TAKVİMLER

• 3 Ocak 2021 Pazar 15:29:51

TAKVİMLER
YAHYA AKSOY
"Bilmem güneşin dilini, aydınlığı nur anlatsın" diyor ünlü şair Şevki Akar.
Yıl on iki aya bölündü. Takvim yaprakları, ömür yaprakları oldular.Yıllar sağlıklı ömürle dolsun.
Uygarlık tarihi uzun bir süreci içine almakta , tarih öncesi ve tarihi devirler olarak çeşitli dönemlere ayrılmaktadır.Tarih, yazının icadı ile başlatılmakta.Gelenek ve görenekler ile sözlü kültür değerleri tarihi öncesine olduğu kadar tarihî zamanlara da ışık tutmaktadır.
Zaman ve mekân içinde insanlar, evren ve uygarlıklar incelendiğinde , çok renkli, çeşitli ve değişik inançlar, felsefeler,toplumlar , Atmosferde,denizlerde ve karalarda ve gezegenlerde ender rastlanan varlıklar ve kültür değerleri karşımıza çıkmaktadır.
Uzaya ilk giden ve döndüğünde "Gezegenimizin güzelliğini koruyalım diyen Sovyet kozmonot Yuri Gagarin,”Tozlar ve dumanlar olmasaydı ademoğullar bin yıl yaşardı” diyen İbni Sina ve gezegenler üzerinde çalışan nice bilgin-kâşif tarihte yerlerini aldılar.
Güneşin çevresinde dönen ,uzayda sürekli hareket halinde olan dünya ve onun uydusu ay ile diğer gezegenler, insanlık için her zaman ilgi ve merak konusu olmaya devam etmektedir.
Copernicus’tan Keplere,Galile’ye ,Ali Kuşçu ve gök yüzü üzerine bilimsel çalışmalarını hayatı ile ödeyen Uluğ Bey’e kadar bilim ve matematikle güneş sistemi üzerinde çalışan bilginler çok ağır koşullar ve baskılar altında çalışmalarını sürdürdüler.
Pencere yerine mazgal deliği ve çatı yerine kubbesi bulunan Mezopotamya mimarlığında önemli bir yer tutan, Sümerlerin ve Akadların tapınak olarak ve gökyüzünü gözlemek üzere piramit şeklinde yaptıkları kule-Ziggurat’ların tepesindeki düzlükte gökyüzünü gözlemleyen rahip-müneccimlerin olduğu tarihi bilgiler arasında yer almıştır.
Evrende milyarlarca yıldız ve yıldızlararası maddeden oluşan sisteme galaksi denmekte olup,ünlü Özbek özdeyişinde ifade edilen "Cihanda iki ulu yol vardır;yeryüzünde İpek Yolu, gök yüzünde Saman Yolu" evreni oluşturan milyarlarca galaksiden biridir.
"El Gordo", 7 milyar ışık yılı uzaklıktaki devasa bir galaksi kümesine verilen takma ad." keşif tarihi 10 Ocak 2012-Guınness World Records 2013
Bilim insanları her alanda durmadan çalışmaktalar. CoRot 7b adı verilen ve dünyaya 489 ışık yılı uzaklıkta, güneş sisteminin çok ötesinde, Monekeros Takımyıldızları içinde yer alan, yarısı güneşi gören diğer yarısı hiç güneş görmeyen "Lav Gezegeni"nden söz etmekteler.
Gök yüzü, yer yüzüne yön vermiş canlı ve cansız tüm varlıkları,inançları ve insanları etkilemiştir.
Türk Edebiyatı tarihine destanları ile damgasını vuran Dede Korkut hikâyelerinde durgun ve sakin olmayan coşkun tabiat ve Türklerin atlı bozkır medeniyetinin temel unsuru olan tüm hayvanlar taşıdıkları özelliklerine göre, bir yıl on iki aya bölünerek 12 hayvanlı Türk takvimine yansıtılmıştır.On iki hayvanlı takvimin esası baharın başlangıcı ile başlayan olaylara ve bazı varlıklara dayalı olarak anlatılmakta.
Yılın ilk günü 22 mart olarak kabule edilmiş ve ilk ay fare diğerleri sığır,pars,tavşan,ejder,yılan,at,koyun,maymun,tavuk,köpek,domuz ayı dönüşümlü olarak sıralanmıştır.
Baharın gelişini " Nevrûz- Yeni gün" olarak niteleyen anlayış doğu ve Orta Asya uygarlıklarında hakimdi. Gök cisimleri, göksel olaylar,doğa olayları gelişen bilim ve teknoloji ışığında zaman ölçümlerinde ve yaşamın felsefesinde derin etkiler yaratmaya devam etmektedir.
Sümerler’in 21 aralık gün dönümünü –GÜNTOGAN BAYRAMI olarak kutlamalarına dair bilgi ve belgeleri ünlü Sümerelog Muazzez İlmiye Çığ anlatmakta. Bilgin HASIODES “İşler ve Günler-Tanrıların Doğuşu” eserinde tarihe ışık tutmakta.
Cihannümâ eserinde, Selçuklu sultanı Melikşah’ın 1074 ’de Halep’i aldığı ve Güneş Koç Burcu’na girince NEVRÛZ ilân etmeye karar verdiği ve gezegenleri gözetlettiği ifade edilmekte.
Doğu uygarlıklarında gök-ay-güneş ,yıldızlar ,yer, su ve ateş kültü uygulamalara yansıdı.”Gök Tengri” inancı hakimdi.İnsanların inançlarında belirleyici unsurlardı.
Uygarlık tarihinde öncelikli ve önemli bir yer tutan medeniyetler beşiği Akdeniz, Mezopotamya,Roma, Bizans, Mısır ve Anadolu inançları,efsaneleri, destanları ve halk kültürleri, gökyüzü-yeryüzü ve insanlar arası ilişkiler bakımından tarihe ışık tutmaktadır.
Gezegenler, inançlarla yakından ilgili olup bu anlayış takvimlere de yansımış bulunmakta.Dünya üzerinde bugün " 72 millet" dediğimiz her inançtan ve ırktan sekiz milyarlar insan yaşamakta.Dinler ve sanat tarihi yanında sosyal ve kültürel dünya tarihinde yer alan bilgi ve belgelerde ,dünyanın merceğinde insanı görmekteyiz.
Maya ve Aztek uygarlığında zaman ayarı evrendeki güneş,yıldızlar ve gezenlerin hareketlerine göre düzenlenir ve tapınakların yapım felsefesinde esas alınırdı.
Tarihi bilgilere göre eski Roma’da günlerin sayılması konusunda kargaşa yaşanması üzerine imparator Jül Sezar, yeni yılın başlangıcını olarak 1 ocak kabul eden "Jülyen Takvimi"ni M.Ö. 45 yılında uygulamaya koydu.
1582 yılında Papa Gregoriyus, yeni yıl başlanngıcını 25 Mart olarak kabul eden ve yılı oniki aya bölen "Gregoryen Takvimi"ni (Miladi takvimi) düzenledi. Bu takvim 1572 yılında yeniden düzenlenerek yıl başı 1 Ocak tarihine alındı.
Son araştırmalar "Güneş Sistemi’nin dışında güneş çevresindeki tam turunu yaklaşık 20 bin yılda tamamlayan ve kütlesi dünyanın yaklaşık on katı olan yumurta şeklinde 9. gezegenin varlığından bahsetmekte. Gök bilimcileri ve insanlığı meraka ve heyecana sürüklemektedir.
Hicretin 17’nci yılında Halife Ömer zamanında uygulamaya konulan " Hicrî Takvim" Müslüman ülkelerde benimsendi. Bu takvimde Hazreti Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göç yılı olan 622 yılı başlangıç yılı olarak benimsendi.
Gelişen teknoloji ile birlikte küçülen dünyada ,mobil cihazlara yüklenen programlarla " GPS- Küresel Konumlama Sistemi" ile günümüzde gezegenlerin yerlerinin belirlenmesi dahil birçok konum belirleme işlemi yapılabildiği ifade ediliyor.
"Dijital Dünya"da yeni buluşlar ve uygulamalar günümüzü ve geleceği etkili bir şekilde yönlendirecek.Bu gerçeği içselleştirecek insanı yetiştirmek durumundayız.
Yıldızlar, gezegenler ve insanlar hep birliktedirler.Özümsenen bilgi bilinçlenmenin temelidir.