herbert spencer estetiği ve ötekiler... ard. öyk. 2019... 20

• 19 Temmuz 2019 Cuma 19:56:49

herbert spencer... güzeli ,haz etmek biliyor.
hazetmek en az güçle- ekonomiyle... yüksekçe uyum- armoni elde etmekmiş.
hazetmek- estetiğin " oyun" çelişkisiniyse; hayati güçten- dinamizmden... artanla hayvanın- insanın kutnaması ( eğlenmesi) nı oyun olarak görüyor.
haz etmek basitten başlıyor yukarıya doğru...
hoş kokular ile...
hoş sesler...
ve güzel renkler...
devamen, karışık şekiller, ışık- gölgelerin izlenim- intibaa edilmesiyle...
son: düşünce içeren estetik duygulara ulaşılır.

jean marie guyau...
sanat felsefecisi...

" sanatçı şahsi hayatını herkese ve dünya- aleme kaynaştırma arzusuyla yaratma veve formlaştırma... mecburiyetindedir... yalnızca yaptığı eseriyle değil bununlan sempatisini ve sevgisini paylaşmak için çırpınır."

dr. hüseyin yurtsever...
uygulamalı estetik... kitabı yazarıdır.

19 yaşımdan beri estetik yani sanat felsefesi okuyorum.
köyümüz de... yaylacık alabalık deresinde okumuştum avner ziss; estetik’ini... sakinlikten belki kafama girer- mirer!..
ilk estetik kitabını bir tiyatro profesörü bölüm başkanı hanım hocamızdan istemiştim... kitabı getirdi verdi... okuyordum... teftiş ettiğini şu cümlesinden anlamıştım:
" dalgacı mahmut... sahi mi okuyorsun!"
kendime doğru yol üzerinde olduğumu... söylendim... neyim ki; bir lokma çocuktum!
kor adam gibi karapan’ın o dip karanlığından ışığa çıkmağı arzulayan cüçükler gibi...
anlamadan, çözemeden... bıkmadım; okudum!
bir gün insan başa düşer değil mi?
"hom ne olmuş ki..." okumak altı üstü.
bu gün mevzubahis eserinden hüseyin yurtsever’in... hegel’i ve ondan ne anlamışım onu paylaşmak istiyorum.
hegel’in say yayınlarından çıkma çevirisi, iyi değildi... estetiğinde döne döne okuduğum halde anlamadığım: sanatın tarihi gelişimi orada OLUŞ KAVRAMIYLA ZİKREDİLİP DURULUYORDU.
bu gün yurtsever oluş’a tarihi gelişim diyor... bildiğimiz evrim... darwin’in evrimi: sanatta da evrimdir... evrimsiz hiç bir nesnel olgu yoktur. burhan toprak ve arif müfit arsel ise bunu hegel’in sanat tasnifi diyerek daha izahlı yazmıştırlar.
sembolik sanat evresi: piramitler...
klasik sanat evresi: yunan heykelleri...
romantik sanat evresi: şiir ve resim- müzik.
" güzelliğin bilim olan estetik hem sanatta hem tabiatte bulunur. aynı zamanda inançların ve eğlencenin aracı haline getirilmiş sanatın ’oyun’ olarak nitelenmesini doğru bulmaz, hegel.
sanat her dem amacı ve ülküsü olur.
sanatın keyfe bağlı olmamasını söyler hegel:
- sanat gerçek ve gerçeküstü imgelere sahip olduğundan çok zengin bir ifade bilinç biçimidir. der.
hegel sanat eserini anlamak için bir seyircinin doğa bilgisine, filozofça düşünmeğe, sanatın nitelik ve yasaları anlama yeteneğine sahip olunması gerekir, teknik bilgi ve beceri ancak sanata başlamak için gerekli olan bir eğitim unsurudur, der.
biçimdeki estetiği doğuran uyum maddenin özünden bağımsız değildir. uyumun oluşumu moleküllerin kristal yapılarından başlayıp canlı organizmaların kol ve bacaklarının durumlarını belirleme aşamasına kadar devam eder.
yapılarda öğelerin devam etmesi ve simetri oluşturması, o yapının bütünü içerisindeki güçlerin dengelenme potansiyelinden ileri gelir. yapılardaki bu ilkeler matematik güzelliği doğurur. "
ritim ve simetri dengeyi yaratır... denge de armoniyi.
sanat eserin armoni olmuşluğu eserin özüdür...
eser armonikse/ uyumluysa/ ahenkliyse bu biçime yansır...
ahenk sanat eserin felsefesi, konusu, içeriği yani özünden alır biçime, şekle, formuna verir yansıtır...
öz biçimi muayyenleştirir sözü a ha bu sözdür!

yalçıner yılmaz
20-07-2019
türkiyede her daldan sanatçı bir sancı çeker... yanlış bir isim verilir o sancıya... başka ülkelerin sanatçıları bu sancıyı yaşamaz. biz... im, dünyada yaşadığımızı kimse yaşayamaz. sanateseri nedir ve nasıl verilir... yani üsluplu eser nasıl yapılır bilmiyoruz.... müzik çalmak mı müzik yapmak mı... resim çizmek mi resim yapmak mı... biz bilmiyoruz... kızılok bu sancıyla kırmıştır ve üslubunu kurmuştur sonunda... naif sanatçılarımız... çobanoğlu, veysel bizim gibi kafaları karışmadığından onlar üsluplu ve özgün eser vermiştirler... biz hem onları aşacağız... hem çağdaş kriterleri yakalayacaktık... sancı o sancıdır. 21-07-2019

22-07-2019
friederich schiller...
hüseyin yurtsever... in estetik anlatışına devam ediyoruz.
schiller... güzellikle ahlak arasındaki ilişkileri konu edinir.
kant, hutceheson, schaftesbury, burke, adam smith gibi düşünürlerin etkisinde kalmış ancak özgün olabilmiştir.
ideal güzellik, ideal insanlıktan doğmaktadır.
ideal insanlık iki unsura dayalıdır: duyum ve düşünce.
bunlar: içgüdüdür.
insanlık ideali bu bu değerlerin ölçü ve uyumunu temin etmektedir.
bu da güzelliği peydah eder.
duyum ve düşünce içgüdüleri uyumu meydana gelince insan "oyun" oynayarak insanlaşır.
insanın çift fıtratı ancak oyunla bütünlük kazanacaktır; duyum ve düşünceyle.
schiller estetik ve etik arasında çalışmıştır...
estetik ve etik birbirlerine yakındır...
kant bunların ayırtlarını bir güzel inşa etmiştir.
estetik mantık yapısıyla duyumsaldır...
etik... onun en güzel tarafını pratik/ eylem/ kılgı/ yapmak/ ifa/ aksiyon olduğuyla özgürlüğümüzün, hayatımızın aparatı olduğu ve buradan nemalanmayla yaşamımızı sürdürdüğümüzü etik’e bağlamıştır kant.
etik... aparatıyla hayatımızı ürün/ hasıla/ nesne/ yatatığımız şeyler ile kesinlik ister.... ekilecek, biçilecek. ama nasıl kesin yasalarla... normlarla.etik bu yüzden kesinlik taşıyor.
yaşamak özgürlüğümüzün şakaya gelir tarfı yoktur.
aç mı kalalım?
acımızdan ölelim mi?
ekim- biçim... normları gibi buradan doğma kültürler yine yasal ve kesindir. din gibi.
şimdi etikanın üzerinden çok filozof hayat ve dünya teorileri üretmiştir, neden?
felsefe ahlak/ etika demektir...
bizim memlekette etika nasıl anlaşılmıştır?
" doğru söylemek... terbiyeli olmak vs."
adam smith kapitalizmin kurucusu... ekonomi politik tasarımcı... etikayla ne ilgisi var? şimdi!
etika hayat özgürlüğü değil miydi... yaşamak özgürlük değil mi... neyle yaşayacak insan... otomobil, konut, tatil, internet, adidas ayakkabı, sigortalı bir iş, emeklilik, sağlıklı ve huzurlu...
tüm bunları kim tasarlayacak...
adam smith...
karl marks...
nietzche...
max weber...
hepsi etika ilgilisi...
adam smith etik profesör... nietzche yine... marks ise doktorasını yapmıştır.
burada siyasi felsefe yoktur...
etik tasarım vardır.
güzel iyi midir?
mevlana bile iyi ve güzeli birge tutar.
schiller aynı yoldan gitmiştir...
iyi ve güzel birdir.
güzel... duyumsaldır, semboliktir.
iyi... düşünceye dayalıdır, kavramsaldır.
duyum-duygu ile düşünceyi birleştirmeğe çalışmıştır.
bizde islam estetikçiler de aynı yolu izlemek istemişlerdir.
özellikle fransız estetikçilerin yol göstermeleriyledir ki...
oyun/ simülasyon/ poker/ evcilik/ okey/ saklambaç oynamak/ resmetmek/ tiyatro/ şarkı söylemek/ dans etmek, hepsi oyundur.
kutnamak diyoruz... ardahan söylemiyle...
kutnamağı biz iki fıtrat unsuruyla yapıyoruz:
duygu ve düşünce içgüdüleriyle.
simülasyonu ne diye yapıyoruz?
insanlığın ideali için ki; o en nihai şeydir.
bilsekte bilmesekte.
ideale giden şey güzeldir güzel dediğimizde: oyun yahut sanattır...
iyi ve güzel oyunla/ simülasyon- sanat ve saklambaç ile yani düşüncemizi duygumuzu işe koşuyoruz kutnamak için...
niçin kutnuyoruz? insanlık ideali için bu özgürlüğümüzdür ve hayatın anlamıdır!
yalçıner yılmaz
22-07-2019
çanakkale