Ne De Olsa Ötelemeye Alıştık

• 21 Şubat 2018 Çarşamba 10:58:29

Bedensel, görme ve işitme engellilerin yaşadığı önemli sorunlardan birisi de şehirlerarası yolculuklarda karşılaştıkları ulaşılabilirlik sorunudur. Engelliler tarafından şehir içi ulaşımda sorun yaşanırda şehirlerarasında yaşanmaz mı? Hem de en alası yaşanır.
Özellikle de ağır konumda olan engellilerin yaşadığı bu sorunlara çözüm getirilmesi amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca hazırlanan “Şehirlerarası Yolcu Taşıma Hizmeti ile Servis ve Turizm Taşımacılığı Hizmetinin Erişilebilir Hale Getirilmesine Dair Yönetmelik” Resmi Gazete’nin 13 Ocak 2017 tarih ve 29947 Sayılı sayısında yayımlanmıştı.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca hazırlanan “Şehirlerarası Yolcu Taşıma Hizmeti ile Servis ve Turizm Taşımacılığı Hizmetinin Erişilebilir Hale Getirilmesine Dair Yönetmelik” ile engelli yolcuların şehirlerarası ulaşımlarında erişilebilirliğini sağlamak için otobüs, tren, gemi, terminal ve mola yerlerine yönelik yeni standart düzenlemeler getirildi. Çıkarılan yönetmelik ile engellilerin şehirlerarası seyahat etmelerine yönelik getirilen düzenlemeler ise şöyle olacak.
Yayımlanan yönetmelik kapsamında denizyolu ve iç su yolunda hizmet veren araçlarda erişilebilirliğin sağlanmasına yönelik yolcu gemileri de erişilebilir olarak üretilecek. Yolcu gemileriyle birlikte demiryolunda hizmet veren trenlerde de erişilebilirlik açısından yeni standartlar geçerli olacak.
Demiryolunda şehirlerarası yolcu taşımada kullanılan araçlar, Avrupa Komitesi tarafından yayınlanan hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler ile ilgili "Karşılıklı İşletilebilirlik İçin Teknik Şartnamesi"ne uygun şekilde üretilecek. Araçların erişilebilirlik tadilatı da bu şartnameye uygun yapılacak. Bu kapsamda trenlere, engelli yolcuların iniş ve binişlerinde kullanmaları amacıyla şartnamede yer alan "biniş destekleri" de eklenecek.
Karayollarında şehirlerarası ulaşım ve turizm hizmeti sağlayan firmalar, yazıhanelerinde engelliler için erişilebilir bankolar oluşturacaklar. Ayrıca yazıhanelerde görüntülü konuşma ile işaret dili hizmeti de sağlayacaklar. Firmalar, ulaşım aracının erişilebilir olmaması durumunda engelli bireyin kendisine erişilebilir hizmet sağlanmasına yönelik talebini en fazla 72 saat içerisinde karşılamakla yükümlü olacaktır. Engeline bağlı hareket kısıtlılığı olan yolcuların "transfer aparatı" talep etmesi halinde de bu talep, kısa mesaj ile gönderilen bilgi mesajında ve bilette yer alacak. Yolculuk süresince de araçta bulundurulacak transfer aparatı için engelli yolcudan ek bir ücret talep edilmeyecektir. Firmalar, engellilerle iletişim ve transfer aparatının kullanımı konusunda eğitim almış şoför ve yardımcı personel görevlendirmekle yükümlü olacak.
Seyahat acenteleri ve mola noktalarında yapılacak düzenlemeler şöyle olacaktır. Seyahat acenteleri, müşterinin engelini bildirmesi halinde rezervasyon sırasında bu bilgiyi rezervasyon ve taşıma sözleşmesine kaydedecek ve müşteriye verilecek hizmetin planlanması ve sunulmasında gerekli önlemleri alacaklar. Acenteler de internetten rezervasyon veya hizmet satın alınması aşamasında internet erişilebilirliğini ve bürolarında erişilebilir banko hizmetini sağlayacak. Acenteler, engelli bireyin erişilebilir taşıma hizmeti sağlanmasına ilişkin talebini, azami 72 saat içinde karşılamakla yükümlü olacaklar. Karayollarında mola noktalarında da bina girişi ve tuvaletler başta olmak üzere, Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği kapsamında Bakanlıkça belirlenen esaslara uygun düzenlemeler yapılacak. Mola noktalarında transfer aparatları temin edilebilecek, görme engelliler için sesli anons ve yönlendirme sistemi bulundurulacaktır.
Havayolu, demiryolu ve deniz ulaşımına yönelik düzenlemelerinde ise terminallerde transfer aparatı temin edilmesi ile erişilebilirlik açısından gereken düzenlemeler yapılacaktır. Yine görme engelliler için sesli anons ve yönlendirme sistemi bulundurulacak terminallerin il merkezlerinde bulunanları için danışma bankosunda işitme engelliler için indüksiyon döngü cihazı da sağlanacaktır. Kıyı tesisleri de engelli yolcuların gemiye ulaşımını ücretsiz sağlamak, sesli anons ve yönlendirme sistemleri bulundurmak, bankolarda görüntülü konuşma ile işaret dili hizmeti sağlamak zorunda olacaklar. Demiryolunda şehirlerarası taşıma hizmeti veren araçlara yönelik ise hareket kısıtlılığı olan engelli yolcuların azami 72 saat öncesinde bildirmesi durumunda "transfer aparatı, rampa, asansör, merdiven tırmanma aparatı" gibi çözümleri sağlanacak.
İşletmeciler ayrıca erişilebilir banko, transfer aparatı temin etme, engelliye trene iniş ve binişte ücretsiz yardım sağlama, sesli anons ve yönlendirme sistemi kullanma, bilet satış noktalarında görüntülü konuşma ile işaret dili hizmeti vermek gibi yükümlülüklerin tamamını yerine getirecekler. Yönetmelik kapsamında havayoluyla taşıma hizmeti veren işletmelerde de engelli vatandaşların erişilebilirliğine yönelik düzenlemeler yapılacak.
Servis taşımacılığı hizmeti verenler, ücretsiz transfer aparatı temin etme, engelliye uygun en kısa güzergâhı sağlama, engellilerle iletişim ve transfer aparatının uygulanması konusunda eğitim almış şoför ve yardımcı personel çalıştırmakla yükümlü olacak.
Yayımlandığı tarih itibarıyla yürürlüğe giren yönetmelik kapsamında engelli bireylerin erişilebilirlikleri, herhangi bir ücret talep edilmeksizin sağlanacağı gibi yönetmelik kapsamındaki yükümlülükleri yerine getirmeyenlere 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun kapsamında idari para cezaları uygulanacak.
Sözün özü olarak, küçüklüğümden itibaren gerek tedavi amacıyla gerekse de gezi ve toplantı amacıyla ne zaman başka bir şehire gitmem gerekecek olsa farklı bir şehre gitmenin ve farklı insanlar görmenin sevincini yaşamam gerekirken günler öncesinden beni bir düşünce kaplar. Nasıl gideceğim, otobüslere nasıl bineceğim, uzun yolculukta tuvalet ihtiyacımı nasıl gidereceğim, molalarda nasıl inip yemek yiyeceğim gibi konuları kara kara düşünür ve sevincimin yerini üzüntü alırdı. Yolculuk esnasında tuvalet ihtiyacım gelmesin diye bir iki gün öncesinden sıvı gıdalar ile içecekler almamaya çalışırdım. Kısacası çıkacağımız yolculuk benim ve benim konumumda olan engelliler için deyim yerindeyse işkenceye dönüşürdü. Bu nedenle mecburi kalmadıkça yolculuğa çıkmamaya çalışırım.
Bu yönetmeliği gördüğümde uygulanıp uygulanmayacağı hakkında kaygı duymadım desem yalan olur. Kaygı duymamın nedeni ise ülkemizde yaşayan milyonlarca engellinin ulaşım sorununa çözüm getirmek amacıyla çıkarılan bu yönetmeliğin de diğerler gibi ötelenmesidir. Ne de olsa engellilerle ilgili yasa ve yönetmelikleri ötelemeye alıştık.

Ali Haydar Koyun
Yazar/Engelli Aktivist