KİTAP
MÜZİK
ATÖLYE
Türkmenistan Türkçesi ile Salmanlı Türkmenlerinin Ortak Sözcükleri -2
Türkmenistan Salmanlı
Bövrek(böbrek) BoorekBöbrek)
Salmanlı’da bövrekteki ö oolmuş ve v sesi ise ince o(o-ö) olmuştur.
Çatma(çardak) Çatma(Yayık yapmak için ağaç üçayak)
Türkmence’de çardak anlamında kullanılan Çatma sözcüğü, Salmanlı’daanlam kayması sonucu yayık yaymak için(deri tulum) ağaçtan yapılan ve birbirine bağlanan üç uzun ağaç dalından oluşan nesne ÇATMA adını almıştır.
kömelek(mantar) Gobelek(kuzu)
Bu sözcük Salmanlı’da birinci K ile ö sesinen o(ince o) olması ve m sesinin b olması biçiminde değişikliğe uğramıştır.
Darak(tarak) Darah(tarak)
Yalnızca K sesi H olmuştur.
Gızıl(kızıl) Gızıl(kızıl)
Gutarmak(bitirmek, sona erdirmek) Gurtarmak(bitirmek)
Salmanlı’da tarlanın hasadının bitirilmesine özellikle de elle yapılan biçim bitirildiğinde tarlayı gurtarmak denir.
Sıçan(fare) Sıçan(fare)
Durna(turna) Durna(turna)
Şo(şu) Şo(şu)
Ot(ateş Ot(ateş)
Salmanlı’da" ocağı otla " deyimi olarak kullanılır.
Gazık(kazık) Gazzıh(kazık)
Salmanlı yöresinde z iki olmuş ve k ise h sesine dönüşmüştür.
Gız (kız) Gız(kız)
Guş(kuş) Guş(kuş)
Gun(gün, güneş) Gun(gün,güneş)
Burada iki yerde de u sesi u-ü arası ince sestir.
Palta(balta) Palta(balta)
Garankı(karanlık) Garanı
Salmanlı’da ve Türkmenistan’da n nazal(geniz) n’dir. Salmanlı’da K sesi düşmüştür.
Gal-mak(kalmak) Gal-mak(kalmak)
Gazan(kazan) Gazan(kazan)
Köynek(gömlek) Goonek(gömlek, iç giyim)
Salmanlı dilinde ö sesi o ve y sesi ince o olmuştur.
Ene(anne, nine) Nene(nine, anneanne)
Türkmenistan’da ana anlamında ene, ece sözcükleri kullanılmaktadır. Ene nine anlamında da kullanılmaktadır.
Garaltmak(kara yapmak) Garaltmak(ışığı, ateşi söndürmek)
Yuvmak(yıkamak) Yumak(yıkamak)
V sesi düşmüştür.
Çümmek(suya batmak) Çimmek(yüzmek)
Ü sesi İ olmuştur, anlam kayması olmuştur.
Viy(vay) Vıy, vıı(vay)
Salmanlı’da genellikle kadınlardan duyduğum şaşırma ünlemi olarak kullanılır. İ sesi ı olmuştur. Y sesi de duruma göre kullanılır ya da ı ikizleşir, y düşer.
Mal(İnek,hayvan) Mal(inek)
Ortancı(ortanca) Ortancı(ortanca)
Çe( -e,-a kadar) Çi,Çı-(e,-a kadar)
İki yörede de aynı anlamda kullanılır.Örnek: Sabahaçı oturduk(sabaha kadar).
Nışan(nişan) Nışan
Kaynak: Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Ansiklopedisi 10-11. Ciltler. Kültür Bakanlığı yayınları.
YORUMLAR
Çok tebrik ediyorum.. olabildiğince değerli bir konu kaleme almışsınız.
İstila altındaki dilimize başta Türkmen-Oğuzcası olmak üzere, tüm diğer Türk ağız ve lehçelerinden özbe öz Türkçe sözcükler alarak çare bulabilir, dilimizi arılaştırmak anlamında bu yabancı işgal ve sözcük-kavram hegemonyadan kurtarabiliriz.
İlk okumada bir orta Anadolu Türkmen'i olarak üç ağaç-payandalı çatkı, çatma sözcüğü ve devamındaki tulum, tuluk, hatta edebi bir (Türk-aruz) vezin türü olan tuluyun etimolojisini ve bunlarla ilgisini incelemeyi ve üzerinde yazmayı önemli bulduğumu belirtebiliyorum.
Bilahare, ağızlar diyaletiği üzerine bilgililerimi katkı-yorum olarak yazmayı düşündüğümü söylemeliyim, saygılar.
.
Göktürkmen tarafından 12/9/2015 10:13:38 AM zamanında düzenlenmiştir.
