Sevdiklerinizin Parmaklarından Kan Damlamasın

• 23 Şubat 2014 Pazar 14:17:43

Okuduğunuz yazı Günün Yazısı olarak seçilmiştir.

Oldum olası sevmemişimdir değerli taşları. Oysaki birçok insanın gözünü kamaştırır iştahını kabartırlar. Öyle ki bazı özel günlerde oluşan panik havası etkinlikten önce hediye alma telaşı ile misal; sevgililer günü, nişan ya da evlilik yıldönümü vs...
Tek taş alınacak ya parası havası derken olaydan ziyade yüzük odaklanılan tek mevzuu olur çıkar.
Mercimek kadar renksiz bir taşı altın halkanın tepesine oturtuyorlar, etiketine de dünyanın parası yazıyorlar, geçiyorlar kenara.

Kuyumcu vitrinlerini, hanımların önce hayallerini sonra narin parmaklarını, kuğu boyunlarını süsleyen erkeklerin ha keza kravatlarında kulaklarında kendine rahatlıkla yer bulan mücevherlerin amiyane tabirle o irili ufaklı canavarların oralara gelene kadar hangi yollardan geçtikleri hakkında bilgisi olan kaç insanın gönlü rahattır ki?

Aslında bu gönül rahatlığı mevzuuna gelmeden bu taşların yolculuğuna şöyle bir kuş bakışı yaklaşmakta fayda var. Sonra yeniden bakarız güzelliğimize değer kattığına inandığımız ışıltılı taşların masum olup olmadığına?

Elmas, zümrüt, pırlanta, safir vb. taşların öteden beri çekim gücü çok yüksek, çıkarılması, işlenmesi vb. aslında öyle uzun uzadıya didiklemek maksadında değilim ama neyle meşgul olduğumuzu bilmekte de fayda var.
Elmas, dünyadaki en sert mineral olmasının yanı sıra çıkarılması da en güç taştır. Benzersiz parlaklığı nedeniyle tüm taşların en kıymetlisidir. 4000 yıl önce Hindistan’da bulunup Afrika’ya uzanan elmasın İngilizcede ’diamond’ ifadesi, Yunancada ’hükmedilemez, gerçek hakim’ manalarına gelen ’adamao’ sözcüğünden türetilmiştir. Saf renksiz olanı en bilenini ve değerli olanıdır ancak pembesi, mavisi, yeşili olduğu gibi griden siyaha kadar çeşitleri de bulunur. Elmasların önemli bir kısmı yerin derinliklerinden ateşin etkisiyle yaklaşık 3 milyar yıl önce oluşmuşlar. Elmaslar çok yüksek basınç ve sıcaklıklarda (2000 santigrat derece) kristalleşen karbon atomlarından oluşup ve bu sıcaklık yerin 150-200 km gibi derinliklerinde bulunur. Zaman içinde oluşan volkanik patlamalarla yüzeye doğru itilirler.

Bu arada 1 karat ağırlığında tıraşlanmış bir pırlanta elde edilebilecek ham elmas kütlesinin çıkarılması için 250 ton toprak kazılması gerekir!
Velhasıl
Dünyadaki elmas madenlerinin %80’ine sahip olan De Beers’ın Güney Afrika’da 1870 de ilk elmas maden ocağını açmasıyla birlikte değerli taş çıkarılan ve işlenilen tüm ülkelere yoksulluk ve ölüm büyük bir hızla yerleşmiştir.
Avrupalı sömürgenlerin büyük bir iştahla saldırdığı bakir Afrika onarılması çok güç doğa katliamlarına imza attı. Öyle ki yukarıdan bakıldığında dev köstebeklerin istilasına uğramış bir tarla gibi ya da ayın yüzeyini dolduran kraterler gibi irili ufaklı ve devasa çukurlarla kaplı olduğunu görürsünüz. Bu çukurlar elmas madenleridir ve Kimberley Çukuru adı verilen maden öyle büyüktür ki derinliği 1097 metre’dir ve oluşturduğu hava akımı nedeniyle üzerinden uçak bile geçemez.
Kongo, Angola ve özellikle Sierra Leone’da son derece kanlı elmas savaşları yaşandı.
Sierra Leone’da hükümet karşıtı Birleşik Devrimci Cephe’nin 20 bin kişinin dilini dudağını veya kulağını keserek sakatladığı, 75 bin kişiyi öldürdüğü biliniyor.

Angola’da ki iç savaş yani yönetime isyan eden militan gruplar buldukları elmas madenlerini silah zoruyla ele geçirip ve insanları el, kol, bacaklarını kesme, tecavüz, köpekle kontrol, çocuk kaçırma gibi yöntemlerle madenlerde çalışmaya ya da savaşmaya zorladıklarından bu coğrafyada sakat nüfus oranı çok yüksektir.
50bin insan öldürülmüş 500 bin kişinin uzuvları kesilmiş, tecavüze edilip göçe zorlanmışlar, öyle ki ’uzun mu kısa mı ’ diyerek seçim yapmak zorunda bırakılmışlardır, uzuvlarının kısamı yoksa uzun mu kesilmesi konusunda.

Aynı kaderi paylaşan başka bir elmas cenneti olan Demokratik Kongo Cumhuriyetinde en zengin elmas madenleri bulunur ama kendilerine ait değil. Sabahın 5’inde başlayan bu köle hayatı akşam güneş batana kadar devam eder. Sadece 40 bin çocuk elmas madenlerinde çalıştırılmıştır. Kongo da 5 milyondan fazla insan öldürülmüştür.
Birleşmiş Milletler ’uluslararası alanda tanınan veya yasal hükümetlere isyan eden hâkimiyetindeki alanlardan çıkarılan elmasları KANLI ELMAS olarak tanımlamıştır.
İnsan hakları örgütleri bu tanıma itiraz edip bazı devletlerin bu ticarete destek verdiklerini dile getirmişlerdir.
Hatta insan hakları savunucuları, aralarında De Beers firmasının da bulunduğu bir çok elmas şirketinin devletle çatışan örgüte 1993-1997 yılları arasında silah sağladığı ve karşılığında da 6 milyon dolarlık elmas Belçika’ya gönderilmiştir. De Beers firması, iç savaş devam ederken yasal olmayan yollardan hatırı sayılır miktarda elmas satın aldığını kabul etmiştir.
( 500milyon dolar)

2002 yılında Kimberley Süreci, Sertifika Sistemi Güney Afrika Cumhuriyeti öncülüğünde ’Interlaken Deklarasyonu ile yasadışı elmas ticaretinin önlenmesini amaçlamıştır. Bu sisteme dahil olmayanların ticaret yapmalarına izin verilmemiş olsa da kaçak elmas ticareti hâlâ varlığını sürdürmektedir ve ABD de belgelenmemiş elmasların satıldığı iddia edilmektedir!
Elmas madeni olan ülkelerde daha çok kâr elde etmek isteyen şirketler küçük yaştaki çocukları karın tokluğuna veya az ücretle çalıştırmışlardır ve bu durum şimdilerde azalsa da davam etmektedir.
Afrika’da ki bu kanlı ticaret filmlere, kitaplara konu edilmiş farklı bakış açılarından incelenmiştir. Beni en çok etkileyen bu minik katillere bakışımı derinleştirmeme sebep olan Jean-Christophe Grangé’nin Leyleklerin Uçuşu adlı kitaptır. Yazar bu Kitapta Avrupa’dan Orta Afrika’ya kadar her yıl düzenli olarak göç eden leyleklerin bu özelliğinden faydalanarak elmas kaçakçılığı yapan bir şebekenin faaliyetlerini anlatmaktadır. Kitabın başından sonuna kadar heyecan hiç azalmadan devam eder, kaçakçılık ve organ mafyası iç içe ve inanılmaz bir gerilimdir.
Elmaslar leyleklerin bacaklarına sarılan bandajla kaçırılışına tanık olur, , parmak izi olmayan adamın çalıntı kalple yaşamaya çalışan kardeşiyle tanışırsınız.
Bu alanda isim yapmış birçok filmden biri olan 1998 yapımı olan Kanlı Elmas filmine de değinmek istiyorum
Kanlı Elmas (Blood Diamond),
Leronardo DiCaprio’nun başrolünü üstlendiği film yönetmenliğini Edward Zwick yapmış.
Tahmin edeceğiniz üzere Afrikanın sömürülen elmas madenlerinde silah zoruyla çalıştırılan insanların acıklı hikayeleri, elmas kaçakçılığı, madenleri kolay geçim kaynağı olarak görenlerin çatışmalarıyla oluşan kan gölünde çocukların bile caniye dönüştürüldüğü kızıl toprakların hikayesinde DiCaprio paralı bir asker olan Zimbabweli beyaz olan Danny Archer’ı canlandırıyor. Filmde Djimon Hounson ailesin iç çatışmadan koruma çalışan ve madende çalışmaya zorlanan Solomon Vandy’e hayat vermiş ve filmde bu iki insanın yolları kesişmesiyle biri ailesinin diğeri elması derdiyle ortak hareket etmeye mecbur kaldıkları macera sizi içine alarak sürükler. Solomon’un ’ Bu kızıl topraklar, tarih boyunca kanla ıslanarak bu hale gelmiştir.’ sözüyle gerçek bir kere daha önünüze konuluyor.

Evet, parmaklarınızı, boyun ve kulaklarınızı süsleyip güzelliğinize güzellik kattığına inandığınız o parıltılı taşların yolculuğuna kuşbakışı yaklaştık;
Şimdi sizi duyar gibi oluyor ’ama ben tek taş yüzük almayınca o insanlar kurtulacak mı ?
Karıncaya kulak verelim

Nemrut İbrahim peygamberin ateşte yakılması emrini verdikten sonra meydana odunlardan büyük yığın yapılmış. Odunlar tutuşturulmuş alev o kadar yükselmiş o kadar yükselmiş ki neredeyse bulutlara değecek. Herkesi büyük bir korku sarmış. Askerler bu ateşin ortasına mancınıkla atacaklarmış İbrahim peygamberi ki insanlar Nemrut’un gücünü gördün ve korkusunda ona bir daha karşı gelmesin.
O esnada küçücük bir karınca ağzında bir damla koşa koşa gidiyormuş. Hem de gökleri tutan o ateşe doğru.
Karıncayı böyle telaşlı gören başka bir karınca yanına yaklaşıp sormuş
Bu acelen nedir? Nereye böyle?
Ağzındaki o bir damla suyu elleri arasına alan karınca
- Duymadın mı? Nemrut İbrahim peygamberi ateşte yakacakmış. İşte o ateşin olduğu yere su götürüyorum’
- Diğer karınca bu sözleri duyunca kahkahalarla gülmeye başlamış ’Sen ateşe dönüp baktın mı, büyüklüğünü gördün mü? Senin bir damla suyun ona ne yapabilir ki?
Su taşıyan karınca, ’olsun’ demiş.’Hiç olmazsa tarafımız belli olur’ .

Evet, belki almadığınız tektaş yüzük ya da kolye o insanları kurtarmayacak, belki kaderlerine etki etmeyecek ama sizin tarafınız belli olacak.

Sevgileriniz daim olsun, sevdiklerinizin parmaklarından kan damlamasın diyorum ne dersiniz.

13/01/2014
Filiz Şahin