GAZİ MUSTAFA KEMAL PAŞA HAZRETLERİNDEN KAMÂL ATATÜRK’E, KAMÂL ATATÜRK’TEN ‘’ DİNİM ALEVİ’’ YE KİMLİKLERDEKİ DİN KONUSU -1-

• 1 Şubat 2015 Pazar 00:43:59

Çok merak edilen konulardan birisidir Atatürk’ün hangi tarihte doğduğu. Aslında hangi tarihte doğduğunu biliriz de ay ve gün olarak bunu bilen yoktur.

Bu konuda iki söylem vardır: Birincisi Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın söylemi:

Zübeyde Hanım 1922 yılında Enver Behnan Şapolyo’ya bu konuda şunları anlatmıştır: “O zamanki Hamidiye kâğıtlarına gün ve ay yazılmaz, yalnız yıl yazılırdı. Ben oğlum Mustafa’yı ‘Erbain Soğukları’ devam ederken doğurdum. Bu, doğum benim aklımda kaldığına göre 23 Kânunuevvel 1296 tarihine düşmektedir.

Rumi takvime göre 23 Kânunu evvel ise tam olarak 4 Ocak 1881 e tekabül etmektedir. Bir insanın doğum tarihini en iyi bilecek kişi onu dünyaya getiren annesi olacağına göre Mustafa Kemal’in doğum tarihi 4 Ocak 1881 dir.
Peki Atatürk ile ilgili herhangi bir doğum kaydı ya da nüfus belgesi yok mudur?

Bilinen en eski belge Harp Okuluna girdiğinde düzenlenmiş olan belge olup bu belge ‘’ 1315 Duhüllülere Mahsus Künye Defteridir’’ ( Resim 1) [ Yani Rumi 1315 tarihinde Harp Okuluna kaydolanlara ait kayıt defteri ]

1315 yani Atatürk on dokuz yaşındayken girdiği Harp Okulunda onunla ilgili ‘’ Selanik’te Koca Kasım Mahallesi Gümrük Memurlarından müteveffa Ali Rıza Efendi’nin mahdumu, Uzun boylu, beyaz benizli Mustafa Kemal Efendi , Selanik 96 ‘’ Yazmaktadır. Kısaca sadece doğum tarihi 96 yani 1296, olarak yazılmıştır. Miladi takvime göre 1881, ama ay ve gün yoktur bu belgede. Atatürk hem anne babasının verdiği Mustafa, hem de rivayete göre Matematik öğretmeninin verdiği Kemal adıyla Mustafa Kemal olarak geçer kayıtlara.

Mustafa Kemal’in ‘’ Doğum günüm neden 19 Mayıs olmasın?’’ ifadesi ise tamamen bir mecazi ifadedir. Samsun’a ayak bastığı günü yeni bir Türkiye’nin doğuşu, dolayısıyla da kendi doğum tarihi olarak mecazen ifade etmiştir.

Mustafa Kemal’in nüfus kimliği olarak karşımıza çıkan 2. Belge ise 27 Kânunusani 1339 (27 Ocak 1923) tarihini taşır.( Resim 2 ) Her evlilikte olduğu gibi Mustafa Kemal de ikametini bildirmek zorundadır. Dolayısıyla bu belge hem bir kimlik belgesidir hem de ikametgah.

Belgedeki kimlik bilgileri aynen şöyledir:

TÜRKİYE HÜKÜMETİ NÜFUS TEZKERESİ

İsmi:Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri
Pederinin İsmi: Tüccarlardan Ali Rıza Efendi.
Validesinin İsmi: Zübeyde Hanım.
Tabiiyeti: Türkiye Devleti
Dini: İslam
Irkı: Türk
San’atı: Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandan
Mahallesi: İzmir Göztepe
27 Kânunusani 1339 ( 27 Ocak 1923)

Görüldüğü gibi bu belgede Atatürk’ün adı Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleridir. Aynı zamanda bir kimlik belgesi olan bu belgede ‘’ Dini ‘’ hanesi vardır ve orada ‘’İslam ‘’ yazar. ‘’Türk ırkı diye bir ırk var mı?’’ sorularının cevabı da taa 1923 yılında verilmiştir ‘’Irkı: Türk’’ denilerek ve en ilginci Mustafa Kemal, eş adayı Latife Hanımın ikamet ettiği İzmir-Göztepe’de ikamet etmektedir(!) Bu belgede Dini: İslam ifadesi vardır ama mezhebi diye bir şey yoktur.

Mustafa Kemal ile ilgili en kapsamlı nüfus cüzdanlarından birisi de ( Resim 3) 27 Mart 1923de Ankara Nüfus idaresince verilen belgedir. Bu belgedeki kimlik bilgilerine göre :

TBMM HÜKÜMETİ HÜVİYET CÜZDANI

İşbu hüviyet cüzdanında isim ve şöhreti ve hal ve san’atı muharrer (yazılı) olan Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Tabiiyetini haiz olup ol suretle ceride-i nüfusda mukayyet olduğunu müşir (belirten) işbu hüviyet cüzdanı ita kılındı (verildi).

Sicil-i Nüfusa Kayıd Olduğu Mahal

Vilayeti: Ankara
Kazası: Ankara
Nahiyesi: -
Mahalle veya Karyesi: Hacı Bayram-ı Veli
Sokağı:-
Mesken Numarası: 161/1
Nev-i Mesken: Hane

Eşkal-i Mahsuasa

Boy: Orta
Saç:Sarı
Göz: Mavi
Burun: Adeta(Düzce)
Sakal:Traş
Çene: Uzunca
Çehre:Uzunca
Renk: Beyaz
Alamaet-i farika-yı tabiye( Ayırd edici işaretler): Tam
İsim ve Şöhreti: Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri
Tarih ve mahalli Veladeti Doğum yeri ve tarihi) : Selanik 1296
Pederinin ismiyle mahall-i ikameti: Tüccardan müteveffa Ali Rıza Efendi
Validesinin ismiyle mahall-i ikameti: Müteveffiye Zübeyde Hanımefendi
Milliyeti: Türk
Dini:İslam
Sanat ve sıfat ve hizmet ve intihap selahiyeti: TBMM Reisi ve Başkumandan.
Müteehhil ve zevcesi müteaaddid olup olmadığı ( Evli ve çok eşli olup olmadığı: Bir zevcesi vardır.
Derecat ve sunuf-u askeriyesi( Askeri derece ve sınıfı ) : Müşir ( Mareşal)

Bu belgede de Mustafa Kemal yine ‘’ Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’’dir. Ancak artık Ankara’da ikamet etmektedir. Evli ama çok eşli değildir ve bu belgede de ‘’Dini: İslam’’ ibaresi yer almaktadır. Ancak ilk belgede uzun boylu iken bu belgede orta boylu olmuştur ve sakal, saç, burun, çene göz vs özelliklerin kimlik bilgisinde yer alması??? Günümüzde olsa oldukça tartışılır herhalde. Evet bu kadar tafsilatlı kimlik bilgilerini içeren bu Nüfus cüzdanında Mezhebi: diye bir hane yoktur.

1928 de yapılan harf inkılabından sonra Atatürk de mutlaka yeni bir kimlik almıştır ama bu kimlik yoktur piyasada.

1933 yılına geldiğimizde Mustafa Kemal Gaziantep’i ziyaret eder ve burada kendisine şehrin fahri hemşeriliği verilir. Aynı zamanda Mustafa Kemal Gaziantep nüfusuna kaydettirilir.

Bu kayıtlara göre düzenlenmiş Nüfus cüzdanına göre: ( Resim 4)

Aile ismi, Yani Lakap ve Şöhreti: Atatürk
Adı: Kemal
Babasının adı: Ölmüş Ali Rıza
Anasının adı: Ölmüş Zübeyde
Doğum teri :Selanik
Doğum Tarihi: 1881

Olup, Nüfus kaydına göre ise:

İli: Gaziantep
İlçesi: Merkez
Mahallesi: Bey ( Şahin Bey )
Köyü: Bey
Kütük sıra No :44
Cinsiyeti: E
Adı: Ali Rıza Bey Oğlu Gazi Mustafa Kemal Hazretleri
Soyadı: Atatürk
Baba ve Anasının Ad ve soyadlarıyla Sağ olup Olmadıkları: Ali Rıza Bey- Zübeyde Hanım
Doğum yeri:Selanik
Doğum Tarihi: 1296
Meselek Sanat ve Belli Değişiklikler: Türkiye Cumhur Reisi
Dini: İslam

İfadeleri yer alır.

Tabii ki burada dikkatli bir göz ‘’ Mustafa Kemal 1933 de henüz Atatürk Soyadını almamıştı’’ diye bu kayıtlara itiraz edebilir. Doğrudur. Zaten bu kayıtlara Soyadı hanesi daha sonra eklenmiş ve bu da ‘’23.11.1934 tarih ve 2582 Sayılı kanun gereğince soyadı Atatürk olmuştur’’ denilerek Atatürk soyadının kimliğe ve nüfus kaydına daha sonra eklendiği açıklanmıştır.Yani 1933 tarihli kimlik ve Nüfus kayıtlarında soyadı diye bir hane yoktur.

1934 yılında soyadı kanunu çıkarılır ve Atatürk artık yeni kimliğe kavuşur. ( Resim 5 ) Bu kimlikte Adı:Kemal, Soyadı: Atatürk, Babasının Adı: Ölmüş Ali Rıza, Annesinin adı: Ölmüş Zübeyde, Doğum yeri Selanik, Doğum Tarihi 1881 olarak yer almıştır.

1935 Yılında aldığı en son nüfus cüzdanında ise diğer tüm bilgiler aynı olmakla birlikte soyadı Kamâl dır.( Resim 6 )

Evet Atatürk’ün, soyadı kanunundan sonra bir de ‘’Kamâl’’ olan soyadı vardır. Bu kimlik aynen şu şekilde tanımlanır:

Atatürkün en son kimlik cüzdanı: 993 815 seri numaralı Atatürk Nüfus Cüzdanı. Siyah süet kaplı, üst kapağında yapıştırılmış dikdörtgen madeni parçanın üstünde "T.C. Nüfus Hüviyet Cüzdanı" yazılıdır. Arka kapakta ay yıldız vardır. Nüfus Cüzdanı Atatürk’e Ankara Nüfus Müdürlüğünce verilmiştir. Atatürk ile ilgili bilgiler yeni harflerle yazılıdır. 993.815/b numaralıdır. İç sayfada Atatürk’ün papyon kravatlı fotoğrafı vardır.

Bu Nüfus cüzdanı Soyadı dışında 1934 tarihli olanın aynısı olduğuna göre ve 1935 tarihli olanda ‘’Dini, Mezhebi’’ haneleri - boş olsa da – var olduğuna göre( Resim 7) 1934 tarihli olanda da ‘’Dini-Mezhebi’’ hanelerinin olduğunu söyleyebiliriz.

Peki niçin Kemal Değil de Kamâl?

Çünkü Atatürk bu dönemde Türk dilini yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmaya çalışmaktadır. Arapça bir İsim olan annesinin babasının koyduğu Mustafa İsmine pek rağbet etmemiş imzalarında ise bazen sadece M harfi kullanmıştır lakin Kemal de Arapçadır.

Peki Kemal Arapçadır da Kamâl ne kadar Türkçedir? Daha doğrusu Kamâl’ın anlamı nedir?

Bu konuda iki iddia vardır: Birincisi Kamâl’ın kale anlamına geldiğidir. Ben şahsen hiçbir yerde görmedim kale yerine Kamâl kelimesinin kullanıldığını ama yine de bilmediğim bir konu…İkincisi ise ‘’ Kamuya mal’’ anlamına geldiğidir. İddiaya göre Atatürk kendisini kamuya adadığı için ‘’ Kamuya Mal’’ anlamına gelen ‘’Kamâl’’ a çevirmiştir adını. Tabii ki bu ‘’ Kamuya Mal’’ oldukça zorlama bir uydurmadır. Daha ziyade Kale anlamı üzerinde durulmuştur.

Atatürk’ün Kemal’i Kamâl’a çevirmesinin sebebini şu şekilde izah eden de vardır:

Bir akşam sofrasında üç kadeh içkiden sonra Atatürk bize dönerek şaka şeklinde:

“Dünyada ne kadar Kemal varsa hepsi eşektir…” dedi.”

Sofracı Kemal şaşaladı. Ne diyeceğini bilemedi. Toparlandı. Dili tutulmuş gibiydi. Dudakları titriyordu.. Gözlerini Atatürk’ün yüzünden ayıramıyordu. Hepimiz bunun altından ne çıkacak diye beklerken Atatürk sözlerini şöyle bitirdi:

“”Ha anladım. Sen bana bakıyorsun. Sen de Kemalsin demek istiyorsun. Ben artık Kamâl oldum. Kemal’ler başının çaresine baksın’’ dedi.

(Atatürk’ün Uşağı Cemal Granda Anlatıyor, Sh. 44)

Atatürk gerçekten de Namık Kemal’i, Behçet Kemal’i, Yahya Kemal’i eşek mi yapmıştı bilemiyorum çünkü bu sadece Cemal Granada’nın iddiası. Bana sorarsanız Atatürk böyle bir ifade kullanmaz çünkü en azından kendisi de elli dört yaşına Kemal adını kullanmıştır. Ama kesin olan bir şey varsa o da 1935 e kadar ‘’Kemalizm’’ diyenler bile artık ‘’Kamâlizm’’ demeye başlamışlar hatta ‘’ Kamâlizm’’ başlıklı kitaplar bile yazmışlardı ( Resim 8)
Atatürk daha sonra dili Türkçeleştirmek adına bir çıkmazın içine soktuğunu bizzat kendisi itiraf etmiş ( Bu ayrı bir yazının konusu olabilir) ve yaptığı bu hatadan dönerek ( Atatürkçüler (!) kızacak biliyorum ama Atatürk de hata yapabiliyor maalesef ) 1937 den itibaren tekrar Kemal adını kullanmaya başlamıştır ama Nüfus cüzdanını değiştirmemiştir. Yani öldüğü tarih olan 1938 de İsim hanesinde hâlâ Kamâl yazan nüfus cüzdanını kullanıyordu.

Evet..Konumuz aslında Nüfus cüzdanlarında Dini, hatta Mezhebi hanesiydi ama konuya Atatürk ile başlayınca dağıttık biraz. Okuyuculardan özür diliyorum.

Gelecek bölümde Nüfus cüzdanlarımızdaki ‘’Dini’’ konusu ve bu konu ile ilgili sıkıntıları, ilginçlikleri anlatmaya çalışacağım.

Resimler:

1- Mustafa Kemal’in Harb okuluna kayıt olduğun zamanki künyesi
2-Latife Hanımla evleneceği zaman çıkarttığı kimlik
3-Ankara’da 1923 te hazırlanan en geniş kapsamlı kimlik
4- Gaziantep Nüfus idaresinin düzenlediği kimlik
5-1934 Tarihli kimlik
6-1935 Tarihli kimlik
7-1935 Tarihli kimliğin diğer sayfası
8- Kamâlizm başlıklı kitap.