UMUDUN ŞÖVALYESİ JORGE AMADO

• 8 Temmuz 2020 Çarşamba 17:37:35

Brezilyalı yazar ve siyaset adamı Jorge Amado, 1912 yılında Pirangi’de doğdu. Başkan Vargas’ın ilk iktidar döneminde gazetecilik yapan ve çok geçmeden de milletvekili seçilen Amado, vargas başkanlıktan ayrılmak zorunda bırakıldıktan sonra açılan general Dutra rejimi tarafından komünist eğilimli olduğu gerekçesiyle, 1948 yılında sürgüne yollanmış; bir süre Paris’te, ardından Çekoslovakya’da yaşadıktan sonra, Vargas’ın ikinci kez başkanlığa seçilmesiyle, 1952 yılında yırduna dönebilmiştir.

İlkin, 1935 yılında yayınladığı Tüm Ermişlerin Bahia’sı adlı romanıyla adını duyuran yazar, 1942 yılında yazdığı Kızgın Toprak başlıklı romanıyla dünya çapında ün kazanmıştır. Amado gene aynı yıl, Luis Carlos Prestes’in hayatını konu alan Umudun Şövalyesi adlı ikinci bir kitap yayınlayacaktır. Amado’nun yapıtlarında en keskin gözlemciliğe dayanan görüşlerin zaman zaman yırtıcı bir üslupla, ama hemen daima şiirli bir hava içinde aktarıldığı görülür. Bu şiirliliğe zamanla bir de mizah ögesi eklenecektir.

Amado, ilk romanı olan Kakao’dan başlayarak, Altın Yemişli Toprak, Ölü Deniz, Kumdan Kumandanlar, Kızıl Harman, ve Gecenin Çobanları adlarını taşıyan bütün önemli yapıtlarında, hemen daima suçlu çocukları, Salvador’lu Siyahların sefaletini ya da Rio’lu emekçilerin amansızca sömürülüşünü, hiç bir zaman acındırmaya özenmeksizin , ama bütün insanlığın alnına sürülmüş bir leke karşısında duyulması gereken öfkeyi uyandırmaya çalışarak işlemektedir.

Jorge Amado, 2011 yılında Brezilya’nın Salvador kentinde hayata gözlerini yumdu. Arkasında onlarca ölümsüz eser bıraktı. Türkiyeli şair Hasan Hüseyin Kormazgil, Amado’ya bir şiir yazdı. Bugün ikisi de yaşamıyorlar. Ama okuyucuları bu iki güzel insanı hiç unutmadılar. Yazımı bitirirken sizleri Hasan Hüseyin’in şiiriyle baş başa bırakıyorum:

gece sıcak ve ishaklı
amado
hey amado

yürüyen ne
konuşan kim
nerden nere bu karanlık
amado
hey amado

gece sıcak ve ishaklı
kurşun erir oldu avuçlarımda
gider oldu yüreciğim yalnayak
çoğalır oldu ağzımda zeytin
incil değil kuran değil
bayram değil kıran değil
nedir bu kalabalık
amado
hey amado

sallanır bozkırda bir kanlı beşik
gözyaşına dalar çıkar bir tahta kaşık
yüreği kanatlı da bıyığı düşük
gün gelir beşik dillenir
bebeğim oooy
balam oy
boynu bükük bu ayrılık
amado
hey amado

onlar için her şey bitti
su değil içtikleri artık onların
yedikleri ekmek değil el değil
sıktıkları
onlar için her şet bitti
bu törenler bu cayırtı
bu ipekler bu altunlar bu yaldız
bu koşum saltanatı
yalan yalan hepsi yalan
korkudur bayrakları
korkudur urubular gibi dönen tepelerinde
onlar için her şey bitti

her şey bitti onlar için
değil mi kırdılar bu fidanları
değil mi ağlattılar bu anaları
onlar için her şey bitti
ne bir tutunacak dal
ne bir dayanacak duvar
bir kara haberin ölü yankısıdır onlar gözlerimizde
demir parmaklıklar arkasından bakar gibi bakan
göz
lerimizde
amado
hey amado yürüyor zincir sesi
yürüyor açlık sarısı
yürüyor umut
ayakları kan içinde
yürüyor döl
evrenin nabzı gibi
karadır geceleri kan ırmaklara
hele de senin katingalar da
amado
hey amado

gece sıcak ve ishaklı
şimdi tütün kırımıdır bizde ege’de
fındıklar çoktan devşirildi karadenizde
iri bir çekirgedir şimdi konya’da zaman
,erzurum dağları kar ile boran
değilse de pek
bir tutam kanlı pamuktur çukurova’da güneş
ve tutuk bir tabancadır doğu’da kimsesizlik
bir yanım yenik yıkık
amado
hey amado
bir yanım dişi sular gibi kıraçta
ben hiç adam öldürmedim amado
ve artık tavuk da kesemiyorum
ellerime bulaşacak sanıyorum güllerin kanı
ve savaş dediler mi çocuk çığlıkları doluyor
kulaklarıma
viyetnam doluyor amado
kore doluyor
ispanya doluyor amado
boydan boya avrupa
ve savrulup gidiyor güvercinler dönülmez
uzaklara
kara kara bulutların ötesine amado
özlemlerin ötesine amado
ağıtların ötesine amado
ve ben
birdenbire ak bir heykel oluyorum boş bir
alanda
ben hiç adam öldürmedim amado
babam da öldürmedi
anam da öldürmedi
biz hiç adam öldürmedik amado
ama bizi her gün her gün öldürdüler amado
onun için ağıtsıdır gülüşlerimiz
onun için zor geliyor ayrılık

gece sıcak ce ishaklı
amado
hey amado
kaç gün
kaç ay
kaç yıl çeker bu senin riyo dö janevro
nehir midir gökyüzü mü
yıldız mıdır ceset midir
gemiler toprak kölesi
gemiler firar
kaç yıl gider bu senin kutsal ırmak fransisko
durur
orda
uzakta
kaza grandeleri kolonel inasyo’ların
küçülür burda sazlı sözlü konakları beylerin efendilerin
havada dut rakısı havada üzüm incir hurma kaysı rakısı
havada kırbaç sesi tabanca parıltısı
birdenbire bir çakal
toprakta mısır buğday tatlı patates
bir demanyoka
madımak maydanoz ebemgümeci
harman yeri tarla faresi filan
geceleri başsız ve çok dişli bir canavardır açlık
saldırır yorgun sürülerine gurbetçilerin
gelip konar kavakinhona senin
benim üç tellime
altun tepelikli bir gurbet kuşu
ve sızlar toprakta kemiklerimiz
irklir bedenlerimizde döl
eşkiya derler bize
senin orada kangaseyru
amado
hey amado

bitti
bitti
her şey bitti onlar için
anaları yoktur onların
kardeşleri yoktur
yavruları yoktur onların
aşkları özlemleri bekledikleri yoktur
kime diyecekler güzelim diye
kime diyecekler yiğidim diye
kime diyecekler gözümün nuru
ciğerimin köşesi
ömrümün varı diye
sarmak için değil artık bu kollar
bu dudaklar uzanamaz artık hiç bir alına
korkuyu kambur gibi taşıyacaklar sevgisiz bedenlerinde
korkarak içecekler bir bardak suyu
ölüme gider gibi varacaklar uykuya

taş taş dökülüp giden
duvar damla damla biten su
hiç bir şey kurtaramaz artık onları
onlar için her şey bitti
sabah yoktur onlar için
yağmur sonu yaz öğleleri
bozulmuş bağların hüznü
ve ba lıklı gülüşü kapalı denizlerin
ormanların soluyuşu
haykırışı inanmanın
kolkolalığın gücü
umudu kurtuluşun
yok
yok her şey bitti onlar için

gemiler dolusuyum
amado hey amado
tirenler dolusuyum

tarlalar dolusuyum
amado hey amado
fabrikalar dolusuyum

madenler dolusuyum
amado hey amado
zindanlar dolusuyum

acılar dolusuyum
amado hey amado
ağıtlar dolusuyum

göktekiler bulut değil
amado hey amado
yırtılışı karanlığın

yerdekiler ayak değil
amado hey amado
kurtuluşun yürüyüşü

gece sıcak ve ishaklı
yaralı bir geyik gibi yalnızım
kesilmiş karpuz gibi kalabalık
ve umutlu
amado
hey amado