GAZİ AHMET MUHTAR PAŞA.

• 26 Ocak 2019 Cumartesi 19:24:19

Bursa Askeri idadisini bitirdi, Harbiye mektebine girdi. Erkânı harbiye sınıfını da tamamladıktan sonra kurmay yüzbaşı ve sınıf birincisi olarak diploma aldı (1861). Hersek ve Karadağ’da savaşan Osmanlı kumandanı Ömer Paşanın maiyetine gönderildi ve ilk başarısını Karadağ’da gösterdi.
1864’te binbaşı olarak Güneydoğu Anadolu’da Kozan dağı ıslahına memur kuvvetlerin kurmaylığına tayin edildi.
Veliaht Yusuf İzzeddin Efendiye hoca oldu. Abdülaziz’in Avrupa gezisine katıldı. İlk önemli askeri görevi Yemen ve Asır havalisinde oldu (1870) ve bu sırada mirliva lığa yükseldi.
Burada gösterdiği başarı üzerine müşir ve bir vilâyet haline getirilmiş olan Yemen ve Asire vali ve kumandan tayin edildi (1871). Yemen valiliği ve yedinci ordu müşirliği 1873’e kadar sürdü. Nafıa nazırı, Girit vali ve kumandanı, daha sonra İkinci ordu müşiri oldu.
1876’da Hersek ve Bosna’da baş gösteren isyanları bastırdı ve Duka mevkiinde arka arkaya zaferler kazandı. Karadağ meselesi bitmeden Girit vali ve kumandanlığına alındı. Rusya savaşından önce hazırladığı bir savaş planını padişaha sundu, daha sonra da savaş hazırlığı için Erzurum’a gitti; orada 57 000’den fazla bir kuvvet buldu. Rusların esas hedefleri Erzurum ile Van idi. Osmanlı devleti Erzurum’da başlattığı tahkimatı tamamlayamamıştı.
Ahmet Muhtar Paşa ordusunu Kars’ta seyyar halde tuttu. Rus ordusu saldırıya geçip Beyazıt ve Ardahan’ı alınca Ahmet Muhtar Paşa karargâhını biraz geriye çekti ve Erzurum tahkimatı bitince düşmana karşı gereken düzeni kurdu.
Deli Baba veya Hal yas savaşında (21 haziran 1877) önemli bir zafer kazandı. Bunu Horum veya Zivin zaferi kovaladı. Bu zafer Rusların Kars muhasarasından vaz geçmelerini sağladı. Bundan sonra Gedikler ’de Rus ordusu üzerine ani bir hücum yaptı.
Gedikler veya Kızıltepe savaşını 25 ağustos 1877’de kazandı. Bu onun en parlak zaferlerinden biri oldu ve bu sebeple Abdülhamid II tarafından kendisine Gazi unvanı verildiği gibi ayrıca taltif edildi.
Ahmet Muhtar Paşa İstanbul’dan takviye istiyordu; istediği yardımın yapılamayacağını bildiği halde durumu bildirmek için bunu vazife sayıyordu. Buna rağmen Yahniler ’de üç gün süren savaş sonunda yetmiş binlik Rus ordusunu otuz dört bin kişilik ordusu ile yendi (24 ekim 1877).
Bu savaştan sonra Ruslar yeni kuvvetlerle zaten fazla olan mevcutlarını takviye ettiler. Bir düşman hücumunu Alaca dağda durdurdu fakat bundan sonra Rus baskısı karşısında geri çekilmek zorunda kaldı. Çekilme düzensiz bir şekil aldı ve bazı birlikler komutanlarıyla birlikte teslim oldu.
Teslim olan kumandanlardan Musa Paşa, daha sonra muhasarayı yarıp Kars’a çekildi. Ahmet Muhtar Paşa Erzurum’a geldi. Ahmet Muhtar Paşa çekilme sırasında Erzurum yakınındaki Deveboynunda düşmanı durdurdu ve Erzurum’a sürdü. Erzurum tabyaları önündeki savaş Rus ordusunun yenilgisi ile sona erdi.
Ruslar, Deveboynuna kadar takip edildi. O sırada Kars’ın düşman eline geçmesi bu başarıyı gölgeledi. Anadolu’da kışla beraber çete savaşları da başlamış ve muntazam bir ordunun şimdilik önemi kalmadığı gerekçesiyle Ahmet Muhtar Paşa İstanbul’a çağırılmıştı.
Bu sırada Rus ordusunun Balkanlar’ı aştığı öğrenilince Çatalca’da bir müdafaa hattının kurulması Ahmet Muhtar Paşaya verildi. Ancak Edirne’de Rusya ile Silakes antlaşması imzalandığı için yapılan hazırlıkların faydası olmadı. Ahmet Muhtar Paşa Erkânı Harbiye reisi oldu, ayrıca Tophane müşiri tayin edildi (1878).
İsyan halinde bulunan Girit’in ıslahına memur edildi. 1879 Martında Üçüncü ordu müşiri olarak Manastır valiliğine gönderildi. Sonra Padişahın başkanlığında kurulan Teftişi Askerî Yüksek komisyonu başkan vekilliğine tayin edildi (1880).
Fevkalade komiser olarak 1892’de Mısır’a gönderildi; burada uzun süre kaldı. İkinci Meşrutiyet’in ilânından sonra (1908) İstanbul’a geldi ve emekli oldu. Hareket ordusu İstanbul’a geldiği zaman (1909) bazı ümitlere kapılarak faal bir rol almaya gayret etti.
Abdülhamid II’nin halinden sonra Mehmet V’e saltanatı haber veren heyette bulundu ve yeni hükümdarın yanından ayrılmadı; 22 temmuz 1912’de de sadrazam tayin edildi. Teşkil ettiği kabinede üç eski sadrazam olduğu için Büyük Kabine adını almıştı.
Gazi Ahmet Muhtar Paşa, 29 ekim 1912’de sadaretten ayrıldı. 21 Ocakta Fener Yolu’ndaki köşkünde vefat ederek yapılan büyük merasim ile Fatih camii haziresine defnedildi.
Ahmet Muhtar Paşa son devrin yetiştirdiği en büyük kumandanlardan biridir; şöhreti dışarda da yayılmıştır. Başkumandan olduğu halde savaşta en tehlikeli kanadın idaresini bizzat ele alırdı. Sözünü esirgemez, fikrinde inatçı, cesur ve dindar bir, adamdı. Çeşitli ilim dalları arasında en çok matematik ve heyet üzerinde çalıştı.