev. 20861, EV.d-15150, EV.d- 10248, EV.d.2340
- Akdemir, M. Sadık (2005), “Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Uluborlu’daki Vakıf Hizmetleri”, Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları, yıl:7, sayı:13