Vasat

• 4 Şubat 2021 Perşembe 16:31:23

Vasat

Vasat, orta.

Kibrit kutularının üzerinde; "Vasati kırk çöp" yazardı. Ortalama adedi, belirtiyor. Ortalamanın ölçüt, "Kırk" olarak halk arasında bilindiği için vasatın üzerinde olan için mesela; "Kırdığın yumurta kırkı geçti!" tabiri kullanılır. Yani vasat aşımı, böyle ifade edilmiş.

Vasat, "Çan eğrisi" gibi düşünülebilir. En düşük değer ile en büyük değerlerin koordinat ekseninde yayılması gibi. Matematiksel ortalama ile aynı olmayabilir. Mesela çan eğrisinde, en düşük değerler daha uzun en büyük değerler daha kısa olabilir. Çan eğrisinin şekli şişman veya zayıf olabilir. Matematriksel ortalamada, en düşük değer ile en büyük değer ortalamayı fazla etkileyebilir. Bazı sınavlarda başarı belirlemelerinde, "Çan eğrisi" kullanılır. Hatta bazı öğrenciler, fazla başarılı olanlardan, çan eğrisini yükselttiği için yakınırlar! Vasatın yükselmesi durumunda başarı eşiği de yükselecek! İstatiksel hesaplara girmeden "Vasat" bir bakış oluşturmaya çalışacağım.

Toplumsal "Vasat", nasıl belirlenir ya da oluşur? Bir toplumda "Vasat" olan, başka toplumda eksik veya aşırı olabilir. Bazılarına bir çadır yeterli iken, bazılarına üç katlı, garajı, havuzu olan bir ev "Vasat" gelebilir. Patronun vasatı ile çalışanların vasatı da aynı olmayabilir. Bu aradaki fark, belirleyici olarak kullanılabilir. Vasat kıyafetlerle, vasat bir arabayla çalışanların arasına giren patronu, ilk bakışta tanımayabilirler. Aynı şekilde vasat üstü kıyafet ile vasat üstü arabayla makamda görünen sıradan biri de "Patron" sanılabilir. Vasatın yükseltilmesi, elbet toplumsal kaliteyi artıracaktır. Vasatın yükseltilmesindeki unsurlar, sadece son model araba ve kıyafet ile belirlendiğinde, diğer unsurlar hesaba katılmayacaktır. O zaman en pahalı giyinen ile en pahalı otomobile binenler vasatın üzerinde olacak hatta vasatı yüksek toplumların vasatının da üzerinde görünebilir. Vasatı belirleyen unsurlar, "Başarı- yetenek- adalet- liyakat- dürüstlük" gibi unsurlar olduğunda ve bu "Vasat eşiği" yükseltildiğinde, toplumsal refah da artabilir! "Vasat eşiği", her toplum için ayrı olabilir. Önemli olan bu eşiğe yakın olanların çok olması. Yani çan eğrisinin üst kısmının, hem yukarıda hem de sivri değil de geniş plato gibi olması!

Vasat bir otomobil ile ralliye girilmemeli! Vasat bir uçak ile savaşta beklenen faydayı sağlayamayabilir! Vasat bir füze ile hedef, tam isabet tutturulamayabilir! Vasat olan, uçta yani zirvede olanla zaten yarışamaz. O halde uçları kovalamak, vasatı da yükseltir! Bilim insanlarına bakınız, "Vasat" olanına rastlamak neredeyse imkansız! Sosyal alanda da fikir alanında, vasatı aşmış olanların sözleri kulaklarda yankılanır. Yunus, Sokrates gibi çokları, vasat üstüdür. Aynştayn, Tesla gibi olanlar, bilimde vasatı aşmış. Bir de "Harabat ehli" vardır. Bunlar toplumda vasatı belirleyen unsurların çoğundan göreceli olarak mahrumdur ama onların da vasat olmayan halleri günümüze kadar gelmiş. Sinop’lu Diyojen, hani şu fıçıda yaşayan; "Gölge etme başka ihsan istemez!" diyen.

Son tahlilde; "Vasati kırk çöp" yeterli değildir; çakmak gerek. Vasat eşiğinin, yükseltilmesi gerekir. Bunun için de Mevcut eşiğin, gözden geçirilmesi gerekir. Eski vasat eşiğine göreceli unsurların, yeterli olmayacağı da düşünülmeli. Yoksa kırılan yumurtaların, haddi hesabı olmaz!

Saygılarımla,

Ahmet Bektaş