KİTAP
MÜZİK
ATÖLYE
kişi ve kurum çatışması 2. bölüm - Davut ve Golyat örneğinden hareketle
Yazının ilk bölümünde çatışmanın taraflarını birey ve kurum olmak üzere ortaya koymaya çalıştım. Bahsi geçen husumetin kökleri insanlığın yerleşik hayata geçmeye başladığı dönemlere dayanmaktadır. Zaman içinde evrilip bugünkü halini almıştır. Bunu biraz açmak adına, sözlük anlamıyla iktidar kavramının kendini gerçekleştirme ve dayatma biçiminden söz etmek gerek.
Erk, doğası gereği temerküz etme eğilimindedir. İktidarın ontolojik çözümlemesi buna işaret eder. Kısa bir örnekle açıklamak adına; iki eşit gücün var olduğu bir alanda “güçlü” den bahsetmek mümkün değildir. “Güçlü” kavramı ancak ve ancak görece daha az güçlü olanların varlığıyla anlam kazanır. Bu bakımdan büyük imparatorluklar, yiğit ordular ve kahraman milletler tarih çizgisi üzerinde, iktidar ve güç hammaddesinin muadillerine nazaran bir nebze daha fazla yoğunlaşmış formlarıdırlar. Bu yönleriyle ele alınmaları gerekir.
Konumuza dönecek olursak; Yazının ikinci bölümünde birey ve kurumdan konuşmaya bu iki hasım arasındaki tek yönlü geçişkenliğe bir miktar ışık tutarak devam etmeye çalışacağım. Geçişkenliğin tek yönlü olmasının sebebi, bireyden kuruma yönelik bir hareketin mümkün fakat aksi yönlü bir dönüşümün doğa kanunları gereği imkansız olmasıdır.
Caravaggio karşımıza işte tam bu bağlamda çıkar.
Şöyle ki...
Bütün semavi dinlerin bir şekilde referans verdiği Davut ve Golyat hikayesi günümüze değin birçok büyük ressam tarafından yorumlanmıştır. Kimileri olayın İncil’de nakledilen formuna birebir bağlı kalmış, en azından kalmaya çalışmış, kimileri ise kendilerine has dokunuşlarıyla adeta hikayeyi yeniden yazmışlardır.
Rivayet olunur ki, Caravaggio “David with the head of Goliath” eserini dönemin Roma’sında işlediği bir cinayetten dolayı kendisine verilen cezanın affedilmesi için resmetmiştir. Kilise, yani Kardinal, Caravaggio’nun başına ödül koymuş ve kafasını kendisine getirenin ödüllendirileceğini vaadetmiştir. Genel kanı, ressamın, kendisine gerçek hayatta biçilen cezayı tuval üstünde yine kendi eliyle infaz ederek bağışlanmayı umduğu yönündedir.
Eserin resmedildiği dönemde ressamın içinde bulunduğu durum kısaca bu şekilde özetlenebilir.
Konumuzla olan ilişkisi ise bununla sınırlı değil.
Sanat tarihçilerine ve analistlerine göre Caravaggio’nun yorumunda, belki de insanlık tarihinde ilk defa, hem Davut hem de Golyat ressamın kendi suretiyle çıkar karşımıza. Davut’un elinde tuttuğu kafa da, kafayı elinde tutan Davut da ressamın ta kendisidir. Bir tarafta genç, masum ve neredeyse çelimsiz Caravaggio, diğer tarafta ise yaşlı Caravaggio’nun cesim, soğuk ve korkunç kafası. Davut’un sağ elinde hasmının kesik kafasına yönelmiş duran kılıcın (ki Golyat’ın kendi kılıcıdır bu) üzerinde “H-AS OS” harfleri kazılıdır ve Latince bir deyiş olan “Humilitas occidit superbiam” kısaltması olduğuna inanılır. Tevazu gururu öldürür...
Bütün bunlar arka planı olmayan, karanlık bir sahnede gerçekleşir. Yani insanın kendi iç dünyasında.
Caravaggio kanımca, Davut’un elinde tuttuğu kılıca iliştirdiği bu cümleyle insanlık belleğinden bir kavramı silmek istemektedir. Bu kavram en yalın haliyle “daha” kavramıdır.
Uzun hikaye... başka bir yazıda detaylı bir şekilde ele alınması gereken bir konu “daha”.
“Daha” kavramı insanlığın yerleşik hayata geçmeye başladığı dönemlerden gelir ve yanında adaletsizlik, eşitsizlik, güç gibi bir çok kavramı getirir. “daha” da dahil olmak üzere bu kavramlar tabi ki doğada serbest halde bulunan kavramlardır fakat sosyal yansımaları doğal formlarının aksine kendilerini zaman içerisinde düzeltme refleksinden yoksundur.
Birey kurum çatışmasına dönecek olursak; günümüz ticari kurumları hissedarlarının getirilerini maksimize etme ana fikri etrafında şekillenmektedir. Teori bunu vahyeder alttan alta... maksimize etme kavramını biraz kurcalarsak perde arkasında eski dostumuz “daha”nın saklandığını rahatlıkla görebiliriz.
Kurumların günün sonunda bu kurumların iplerini elinde tutan “birey”lere hizmet ettiğini unutmamak gerekir. Ve kurumlarla muhatap olan gerçek bireylerin (hadi gönlünüz olsun fakirlerin) var güçleriyle bu kurum perdesinin arkasına geçmeye çalıştıkları gerçeği göz ardı edilmemelidir. Mevcut düzenin devamlılığı ancak bu şekilde mümkündür.
Buraya biraz kafa yormalı...
Aksini iddia etmek mümkün, ancak bana kalırsa Caravaggio’nun genç Davut’u, yaşlı hasmının başını işlediği cinayetten duyduğu pişmanlığı gidermek adına değil, bilakis Schopenhauer’ın tüccarına dönüştüğü için kesmektedir.
Şimdilik bu kadar.
Devamı belki gelir...
YORUMLAR
......
avant-garde tarafından 2/6/2016 9:48:54 PM zamanında düzenlenmiştir.
caravaggio benim ilgi alanımda olan bir ressam. hayatını incelediğimde şunu gördüm, kendi kabına sığmayan ve her şeyle çatışan bir yanı var. bu yüzden hiç bir yerde duramayan ve hiç kimseye bağlı kalmayan bir kişilik, ondan istenilen resimleri, tabloları istenildiği gibi değil kendi kafasına göre şekillendiren sanat anlayışına sahip. bu yüzden pek çok kez resmi yeniden yapması istenmiştir.
ve o tabloda affedilmesi için değil tam aksine, '' ancak kendi kellemi ben alırım'' göndermesi var.
teşekkür ederim.
Tayyar
Kaynaklar da Caravaggio'nun bahsettiğiniz özellikleri taşıyan bir ressam olduğunu söylüyor. Fakat "kendi kellemi ancak kendim alırım" genç Caravaggio'nun yüz ifadesiyle pek uyuşmuyor bana kalırsa. Biliyoruz ki, eserde kellesi alınan Caravaggio ressamın eseri ortaya koyan hali. Yani, tabiri caizse şimdiki zaman Caravaggiosu. Davut ise ressamın gençliği. Genç Caravaggio'nun yüz ifadesi şimdiki halinden pek de memnun değilmiş gibi.
Öte yandan kaynaklar Caravaggio Napolideyken Papa'nın yeğeni Scipione Borghese tarafından ilgili eser karşılığında adına bir af çıkarıldığını söylüyor. Malesef ressam hiçbir zaman Roma'ya geri dönemez ve dönüş yolunda bir manastırda ölür.Tabi ki kaynaklarda yazanlar ressamın resmi ortaya koyarken aklından geçenler veya ruh hali hakkında bize bilgi veremez.
Selamlar...
çok heyecan verdi bana bu bölüm. öğrencilik yıllarıma götürdünüz beni. zira Davut ve Golyat tablosu üzerinde uzun uzun konuşulası bir Caravaggio eseridir. aslında bir üçlemedir bu eser. ve siz öyle güzel bir şekilde konuyla ilişiklendirmişsiniz ki... zira ben de hiçbir zaman inanmamıştım bağışlanmak hissiyle yaptığını bu tabloyu. ve isterdim ki birey ve kurum çatışmasına bağladığınız yerden daha da devam edin. o nedenle gelsin devamı.
sizin bakışınızla beraber çıkarımlara ulaşmak daha tatmin olacak kendi adıma.
tebrik ediyorum. çok güzeldi.
Tayyar
Caravaggio'nun yorumunda dikkatimi çeken çatışmanın iki tarafının da aynı öz ile ifade edilmesi. Bu yönüyle yaklaşık beş yüzyıl sonra bizim tecrübe etmekte olduğumuz bir karın ağrısıyla örtüşüyor. Tabi ki bunlar insanlığın kadim problemlerinden. Her şeyi götürüp tüfeğin icadına bağlamanın da kimseye faydası yok :)
Biraz kaynak tarıyorum şimdilik. Caravaggio'nun yaşadığı sosyal daireyi anlamak gerek. Şimdilik elimdeki malzeme biraz kısıtlı. Bildiğim, arkadaşın tabiri caizse biraz anarşik olduğu. Nec Spe, Nec Metu (umut yok, korku yok - ya da - umutsuz, korkusuz) bir yol üzere yaşadığı. Bunları biraz oturtabilirsem bir yerlere devamını ben de yazmak isterim.
Tabi konu bu bahsettiğim alanlara açılırsa işin içine Kilise&Kral çatışması, demokrasinin doğuşu, Hristiyanlık özelinde batıda din kavramının geçirdiği evrim vs... girer, hatta ucu Fransız ihtilaline kadar gidebilir. Nitekim Uzun hikaye :) bakalım...
Selamlar...
