KAYGUSUZ ABDAL(1)

• 19 Şubat 2013 Salı 04:36:00

KAYGUSUZ ABDAL MENÂKIBNÂMESİ’NİN
TRANSKRİPSİYONLU VE GÜLCE’Lİ METİNLERİ
Bölüm: 1

Mustafa CEYLAN
***********************

RİSÂLE-İ KAYGUSUZ BABA,
SULTAN ABDAL MUSA, GAYBÎ BEĞ’İNE VARUB İRŞÂD OLDUKLARINA, EVÂ’İL-İ KİTÂB

KIZIL ELMA ÜLKÜSÜNÜN MİMARI
KAYGUSUZ ABDAL DESTANI

"(2b)Ba’dehu kendülerinun mesnevileri, ba’dehu gazeliyât-ı şerifleri ve tercî-i bendleri, ba’dehu kendülerinün seyr-i sülûk âleminde vâkı olan seyranları ve gayri hem asıl nüshadan ketb olundu. Hâl sahibi olan ve dervişân sahibi olan ve dervişân sıfatun aceleylen tahrir olundu. Günâne-i dil-gîr olmasunlar, kusûr olan mahalleri tashîh buyursunlar. Lâkin dervişândan gayri hâlsiz, zinhâr okımasun. Zirâ, âlem-i hakîkatdür, fehm idemezler. Galata düşerler , kendülere gadr-i küllî iderler."

*

Biz de deriz ki:

"Öncelikle, kaynağımız : Kaygusuz’un kendi yazdığı mesnevileri, gazelleri, terci-i bendleri ve diğer şiirleridir. Bu arada, hakikat iklimine koşularını anlatan asıl nüshadan(Abdurahman Güzel’in kütüphanesinde bulunan ve Türk Tarih Kurumu’nca 1999’da yayınlanan- KAYGUZU ABDAL-ALÂEDDİN GAYBÎ-MENÂKIBNÂMESİ adlı eserden istifade ederek bu çalışma yapıldı. Hâl ehli, dervişân gönüllü ve Kızıl Elma ülkülü, Anadolu’yu aydınlatan Antalyalı bir "gönüleri" olan Kaygusuz Abdal’ımızı, yeni çağın yeni Edebiyat Akımı Gülce’nin şiir türleri ile sunmaya çalıştık. Zamanla koşu yaparcasına gayret ettiğimiz GÜLCE PROJELERİ kapsamında ki bu çalışmada noksanlıklar var ise, bu işi bilenler noksanlıklarımızı tamamlasınlar. Ama hem Gülceden ve hem de Anadolu sevdamızdan şikâyetçi olup; yolu sevgiden, barıştan, birlikten ve Türklük’ten geçmeyenler asla okumasınlar. Çünkü, bu çalışma onları rahatsız eder.
Çünkü, bu çalışmada sunulan Anadolu Erenini ve felsefesini anlayamadikları gibi, hataya düşerler, gerçeği ve onun arkasındaki sırrı anlayamazlar, kendilerini de bütünüyle yormuş olurlar."
-*-
"Ale’t-tahkîk, kitâb-temam-kitâb, eğer su’âl vârid olursa abdal okusun. Vesâir dervişân okusunlar ve bunlardan gayri kimesneler okumasun. Zâhir ulemânın dini vesâir dervişanlarun dinleri bizim dinimizden gayrı mudur? Böylece su’âl olundukda hâşâ dîn birdür,hilâf vehm ider. Öyle değildür. Bu kitâbı, ehl-i irfân menzilinde olan,kardaşlar içün anlamak âsândur. Zirâ, Sultan Kaygusuz Baba "Kaddessa’llâhu sırrehü’l-azîz" Hazretleri’nün kendilerü menzil ü merâtib sâhibi olmuşdur. Bu kerre kemâl-i merhâmetinden ehl-i tarîk olan kardaşlara kendülere in’âm olan menzîl-i bî-nihâyeden ifâde buyurmuşlar ki(3a)Hazret-i Allah’un kerem-i rahmetini ifâde idüb, bakın bana ne kerem oldı, sizler dahî sa’y idüb benim menzilime vâsıl olun diyü, yohsa gayri değildür. Zirâ, dahî ebcedi okuyub anlamadun pes... Ve ilimden söyleyenlerün ve hakâyıkdan bahs iden Sultanlarun cevabların nice fehm idersün? Mümkün değildür. Sonra galata düşüb, bütün inkâr idersün. "el-iyâzü bi’llâh" kâfir-i mutlak olursun. Kur’an-ı Azîmü’şşân(u’n manâsına nihayet yokdur. Sen henüz,sarf, nahiv, me’âniden haberdâr olmadan, kendü nâkıs aklınca manâ virürsün. Nice olursa bu tarîkatun dahi yolunu ve ıstılâhını bilmedün, velîyu’l-lâhun hâl kelâmını fehm idemez(sün)(2)

Sakın bu sözlerime darılma! Senün selâmetüni isterüm. Eğer tâlib isen, Kaygusuz Sultan gibi, terk eyle dünyayı bir kâmil-i mükemmel, sâdıku’l-kavle meşâyıha teslîm ol, bak ne görürsün.

Dipnot:-----------
(1)Eserin bu kısmı sadece MA nüshasında mevcuttur AG nüshasında yoktur. Kıslatmalar: AG(Abdurrahman Güzel, MA(İstanbul, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Bölümü)
(2)MK,v.2b-3a.
-----------------
KAYGUSUZ RİSÂLESİ’ nin bundan sonrasını, eserden aynen aktaracağız. Ve biz de bu aktarımları GÜLCELEŞTİREREK sunmaya çalışacağız.

-----------------------

Amma ba’dehu :

Ehl-i tarîk içinde ma’rûf-u meşhur "Dil-güşâ" sahibi Kaygusuz Baba Sultan (K.S)Alâiye sancağı beğinün oğlı idi. Adına GAYBÎ dirlerdi. Gayet âkil, ârif, âmil, âlim, kâmil ve tüvâne idi. 18 yaşında anunla kimse mukabele turub, bahs idemezlerdi. (Her hâl üzerine cümlesün mülzem kılırdu.)Zirâ, ÇOK KİTÂBLAR OKUMIŞDI. (her)ulûmı, bi’t-tamam bilürdi. Ve hem ziyâde pehlevânıdı. Zor bâzûya mâlik, at üzerinde silâh-şorlukda, ok atmakda ve kılınç çalmada ve gürz salmakda ve sunü oynatmakda hüner-mend idi. Bunun gibi işlerde O’nun nazîri yogıdı. Ve her daim, kendü kullarıyla çevre etrafında olan tagları şikâr iderdi: beber ve peleng ve kaplan(ve ahû eline)her ne geçirse ve gözi ne görse kurtulmazdı.

Günlerden bir gün, tevâbî’lerinden bir nice kimesneler ile şikâra çıkdılar. Vahş u tuyûrı şikâr iderken, Gaybî Beg-zâde ânı gördi. Bir âhû, anun önüne çıkageldi, çekdi. Toldurdı, ol âhûyı gözledi, küşâd virdi, ol ok kirişden çıkdı, ol âhûya dokundı, koltugından geçdi. Hâyli darb urdı. Ol âhû, sıçrayub kaçdı. Gaybî Beğ anun ardına düşdi. Kan akardı... Gaybî Beğ, anun kaçduğına bakardı. Becid üzerine at sürdi peşteler, dağlar ve vâdiler geçüb, bir sahrâya indi.

Meğer kim, ol zamânda velâyet erenlerinden bir kimesne varıdı. Adına Seyyid Abdal Musa Sultan dirlerdi. Bir’âlî âsitâne bünyâd eylemişdi. Anun hizmetinde nice kimesneler mürid ü muhib olup kalmışlarıdı. Çok dervişleri varıdı. Her biri ayende ve revendeye hizmet iderlerdi. Ol âhû kim (Gaybî Beğ kogup gelirdi). Gaybî Beğ turub, âsitâne kapusından içerü girdiğin gördi. (Fi’l-hâl)der-akeb, ol dahı kapudan içerü girdi. Ol âhû görünmez oldı.

Dervişler ânı görüb, karşu geldiler. Gaybî Beğ’ün atını tutub:
-"Buyurun, ziyârete geldünüz ise, aşağı inün", didiler.
Gaybî Beğ eyitdi:
-"Benüm bunda bir oklanmış şikârum geldi ve ben ânı okıla urmışam, ol benüm şikârumdır nice oldı? Anı bana virün", didi.

Dervişler eyitdiler:
-"Burada böyle bir âhû gelmedi ve biz görmedk", didiler.
Beğ-zâde eyitdi:
-"Hiç dervişler yalan söyler mi? Niçün inkâr idersinüz, ben ol âhûyı kendi gözümle gördüm bunda gelüb içerü girdigin", didi. Anlar ta’accüb itdiler.

-"Bizim haberimiz yok, bilmezüz" didiler. Beğ-zâde melûl u perişân oldı.

Bir zaman şöyle kaldı, fikre taldı.

-"Aceb bu âhû nice oldu?" Didi :
-"Bunlardan gayri kimünle söyleşirsüz?(Galabalarından işidüb, vahdedhânesinden Abdal Musa Sultan çağırıb eyitdi) :
-"(Dervişler kiminle)söyleşirsünüz?
Eyitdiler:
-"Sultanum, Alâiye Sancağı Beği oğlı Gaybî Beğ bunda geldi, atıla bizden şikâr taleb ider", didiler.
Sultan eyitdi :
-"Ânı okuyun, katuma gelsin, ben âna cevâb vireyüm" didi.
Ol dervişler eyitdiler:
-"Sizi okurlar, erenler gelsün deyü buyurup" didiler. Hem ziyâret idün hem bir şâfî cevap alun, didiler. Gaybî Beğ dahı Sultanun hitâbın işidüb fi’l-hâl atından aşağı inüb eyitdi:
-"N’ola varalum ol mübârek cemâlini görelüm, ellerini öpüb, hâk-i pâyına yüzümüzi sürelüm" didi. İçeri meydana girdi, bakdı Sultanı gördi. Kadd-i hamîde kılub, selâm virdi. Dahı ilerü ikdâm idüb şeref-i dest-pûs eyledi. Yüz yire koyup ayakları türâbına yüzin sürdi, turdı. Andan girü çekilüb mukabelesinde el kavuşturub turdı. Seyydi Sultan Abdal Musa Hazretleri izzetle anun selâmın aldı.

-"Hoş geldünüz oğlum, safâ geldünüz, kadem getürdünüz, gönlün dilegün nedir? Söyle işidelüm, bilelüm" didi. Gaybi Beğ, keyfiyyet-i hâli ifade eyledi vaki’a’yı oldugı gibi şerh eyledi. Sultan eyitdi :
-“Ol âhû senün neden şikârın oldu?”
Gaybi Beğ eyitdi:
-“Sultânum, ben ânı okıla urmışam dahı üzerine at sürüb hayli kovmışam, çok menzil aldı yoruldı güç ile bunda geldi Sutanum” didi.

Sultan eyitdi:
-“Ol okı görünce bilür misin?”didi. Gayb Beğ’ de “Bilirem” didi.
Abdal Musa Sultan eyitdi:
-“Bak imdi, gör okunı”, didi. Kendü mübârek kolını yukaru kaldurdı, koltuğundan gösterdi. Gaybî Beğ bakub gördi ol atduğı ok, Sultan Abdal Musa’nun koltuğunda sancamış turur. Ol âhû suretinde gezerken (urdıgı)ol imiş ki, Beğ-zâde okıla urmış. Anı göricek, nâdim olub bir zaman kendüden gitdi, şöyle bî-hod oldı. Bir zamandan sonra kendüye geldi. Özr diledi. Tekrâr Sultanun elini öpüb, ayağına baş kodı. Tazarr’u vü niyâz eyledi. Sultan ol okı çıkarub öninde kodı ve buyurdu kim:
-“Dergâh-ı lutf u ihsân, ehl-i i’tizâza hemîşe meftûhdur. Ve günahına mu’terif olan daima müşâb u memduhdur. Biz geçdük(senin)suçundan, bir dahı böyle etmeyesün” didi. “Her gördüğün câna ok atmayasun”didi.

Beğ-zâde eyitdi:
-“Sultanum, bu bendenüzi hizmetünize lâyık görüb oğulluğa kabûl eylen, alâ kudreti’t-tâka hizmetünizi idelüm didi. “

*
VE İŞTE
GÜLCELEŞMİŞ METİN :

YARALI CEYLAN VE AVCISI
BİR ANTALYA EFSÂNESİ (Gülce-Bahçe)
”Sen bir ceylan olsan, ben de bir avcı
Avlasam çöllerde saz ile seni”
.................................Aşık Veysel

Dinleyin ağalar, dinleyin beyler
Eritir zamanı bu halkın gücü.
Özlem duyuyorsa kahramanına
Diriltir mezardan bu halkın gücü.

Dilsize söyletir, gösterir köre
Aminle, duayla dertlere çare
İsterse indirir doruktan yere
Çürütür tahtları bu halkın gücü.

Haydutlar kayadır, gelinler ırmak
Suları ortadan ayırır parmak
Kâh Dicle-Fırat’tır, kâh Kızılırmak
Arıtır çağları bu halkın gücü.
Arıtır da nazlı yârim, taa kudretten arıtır
Gönül imbiğinden geçer gider seneler
……Geyikli Baba, Tavus Hatun ya da Eyüp Sultan’ı
……Sarıkızı, Sarı Saltuk veya Merkez efendiyi
……Efsunkâr zamanın aralığından
……Efsâne efsâne getirir bize
……Çoğaltır umut umut bu halkın gücü.

Olmazı oldurur, yakar ateşi
Çevirir gülşene kızgın güneşi
İsterse on eder yedi kardeşi
Kurutur neslini bu halkın gücü

Bağlar çaputunu bağlar türbeye
Hızırı uğratır şehire, köye
Girer destanlara, girer öyküye
Yürütür orduyu bu halkın gücü.
……Yürütür de can gülüm, ta kudretten yürütür
……Gönül sultanıyla geçer gider mevsimler
……Mevlâna, Yunus ve de Pir Sultan’ı
……Bardaklı Baba, Sarıca Kız ve Emir Sultan’ı
……Devr-i devranın tam ortasından
……Öylesine şahane getirir bize
……Sağaltır hikmet hikmet bu halkın gücü

Hoca Nasrettin’le düşün düşün gül,
Karagöz, Hacivat başında püskül
Kül atar haksıza ocağından kül
Sırıtır yüzüne bu halkın gücü

Seması, semahı, halayı, sazı
Çilekeş anası, gül yüzlü kızı
Karanlık gecenin iri yıldızı
Kırıtır, salınır bu halkın gücü

Evliyâsı, enbiyâsı, ereni
Kaz Dağında, Kop Dağında cereni
Seğmeni, efesi, dadaş, yâreni
Farıtır birliği bu halkın gücü
……Farıtır da ay balam, taa kudretten farıtır
……Gönül dergâhından geçer gider takvimler
……Battal Gazi, Hüdai sonra Şeyh Galip’i
……Zincir Bozan Mehmet Bey’i, sonra da Abdal Musa’yı
……Akreple yelkovanın dünyasından
……Bir Yivli Minare, bir tekke, bir kubbe getirir bize
……Kısaltır ayrılıkları, anlatır dil olup dilime,
……Anlatır ay kızım, can oğulum işitin hele:
Karamanoğulları devrinde,
Beyler beyi Alanya Beyi’nin
Gaybi adında bir oğlu vardır.
…..Sığmaz ele avuca,
……..İşi gücü
……….Geçit vermez dağlarda
…………At koşturup
……………Cirit ata bir oğul…
…………….Geyik avı peşinde
……………….Zirvelerde yata bir oğul…
…………………Yüreği sadağında
…………………..Sevdasını okuyla
……………………Susmayıp anlata oğul…
Bey oğludur, Toroslarda nam salan
Şu dağ senin, bu dağ benim dolaşan
……..Günlerden bir gün
……….. Bir alageyiğe rastlamış.
…………..Arkasından yıldırım hızı ile at sürmüş,
…………….Ancak yakalayamıyacağını anlamış
………………..Anlamış anlamasına
…………………..Başlamış Veyselce söylenmeye:
“Sen bir ceylan olsan ben de bir avcı
Avlasam çöllerde saz ile seni
Bulunmaz dermanı yoktur ilacı
Vursam yaralasam söz ile seni

Kurulma sevdiğim güzelim deyin
Bağlanma karayı alları geyin
Ben bir çoban olsam sen de bir koyun
Seslesem elimde tuz ile seni

Koyun olsan otlatırdım yaylada
Tellerini yoldurmazdım hoyrada
Balık olsan takla dönsen deryada
Düşürsem toruma bez ile seni

Veysel der ismini koymam dilimden
Ayrı düştüm vatanımdan ilimden
Kuş olsan da kurtulmazdın elimden
Eğer görsem idi göz ile seni..."( 4 )
……………Dedikten sonra, evet sonra;
………………Yayını germiş,
…………………Okunu fırlatmış…

Ok
Bulur
Hedefi
Fakat o ne?
Yıkılmaz geyik
Hem de tam aksine
Koltuğunun altında
Bey oğlunun oku ile
Akar kanı, koşmaya başlar
Geyik önde yiğit arkasında
Aşarlar dere, tepe, düzlük, ova

Bir geçite gelirler ki, soluklanır Beyoğlu
Ve gene seslenir Veyselce:
….Bu dağlar avcumun içidir benim
….Arar da bulurum iz ile seni
….Düşmüşüm peşine asla vaz geçmem
….Bu yorgun, bu sakat diz ile seni
……..Alanya dağları dar gelende oy
……...Dim Çayı, Alara, har gelende oy
……...Gümüş saplı okum zor gelende oy
……...Tanırım ağlayan yüz ile seni

*
Efsane bu ya;
Ta Alanya Dağları’ndan
Elmalı yöresine geçerler…
………….Elmalı Ovası’nı
……………Bir uçtan bir uca geçen
…………….Yaralı alageyik
………………Sonunda,
………………..Bugünkü Tekke Köyü’nde bulunan
…………………Abdal Musa Dergâhı kapısında
…………………..Kaybolur gider.
Beyoğlu
Kan ter içinde
Dayanır dergâhın kapısına…

Birkaç derviş onu karşılayarak,
………….Ne istediğini sorarlar.

Anlatır Beyoğlu olup biteni
Anlatır bir iyice nefes nefese.

“Derviş baba, bir yaralı cerenim var burada
Saklamayın, yol gösterin, bana gelsin naz ile
Nice yollar, nice beller aşa aşa gelmişiz
Kapınızdan içeriye giriverdi hız ile
Beyoğluyum Alanya’dır meskenimiz yurdumuz
Doğru söylen, aldatmayın, ey Hak diyen öz ile”

Dervişler:
- Biz, böyle bir Alageyik görmedik, derler.
Israr eder Beyoğlu,
………….Bağırır,
…………....Çağırır
Büyüdükçe büyür çekişme…

Hayırdır diyerek
……Dergâhın kapısına
………….Nur yüzlü yaşlı bir şeyhtir
……………..Abdal Musa çıkar gelir
…………………Sorar:Gürültüyü kim
……………………Eder düşünmeden?

Anlatırlar.

Ve
Bir tebessüm, bin ışık yağmuru
Yağmurudur yağar bakışlarından
Bakışlarından açar nar çiçekleri,
Çiçekleriyle portakal ve limon kokusu sarar çevreyi
Çevreyi can kırmızısında elma
Elma yeşilinde aşk ve gizem doldurur
Doldurur da doldurur…

Açar, aralar Abdal Musa cübbesinin önünü,
Koltuğunun altına saplanmış oku göstererek:
- Oğul, atttığın ok bu mudur? der.

………..Tanır Bey oğlu oku görür görmez, tanır…
Birazcık da utanır.

- Evet bu.. Benim okum.
Onu, sapındaki gümüş halkasından tanıyorum.

Böyle der
Ama, kendinden de geçer…

Artık bundan sonra
Bu dergâhtan onu kimse ayıramaz.
Unutur adını, sarayını unutur.

Nasıl mı?

Dip Not:------------------------
(4): Aşık VEYSEL’e ait bir şiirden.
--------------------------------

--------------------------------------DEVAM EDECEK-------------------------