ÖKÜZ MASKESİ

• 19 Mayıs 2020 Salı 20:04:52

………………….Doğan Soydan/ 19 Mayıs 2020

Geçen gün "maske (mask)" başlıklı bir yazı okudum. Mask (maske) tarihçesinin çok eski olduğu, en çok da insanların gerçek yüzlerini gizlemek için kullandıkları anlatılmış. Doğrudur… demek ki türlü türlü maske varmış:
1.İnsanların gerçek yüzlerini gizlemek için kullandıkları maske.
2.Salgın hastalıktan (corona virüsten) korunmak için kullanılan maske.
Bunlardan başka bir de öküz maskesi var ki, bunun tarihçesi belki hepsinden daha eskidir.

Çocukken köye gittiğimizde gem(döven) sürerdik. Gem sürmek köydeki çocuklar için zor ve sıkıcı bir iş olsa da şehirden gelenler için bulunmaz bir eğlence sayılırdı. Ben de köye gittikçe bu eğlenceyi kaçırmazdım. İşte öküz maskesini o zaman görmüştüm.
Gem (döven) sürerken Öküzlerin ağzına maske (mask) takarlardı, desem belki inanmazsınız ama ben çok gördüm bunu… Öküzler güneşin altında ezmeye çalıştığı harmanda dönüp dururken arada bir ağzını burnunu taneli samana daldırıp içindeki buğdayı kütür kütür yerdi. Harman sahipleri buğdayı yedirmemek için öküzlerin ağzına maske (mask)takarlardı. Ben üzülürdüm buna… Zavallı öküzleri akşama değin güneşin altında çalıştır sonra da bir avuç buğdayı esirge! Hani, Nasrettin Hoca, “Sen de haklısın,” demiş ya, belki çiftçi de haklıydı bu durumda. O zamanlar toprak kara sabanla sürülüp ekiliyor, buğday orakla biçiliyor, her çiftçi ancak kendi ailesine yetecek kadar ekip biçebiliyordu. Çftçi buğdayı öküz yedirse çocuklar aç kalacak. Bunu önlemenin tek çaresi öküzlerin ağzına maske takmak... Köylümüz çalıştırdığı öküzden bir avuç buğdayı niçin esirgesin?. İnsanlar gerçekten bu denli yoksul muydu? Bu soruya yanıt olabilecek ilginç bir hikayecik dinlemiştim babamdan:
1940’lı yıllar olmalı... Babam bir süre ölçüm memurluğu yapmış. Aşar (öşür) vergisi toplamak için köyleri gezerken yaşadığı olayı şöyle anlatmıştı:

“Güz gelmiş tepelere, harman yerine, çeçlerin üstüne kırağı düşmüştü. Vardım ki köylüler beni bekliyorlar. İnsanlarda üst yok baş yok! Kadınlar elleri koynunda, çoğu yalın ayaktı. Önlerindeki küçük küçük buğday çeçlerinin başına toplanmışlar. Vergi alsam kendiler, çocuklar aç kalacak, almasam devlet vergi bekliyor. Baktım insanlar üzgün, perişan. “Herkes harmanını kaldırsın, sizden vergi almayacağım,” dedim; çok sevindiler, elime sarıldılar.

Babam buraya kadar anlattıktan sonra bir cümle daha eklerdi gülerek: “Üç gün sonra görevime son verildi!”
Başka ne beklenirdi ki? "Güçlüden yana olursan takdir, öküze maske takanlardan yana olursan ceza...
Bir avuç buğdayı yedirmemek için öküzün ağzına maske takanlar, maalesef ki kendi ağzına takılan maskeyi yıllarca görememişlerdir.