KIZIL ELMA

• 16 Aralık 2018 Pazar 00:19:35

Mehmetçik Afrin harekatına giderken bir gazetecinin ’ hedef neresi?’ sorusuna bir askerin ’ Kızıl Elma’ diye cevap vermesi ve bozkurt işareti yapmasıyla birlikte oldukça uzun bir süre unuttuğumuz ’Kızıl Elma ’ yeniden gündeme geldi.

Peki nedir bu ’Kızıl Elma?’ neyi ifade eder?

Hangi kitaptan okumuştum hatırlamıyorum ama ’Kızıl Elma’ yı ilk kez şöyle bir şey olarak okumuştum:

İstanbul’un Fethinden sonra Osmanlı Devleti Avrupa ülkelerini birer birer egemenliği altına almaya başladı. Egemenliği altına aldığı her Hrıstiyan şehrinde en büyük kiliselerde kilisenin tavanından aşağıya doğru sarkan altından bir top bulunuyordu. İşte Kızıl Elma da buydu. Yani o altın topları birer birer toplamak o kiliselerin çatılarına hilali kondurmak. En önemli hedef ise Vatikandaki Saint Pierre Kilisesi yani Papalığın merkezi idi.

İstanbul Üniversitesi edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğrencisi olduğum zaman Kızıl Elmanın Osmanlı kaynaklarında da var olduğunu gördüm. Mesela Gelibolulu Mustafa Ali’nin Künh’ül Ahbar adlı eserine göre Kızıl Elma Portekiz’de bir kilisedir. Neden Portekiz? Çünkü Avrupa’nın en batısında bulunan ülkedir. Yani hedef Avrupa’nın en doğusundan en batısına tüm toprakları Türk yurdu yapmaktır. Aynı eserin bir başka yerinde ise Kızıl Elmadan ’ Ferenklerin ülkesinin en batısındaki bir kilise ’ Diye bahsedilir ki bu yine Portekiz’i, dolayısıyla tüm Avrupa’yı işaret eder.

Balkanlardaki ilk sufilerden olan Sarı Saltuk’un efsanelerini derleyen Ebu Hayr’er-Rumi, Saltuknamesi’nde şöyle anlatır: “Yidi gün gitdiler. Abadanlığa çıkdılar kim Üngürüs (Macaristan) ve Alaman ve Ayurusapur (Habsburg?) tarafıdur. Bir ulu şehre çıkdılar kim bir ulu hisar içinde bir ulu kilise kapusu berkitmiş, üstünde bir altun top kubbesinde dururdı, kızıl altundan bir alma resminde idi. Pes andan Şerif Sarı Saltık eyitdi (dedi): Bu nedir? didi. Eyitdiler: Buna Kızıl Alma dirler’ didiler.”

Aynı eserde Kızıl Elma temasına I. Murad’ın (1362-89) düşünün anlatıldığı bölümde de değinilir. Bu bölümde Sarı Saltuk, Osmanlı padişahlarını ‘Kızıl Elma’ya götürecek yolu gösteren bir öncü olarak tarif edilir. Böylece Kızıl Elma, Osmanlıların Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun topraklarına yapacakları seferlerin manevi kaldıracı olur.

Hem Tarihçi hem de edebiyatçı olan Orhan Şaik Gökyay ise Kızıl Elma’nın Roma’daki Saint Pierre Kilisesi olduğunu söylemiştir. ( Vatikan, Papalık )

Bu arada Kızıl Elma’nın Türklerin Ergenekon’dan çıkışlarını ve dünyanın üç kıt’asına yayılmaslarını ifade ettiğini söyleyenler olduğu gibi Güneşin doğuşu ve batışındaki kızıllığı, dolayısıyla da ufkumuzda olan tüm kara ve denizlerin Türk hakimiyetine girmesi idealini anlattığı da söylenir.

Yani Kızıl Elma aslında bir idealdir. Bir hedeftir. Yaklaştıkça uzaklaşan ama uzaklaştıkça daha cezbedici olan bir hedef...

Bazılarına göre oldukça yüce bir idealdir ki bu ideali Turan olarak ifade edenler de vardır. Bazılarına göre ise emperyalist bir düşüncedir.

Kızıl Elmanın Türk şiirinde de yeri vardır. Mesela 1692-1800 yılları arasında yaşamış olan Aşık Kurbani şöyle diyor bir şiirinde:

"Paşamız sağ olsun, düşman yoğ olsun
Gine arttı şöhret,şanlar bizimdir.
Askerimiz vardı Sağ- Gürcistan’ a
Ezelki ökeler, eller bizimdir.

Serasker yönelmiş yolda gelmede
Muradı: Şinan’ı, Şah’ i almada.
Eski nişanlımız Kızıl alma’ da
O aşılmaz dağlar, beller bizimdir.

Afşar Türküm Nadir Şah’ın çıktığı bir sefer için şiir yazan Aşık Sâfî de yazdığı destana şöyle başlamıştır:

"Şah niyet eyledi kızıl alma’ ya
Yanısıra niçe hanlar yerisin.
Çeksin düşmanlara eğri kılıcı
Su yerine kızıl kanlar yeri,lin."

Yusufelili Ali Huzuri Coşkun bir gazelinde Türklerin Kızıl elma ülküsünü şu beyitle anlatır:

’Türk ordusu feth etmeye Kûyûn hedef etmiş.
Ey ka’ be-i maksüd Kızıl alma nesin sen"

Ziya Gökalp’in ise doğrudan doğruya Kızıl Elma adlı bir şiir kitabı olduğunu biliyoruz. O da Kızıl Elmayı şu şekilde ifade eder:

"Zemini mefkure,seması hayal...
Bir gün gerçek olacak şimdilik masal..."

Şiirler dışında mesela Ömer Seyfettin’in ’Kızıl Elma Neresi’ Başlıklı hikayesinde olduğu gibi diğer edebi eserlerimizde de Kızıl Elmaya rastlamak mümkündür.

Evet, bir efsane ile noktalayalım:
******************************************************
— Kızıl-Elma’ya...
— Kızıl-Elma’ya...
— Kızıl-Elma’ya gideceğiz!
. . . . . . . .

Zamanın Süleyman’ı, ansızın... Kükremiş bir tufan halinde akseden bu naraları duydu. Otağında yalnızdı. Yarım saat evvel dağılan Dîvân’ın cenk için gösterdiği kahraman arzuyu düşünüyordu. Bugün, yalnız vezirleri değil, kazaskerleri, defterdarları, nişancıları, "ağa, kethüdâ, serdar, yayabaşı, bölükbaşı, vekilharç" gibi, yeniçeri zâbitlerini, hatta solakları bile çağırmış, hepsini huzurunda toplamıştı. Hepsi ".... Kafdağı’na kadar arkandan gelmeye hazırız, padişahım!" diye ayaklarına kapanmışlar, gözlerinden sevinç yaşları dökmüşlerdi. İşte şimdi "sefer kararı" ordu içine yayılmış olacaktı. Otağın biraz uzağında... Küçük meşe ormanının nihayetindeki mahşerde, deminki Dîvân’ın sevinci, büyük bir heyecan ummanı gibi kaynıyor, kabarıyor, kabarıyor; bu ummanın görünmez, işitilir dalgaları, yakın ufukların bulutlu sahillerine değil, sanki bütün cihanın tâkına çarpıyordu:

— Kızıl Elma’ya...
— Kızıl Elma’ya!
— Kızıl Elma’yacak....
. . . . . . . .

Padişah, tahtından yavaşça ayağa kalktı. Sağ elini altın koltuğa dayadı. Gökten inen, mânâsı anlaşılmaz bir sese kulak verir gibi başını büktü. Ordunun velvelesini dikkatle dinledi. "Kızıl Elma, Kızıl Elma...." Bu ismi şehzadeliğinden beri binlerce defa duymuştu. Sonra tekrar tahta oturdu. Gözlerinin üstüne kadar eğilmiş yusufiyesini geri itti. Gayet çıkık, geniş alnını, esmer uzun parmaklarıyla tuttu. Düşündü. Düşündü.

— Kızıl Elma neresi?
Diye mırıldandı. Şarkta olsun, garpta olsun, sefere çıkarken galeyana gelen asker hep "Kızıl Elma’ya!.." diye bağırışıyordu. Bu narayı yeniçeri kışlalarında, sipahi ocaklarında, geçit resimlerinde, hatta İstanbul’da, sarayın iç bahçesinde bile duymuştu. Kızıl Elma neresiydi? Üvez rengi sırmalı perdenin arkasında nöbet bekleyen Mahmud’u çağırdı:

— Sadrazama söyle, vezirlerle beylerbeyini, kazaskerleri toplasın. Hemen karşıma gelsin!
Dedi.

Yarım saat evvelki büyük Dîvân’dan çıkan vezirler, niçin yine huzura çağırıldıklarını ürkek bir ıstırap ile merak ediyorlardı. Ahmed Paşa’yla Hadım Ali Paşa’nın arkasından kazaskerler, Sokullu Mehmet Paşa, Haydar Paşa, Ayas Paşa, İskender Paşa, gözleri yerlerde otağa girdiler. Birer birer tahtın saçağını öpüp el bağladılar. Padişah, beyaz tülbent sarılı, çifte tuğlu yusufiyesini yine çok öne eğmişti. Kaşları hiç görünmüyordu, yüzü her vakitkinden daha sertti. İnce murassâ direkler üstüne kurulmuş donuk zümrütten bir kubbeyi andıran otağın loş sükûnunu:

— "Kızıl Elma" neresi? İçinizden bilen var mı?
Suali bozdu.

— !
— ?
— !...
— ?..
. . . . . .

Kimse cevap veremedi. Herkes önüne bakıyordu.

Padişah:

— Bunu sormak için sizi çağırdım, dedi, otağımızın etrafında daima bu narayı işitiriz. İşte bakınız. Yine "Kızıl Elma’ya Kızıl Elma’ya..." diye bağırışıyorlar.... Burası neresidir? Binlerce defa ismini işittiğim bu memleketin neresi olduğunu öğrenmek isterim.
Tamışvar fâtihi Ahmet Paşa kekeledi:

— Viyana olsa gerek, padişahım....
Padişah, öteki vezirlere döndü:

— Öyle mi?
— ....
— ....
— ....
Ne "evet" ne "hayır" diyebiliyorlar, önlerine bakıyorlardı. Padişah, orduya getirdiği "kaplan postlu, kurt taçlı, çekirdek mahmuzlu, tekne kalkanlı, tepeden tırnağa kadar demire garkolmuş, elleri kostaniçeli, ak kızıl bayraklı", emsali görülmemiş mükemmel alayı ile iki gün evvel teveccühünü kazanan Rumeli Beylerbeyine sordu:

— Sokullu! Sen söyle, Kızıl Elma neresi?
— "Roma" olsa gerek, padişahım!
— Ne biliyorsun?
— Öyle sanırım.
— Sanmak bilmek değildir...
. . . . . .

Padişah, sırasıyla âlim kazaskerlere de sordu. Kızıl Elma için kimi "Çin", kimi "Maçin" diyordu. Ayas Paşa:

— Hind’dir.

Haydar Paşa:

— Sind’dir!

İskender Paşa:

— Kafdağı’nın arkası olsa gerektir.

Dedi. Büyük padişah, anlamak istediği şeyi kimsenin bilmediğini görünce, canı daha beter sıkıldı. Tahtın koltuklarını asabiyetiyle tuttu. Âdeti olmayan bir hiddetle kazaskerle döndü. Acı acı gülümsedi:

— Yazık sizin ilminize!
— ...
. . . . . .

"Her şeyi biliyoruz!" sanan bu "Horasanî" kavuklu başlar uğradıkları hakaretin altında hafifçe sallandılar. Onlar, her şeyi kabul edebilirlerdi. Lâkin cahilliği? Asla.... Ortalarından, kara sakallı, bastı bacak, şişman bir fakih, bir adım ilerledi. Bu hem en âlimleri, hem en cesurlarıydı:

— Padişahım! dedi, bu "Kızıl Elma", halk kullarının uydurduğu bir efsanedir. Ne aslı vardır, ne faslı... Bir hakikat değildir ki, biz bilelim. Halk ise, padişahım, bilmez söyler.

Zamanın hâkim Süleyman’ı altın koltuğa dayalı elini kaldırdı:

— "Halkın dediği! Hakkın dediği!"
— ...

Bodur kazasker, bu sözden bir şey anlamadı.

Padişah devam etti:

— Bu bir hakikattir! Mademki halk söylüyor; halktan gelen ses, Hakk’ın sesidir! Ona efsane denmez. Mutlaka bir aslı vardır. Fakat siz bilmiyorsunuz....
— Ne şeriatta ne ilimde böyle bir isim yoktur ki, müsemmâsı olsun...
— Ne şeriatta ne ilimde böyle bir isim yok diyorsun....
— Evet padişahım.
— Lâkin örfte yok mu?
— ...
Fakih düşündü. Önüne baktı. "Yok!" diyecekti. Fakat, işte sefer eğlentisi yapmaya başlayan büyük ordunun velvelesi içinde "Kızıl Elma’ya" naraları birbiri arkasına çakan şimşekler gibi gürlüyordu. Asker yalnız sefere gideceği, muharebeye gireceği zaman değil, hatta şımardığı, isyan ettiği vakitlerde bile bu narayı savurmuyor muydu? Bu daima taşan, kabaran, coşan bir kuvvetin ne olduğu bilinmeyen bir gayesi idi. Daha medresede minimini bir çömezken sipahi, yeniçeri bölüklerinin bu narayı bastıklarını işitirdi. Bunu iyice hatırlıyordu. Ama, aslının ne olduğunu merak edip öğrenmemiş, okuduğu metinlerde bu isme dair bir şeye rastgelmemişti. Yutkundu. Önünde bağlı duran ellerini sıktı. Artık "Kızıl Elma örfte yoktur" diyemezdi. Çünkü... İşte.... Duyuyordu!

— Var padişahım!
Dedi.

— Öyleyse müsemmâsı da var.
— ...

Fakih sustu. Kızardı. Bir adım geriledi. Yine önüne baktı. Örfün hakikatini şeriat da tasdik etmiyor muydu? Padişah, bunu bilen fâzıllardandı. Karşısında safsataya imkan yoktu. Öbür kazaskerler arkadaşlarının mağlubiyetine bakarak, ağız açmadıklarına için için seviniyorlar, "Sükût sözden hayırlıdır!" hikmetini hatırlıyorlardı. Padişah yine acı acı güldü:

— Dünya ne tuhaftır! dedi. Siz işte bu halkın başlarısınız. Bu halkı idare edersiniz. Halbuki onun istediği şeyin ne olduğunu bilmezsiniz..
— !...
— .....
— .....
— .....
. . . . . . .

Lâkin hâkim padişah, kahraman, ârif, fâzıl, şâir olduğu kadar da insaflıydı! Her şeyi evvela kendi nefsinde muhakeme eder; her hükmü, her kararı vermezden evvel bir kere kendi vicdanından geçirirdi. Huzurundaki kulları sualine bir cevap bulamamaktan kıvranırlarken, o da sıkıldı. "Derûnî lisanla" kendi kendine sordu:

"Ey Süleyman! Bunlara sorduğun şeyin ne olduğunu acaba kendin bilir misin?"
"Bilmem ama.."
"Ama?"
"...Sezerim!"

Azıcık ferahladı. Sezdiğini düşünmeye başladı. Bu, tabiatın, ilmin, irfanın ötesinde bir hakikattı. Evet, işte "Kızıl Elma", ne olduğunu sanki biliyor, fakat söyleyemiyordu. Halbuki bu vezirler, kazaskerler, beylerbeyleri.... Hayır, hiçbir şey sezmiyorlardı. Birisinin lafı ötekininkine uymuyordu. Kimi Çin, kimi Hind, kimi Sind, kimi Viyana, kimi Roma diyordu. Kızıl Elma bunların hiçbiri değildi! İçinden:

"Belki hepsinden daha kıymetli bir yer!"
Dedi. Sonra, utançlarından kızaran kullarına sordu:

— Kızıl Elma’nın neresi olduğunu kimden öğrenebiliriz?
— ....
. . . . .

Herkes önüne bakıyor, yanlış bir şey söylememek için kimse ağzını açmıyordu. Yalnız İskender Paşa:

— Padişahım! dedi, kazasker kullarının ilimleri kitaptandır! Vezir kullarınla, biz kölelerine gelince... Öyle derin âlimlerden değiliz! İşte ne kadar bilgisiz olduğumuz sual-i hümâyûnunuzla meydana çıktı. "Bin âlimin bilmediğini bir ârif bilir" derler. İrade buyurun. Bir ârif bulalım. Ona sorun.
— Ârif kimdir?
— Bilmeyip sezen, padişahım...
. . . . .

Sonra İskender Paşa, saf bir askerin basit mantığı ile "Kızıl Elma, Kızıl Elma!" diyen halkın mutlaka bir şey murad ettiğini, kuşların ötüşünde bile kendi dillerince bir mânâ olduğunu söyledi. Kısa boylu, inatçı kazasker, halkın ne söylediğini, ne istediğini asla bilemeyeceğini tekrar iddia etti. Padişah, İskender Paşa’ya, çıkıp gizlice ordunun içine girmesini, nümâyiş alayında bağıranlardan rastgele üç kişi tutup huzuruna getirmesini irade etti. İskender Paşa çıkınca padişah kazaskerlere örfe dair ayrı ayrı sualler sormaya başladı. Vezirlerle beylerbeyleri, anlamadan, dinliyorlardı.

İskender Paşa, biraz sonra, otağa girdi:

— Üç kişi tuttum, padişahım!
Dedi.

— Evvela bir tanesini getir bakalım.
. . . . .

İskender Paşa, otağın mehâbetinde ürkerek sapsarı kesilmiş, başında perîşânîsi dağılmış, tirtir titreyen bir adamı soktu. Bu, uzun boylu, pala bıyıklı, kuvvetli bir garipti. Orduda ayakkabıcılığı yapan serserilerden biriydi. Otağ kapısının dışındaki kapıcıların öğrettikleri gibi, tahta doğru gitti. Yeri öptü. Ayağa kalkmadı. Kolları göğsünde bağlı, dizüstü kaldı. Padişah sordu:

— "Kızıl Elma, Kızıl Elma" dersiniz, bu, neresi?
. . . . . Garip, işledim sandığı cürümden beraat için:

— Herkes bağırır, padişahım. Ben de bağırdım, dedi.
— Neye bağırdığını sormam. Kızıl Elma neresidir? Onu söyle!
Garip tereddüt etmedi:

— Padişahımızın bizi götüreceği yer!
Dedi.

— Orası neresi?
— Padişahımız bilir.
. . . . . .

Padişah, İskender Paşa’ya döndü:

— İkincisini getir bakalım!
Dedi.

Dizüstü duran garip, vezirlerin işaretiyle kalktı. Geri geri gitti. Perdenin yanında dikildi. Bu sefer huzura getirilen, tıknaz, esmer, beyaz keçeli, afacan bir yeniçeri neferiydi. Serbestçe yürüdü. Saçağı öptü. Kalktı, el bağladı. Padişahın "Kızıl Elma neresi?" sualine, düşünmeden:

— Önümüze düşüp bizi götüreceğin yer... Padişahım! cevabını verdi.
— Orası neresi?
— Sen bilirsin padişahım!
. . . . .

İskender Paşa üçüncüyü huzura soktu. Bu, geniş omuzlarına batarasının uçları düşen genç bir bostancıydı.

— !..
— Kızıl Elma neresi?
— Atınızın gittiği yer... Padişahım!
— Orası neresi?
— Neresi olduğunu ancak padişahım bilir...
. . . . .

Evet... Orası ne Hind ne Sind, ne Çin ne Maçin, ne Viyana, ne de Romaydı. Padişah, huzurundakilere:

— Gördünüz ya, dedi, üçünün de cevabında bir fark yok. Hakikat bir! "Kızıl Elma" benim gitmek istediğim yer, işte... Hakk’ın beni göndereceği yer...
. . . . . .

Doğruyu söyleyen bu üç kişiye hemen üçer yüz kese akçe ihsan etti. Artık "Kızıl Elma’ya, Kızıl Elma’ya" naraları çoğalıyor, taşıyor, daha ziyâde yaklaşıyordu. Padişah, birdenbire, Hakk’ın kendini göndereceği yeri düşündü. Nihayeti bulunmaz Hak yolunun, hakikat yolunun gittiği "Kızıl Elma" denen bu cennet karşısında, Viyana, Roma, Hind, Sind, Çin, Maçin birtakım fâni harabelerden başka bir şey miydi? Başını salladı. Arkasına dayandı. İri siyah gözlerini ufalttı. İlahî, manevi bir zevke varmış gibiydi! Müdebbir vezirlerinin, âlim kazaskerlerinin, kahraman beylerbeylerinin tekrar saçak öpüp çıkışlarını görmedi bile... Otağın kapısında, onlar da şimdiye kadar asla ulviyetinin, mehâbetinin farkında olmadıkları muazzam bir manzara karşısında donup kaldılar; sefer eğlentisi yapan yüz binlerce asker, kol kol olmuş, cirit oynayarak, kaynaşarak otağ etrafında geniş bir daire çeviriyorlar:

— Kızıl Elma’ya...
— Kızıl Elma’ya...

Naralarıyla, sanki hayalin eremeyeceği derecede yüksek, pek yüksek bir arşa doğru... Kalkanlardan kanatlarıyla uçmaya hazırlanıyorlardı!
*********************
Zaman zaman sorarlar: ’Kızıl Elma ’ Aslında hedef olarak batıyı gösterdiği halde şimdi doğuya yapılan bir sefer için ’Hedef Kızıl Elma’ denebilir mi?

Doğu’da batılılar olduğu müddetçe denir...

Bu yazının hazırlanmasında aşağıdaki linklerdeki yazılardan oldukça fazla faydalanılmıştır:

1-www.sozcu.com.tr/2018/gundem/kizil-elma-ulkusu-nedir-mehmetcik-istikamet-kizil-elma-dedi-peki-ne-demek-2184369/
2tr.wikisource.org/wiki/K%C4%B1z%C4%B1l_Elma_Neresi%3F
3-www.turkiyatjournal.com/Makaleler/1323208600_9.pdf