Felsefe, Filozof ve Kavram

• 5 Nisan 2019 Cuma 10:15:46

“Felsefe Nedir?” şeklindeki bir soruyu sadece filozofların cevapladığı bir sual değildir, akıl sahibi olması nedeniyle her insanın bu soruyu yanıtladığı aşikâr bir durum olarak gözükmektedir. Çünkü düşünen yorum yapabilendir, yorum yapabilen de yakın olsun yahut uzak olsun felsefeyle temasta bulunabilendir. Felsefeye dair herkesin bir tanımda bulunabilme imkânı vardır. Ancak felsefeye dair sağlam, derinlikli ve kapsamlı tanım veya tanımlar yapan filozoflar olmuşlardır. Zira felsefeyle haşır neşir olan, felsefesini oluşturmak için kavramlar peşinde koşan ve bu kavramlarla sorgulamayı diri tutan onlardır.

Felsefe için yapılan tanımlara bakıldığında ise “kavram” sözcüğünün ön planda olduğu görülmektedir. “Felsefe kavramlar oluşturmak, keşfetmek, üretmek sanatıdır” (Deleuze-Guattari, 2001:12). Başka bir deyişle söylemek gerekirse felsefenin kavramlarla geliştiği, yol bulduğu ve yol aldığıdır. Filozof yarattığı (oluşturduğu) kavramlarla içli dışlı olur. Bir kavramla da yetinmez. Başka filozofların kavramlarından da yararlanarak düşüncelerini yeni kavramlarla, yeni yorumlarla şekillendirir. “Her kavram başka kavramlara göndermede bulunur” (Deleuze-Guattari, 2001:26). Dolayısıyla her kavram başka bir kavramdan iz taşımaktadır. Kavramlarla bu iz taşıma işini üstlenen de filozofun kendisidir. Felsefenin işi nedir sorusu sorulduğunda “şeylerden ve varlıklardan her zaman bir olay çıkartmak; kavramlar, bütünlükler yarattığında felsefenin işi budur” (Deleuze-Guattari, 2001:37) cevabı alırız.

O zaman denilebilir ki “filozof kavram dostudur, kavram üretme gücünü içinde taşır” (Deleuze-Guattari, 2001:14). Filozof kavram üretirken kolaya kaçmamaktadır. Filozof kavram üretirken disiplini ve felsefeye uygun hareket etmeyi bir ilke olarak aklında tutmaktadır.

Peki, filozof niçin kavram üretir? Filozof kavram üreterek neye ulaşma amacındadır? Filozof derdini tam anlatabilmek, o dertle hemhal olmak için önce kavram üretir. Filozof ürettiği bu kavram ya da kavramlar aracılığıyla problemini anlatır. Bu bağlamda filozofun etrafında gidip geldiği kavramlarla da anıldığı söylenilebilir. “Her şeyden önce kavramlar imzalıdırlar, öyle de kalırlar; Aristoteles’in töz’ü, Descartes’in cogito’su, Kant’ın koşul’u, Schelling’in güç’ü, Bergson’un süre’si...” (Deleuze-Guattari, 2001:16) böyle ortaya çıkmıştır.

Filozofun kavram üretme süreci, felsefe yapmakla aynı doğrultudadır iddiası ileri sürülebilir. Zira “bir filozof kavramlarını elden geçirmekten, hatta onları değiştirmekten vazgeçmez; kimi zaman, büyüyüp yeni bir yoğunlaşma üretmek, bazı bileştiriciler katıp, bazılarını çıkarmak için, ufak bir ayrıntı bile yeter” Deleuze-Guattari, 2001:28). Yani filozof düşünce olarak her an eylemde ve söylemdedir. Küçük bir ayrıntıyı bile kaçırmak istemez. Kavram üretmek için her ayrıntıyı değerlendirme arzusunda olur.

Sonuç olarak felsefe, filozof ve kavram üçlüsünün aynı çizgide yer aldığı, filozofun felsefe yapmak için kavramlara ihtiyaç duyduğu ve bu ihtiyaçtan kavram üretme görevini üstlendiği ve ürettiği kavramlarla felsefesini bina ettiği (temellendirdiği) denilebilir.

-Mehmet Selim ÇİÇEK


Kaynakça
Deleuze G.-Guattari F., Felsefe Nedir?, Çev. Turhan Ilgaz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.