EDEBİ ESERLERDE İNTİHAL ( AŞIRMA )

• 23 Ocak 2013 Çarşamba 12:58:43

Kasti olmaması ve metinlerarası kabul edilebilir boyutlarda etkilenim olması durumunda, hafifletici sebeplerle bu konuya yaklaşılsa bile, en tahfif ifade ile söylemek gerekirse, intihal ; aşırmadır veya en bilinen kavramla ifade etsek hırsızlıktır. Ancak, intihal ile tevarüt kavramlarını da karıştırmamak gerekir. İntihalde eseri alınan yazar bilinip okunmuşken, tevarütte ise birbirini hiç okumayan ve tanımayan yazarların, hiss i kablel vuku ile benzer ifadeler kullanmasıdır.
Arapçadaki “nahl” kelimesinden türemiş İntihal, ( eser aşırım) konusu, sadece edebi eserlere hasredilse, tarihi süreç içerisinde ilk ortaya çıkışı, ihtimal, ilk edebi eserlerin ortaya çıkışına paraleldir. Ve bu hastalık, sadece Türk edebiyatında değil, ABD, İran, Almanya, Fransa, İngiltere vb. ülkelerin düşünsel verilerinde de görülmektedir.
Edebi eserin türlü şekillerde haksızca sahiplenilmesi, değişik yollardan yapılabilmektedir. En bilinen şekli, başkasına ait ifadelerin veya fikirlerin kaynak gösterilmeden alınması, ifadelerin tırnak içine alınmadan neşredilmesidir. Fakat, daha makro ölçeklerde, bir edebi veya bilimsel kitabın, sadece bir kısmının aşırılması zellesini aşan, kitabın tamamının, değişik yazar ismi kullanılarak alınması örnekleri de az değildir. Ki, Uludağ Üniversitesinde okurken, bir öğretim görevlisine ait kitabın, bir başka üniversitenin akademisyeni tarafından, kendi ismi kullanılarak basıldığının şahidiyimdir.
Özeldeki bu hatırlatışların daha da ötesinde, Ülkemizin son yıllarda şahit olduğu, edebi ve bilimsel ( en azından kamuoyuna düşen ) intihaller de sözkonudur. Belki de bunlardan en medyatik olanları şöyle sıralayabiliriz;
Dönemin İstanbul Üniversitesi rektörü Kemal Alemdaroğlu’nun, yazdığı bir kitap nedeniyle, 2003 yılında mesleğinden kısa bir süre de olsa men edilmesi, sonrasında da 2004 yılında Rektörlükten alınması,
( Her ne kadar, şiirimizde kamet sayılan Hilmi Yavuz, aksi görüşte olsa bile) Nobel Edebiyat ödüllü Orhan Pamuk’un, Beyaz Kale adlı kitabında, 16. Yy da Osmanlıya esir düşen bir İspanyol askerinin, 1961 yılında Mehmet Fuat Carım tarafında tercümesi yapılan ve “Türkiye Seyahati” adıyla yayınlanan hatıratlarından intihal yapması. Ve yine aynı yazara ait, “ Kanuni Devrinde İstanbul” adlı eserinden yapılan intihaller. Bu iddialar ile ilgili Orhan Pamuk’un cevap vermediği unutulmamalıdır.
Rahmetli Uğur Mumcunun ortaya çıkardığı, İhsan Doğramacının meşhur “ Annenin El Kitabı” adlı eserinde ise intihalden sözetmek kabil değildir !!!. Çünkü bu eser, Amerikalı Benjamin Spock’ un "Baby and Child Care" adlı eserinin birebir tercümesidir.
2007 yılında, Ülkemizde, aralarında saygın Üniversite akademisyenlerinin de bulunduğu zevatların, uluslar arası yayımlanan bilimsel makalelerden yaptığı intihaller.
Ruhi marazlara düçar olmanın yanında, elbette ki, böylesi bir hırsızlığın nedenleri vardır. Kendi muhayyilesinde gerekli ve zamanlı gelişmeyi tamamlayamayan, gelişmelerin arkasında kalan kalem erbabı !, kendi aklı melekesinin aciz kaldığı alanlarda, bir kez daha kendini ispatlamak için böylesi kerih yola tevessül edebilir. Bir diğer neden ise, özellikle yabancı eserlerden yapılan intihallerde ortaya çıkmaktadır. Nasılsa, kaynak belirtmeden yabancı eserlerden yapılan intihallerin tespiti çok zordur. Ve arada, mütercim gibi hail perdesi vardır. Hele edebi eser arkaik ise.
İntihal, asla aslı eserden etkilenme demek değildir, ve buna bağlı olarak, feri bir eser ortaya koymak anlamına da gelmez. Ayrıca, taklit etme gibi bir erdem de değildir.
Ve yine intihal, kriptomnezi denilen, zamanla bilinç dışında saklanan birikimlerin, edebi eseri beslemesi ve kendisini yeni edebi eser olarak ortaya koyması kadar da masum değildir.
Bunu yapanlar, ……iddiasında olan zavallılardır ve edebi alandan soyutlanmaları gerekmektedir. Eğer yapılan şiir alanında ise, bunu yapanlar, "düzd-i sühan" (söz hırsızı) dır. Yapılan iş ise,"sirkat-i şi’r" (şiir hırsızlığı)dır. Olduğu gibi çalmaya intihâl, anlamı çalmaya "ilmâm", değiştirerek çalmaya "igâre" ya da "mesh" derler. (Tür Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Y. İst. 1981, c. 4, s. 399).


İNTİHAL, İNTİŞARİ HASTALIK MI ?
Etkilediği alan, bir anafor gibi içine kattığı ünlü olmuş veya olamamış yekuna bakınca, evet. Bu alanda isimleri zikredilenlerin tamamının bu illete yakalandığını/ yakalanmadığını kesin ifade etmek münekkidlerin işi. Sathi bir nazarla, marazi bakışla veya kıskançlıkla hüküm vermek doğru olmasa gerek. Kaldı ki, bunu, kişinin "yüzüne, hâl ve tavırlarına..” bakarak yapmak da güç. Amma, her şeye rağmen, ortada dolaşan isimlere ve ittiham altında bulunan eserlere bakınca, ortada vahim bir durumun olduğu da gerçek.

İNTİHAL ÖRNEKLERİ

1- Sheakspare’in birçok eseri, İtalya halk masallarından alınma
2- Harry Potter’ın ,Joanne Kathleen Rowling romanlarının konusu, "Kutsal Kâse" adıyla bilinen eski masallardan alınma
3- Reşat Nuri Güntekin’ e ait Çalıkuşu romanı, Leon Frapye’nin “Taşra Muallime si” romanından alınma
4- Yahya Kemal’ ın yazdığı Leyla adlı şiiri, Bir Fransız şairinden alınma
5- Peyami Safa’ nın, “Sözde Kızlar” ile “Karşıki Evin Işığı” adlı kitapları ve yine “Atila” isimli romanı, “Bir Varmış Bir Yokmuş” kitabı
6- “Matmazel Noraliya’nın Koltuğu” birçok yabancı eserlerden alınma
7- Ahmet Haşim’in “Yarı Yol” adlı şiiri. Nazım Hikmet, "Ben ki halkın ne alınterinden on para çalmışım/ ne de bir şairin cebinden bir satır" mısralarıyla “ Yarı Yol” şairini hedef tahtasına koymuştur.
8- Nihal Atsıza göre, Nâzım Hikmet’in "Sen mutluluğun resmini yapabilir misin, Abidin?" mısrasının, Pierre Bonnard’ın "Mutluluğun Resmini Yapmak" adlı tablosundan intihal olduğu,
9- “Kökler” adlı romanın, Harold Courlander’ e ait “The African” adlı eserden alınma olduğu
10- D.K.Goodwin’in “The Fitzgeralds and the Kennedies” kitabında önemli intihaller olduğu
11- Ahmet Altan’ın “Aldatmak” adlı eserin, Artur Hailey’e ait “Tekerlekler” adlı kitaptan aşırma olduğu
12- Orhan Pamuk kitaplarından olan, "Benim Adım Kırmızı" ile “Kar”ın, "Ancient Evenings" ve "Ecinniler" adlı romanlardan aşırma olduğu
13- “Da Vinci Şifresi” adlı kitabın, “The Holly Blood” adlı eserden aşırma olduğu
14- Umberto Eco’nun, “Gülün Adı” romanının, Emile Henriot’nun, ‘La Rose de Bratislava’ adlı kitabından alınma olduğu
15- Elif Şafak’ a ait birçok Romanlar. Örneğin, Doğan Kitap’tan çıkan “ İskender” romanı. Zadie Smith’e ait “İnci Gibi Dişler” kitabının çevirmeni, Mefkure Bayatlı tarafından iddia edilmiştir.
16- Genel anlamda, şairlerimizin, Nerval Baudelaire, Verlaine, Rimbaud, Mallerme, Valery Eluard, Aragon, Max Jacop, Prevert vb. şairlerden yaptıkları intihaller.
17- İsmet Özel, Pınar Kür, Ahmet Altan, Leyla Erbil, İlhan Berk gibi şair ve yazarlarla ilgili çalıntı iddiaları

İNTİHALE BİREBİR ÖRNEKLER

BEN-Gitmek ineklerin su içtiği yere
Rimbaud

BEN-Su içmek inekler için çeşmeden
Ahmet Muhip Dranas
***
Salla salla hüzün uyuyan beşiği
Verlaine
Hüzün beşik gibi sallıyor yüreğimi
Dranas
***
Bir haziran ve bir başka eylül arasında
T.S. Eliot (Çev: Ülkü Tamer)
Bir haziranla bir başka eylül arasında

İlhan Berk
***
Hangi sular pruvaları aşan
T.S. Eliot

Hangi sular böyle pruvaları aşan
İlhan Berk
***
Büyür uykusunda İstanbul
Ülkü Tamer

Büyük uykusunda İstanbul
İlhan Berk
***
Ağlayan bir kadın
Eh oh ha
Geçen askerler
Eh oh ha
(…)
Her şey değişti ben de
Her şey
Aşkımı saymazsak
Apollinaire
Bir kadının yüzü ha ha ha
Ben ömrümde aşk nedir bilmedim
Süheyla’yı saymazsak
Cemal Süreya
***
Uslu dur ey Hüznüm, daha sakin ol
Akşam diyordun, işte oluyor akşam
Baudelaire
Haydi Abbas, vakit tamam
Akşam diyordun işte oldu akşam
Cahit Sıtkı Tarancı
***
Anılar, anılar ne istiyorsunuz benden?
Sonbahar...
Verlaine
Bilmem ki hatıralar
Ne istersiniz benden
Gelir gelmez sonbahar
Cahit Sıtkı Tarancı
***
Ey ölüm, koca kaptan, vaktidir demir almanın
Baudelaire
Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Yahya Kemal

SONUÇ

İntihal, alıntı veya esinleme…edebi alanı son zamanlarda oldukça meşgul eden bir konu. Sıklıkla gündeme gelmesine rağmen, ispatlanması da oldukça zordur. Zorluğu, tamamen somut bir şekilde intihalin nerede başladığı ve nerede bittiğinin ortaya konulamamasıdır. Bir de hukuki süreçte, iddia makamının, iddiasını delilleriyle ortaya koyması zorunluluğunun ağırlığı da cabası.
İş sadece ahlaki sorumluluğa kalacaksa… o zaman kılıf da hazır.

Esrarımızı Mesneviden alırız
Çalarsak, veli, miri malı çalarız

Ben de, yukarıdaki dizeleri, Şeyh Galip den esinlenerek yazdım.


Kaynakça
(İskender, s. 135, Doğan Kitap)
Kaynak: Burak Kara, Gazete Vatan
fikirmahsulleriofisi.blogspot.com’
Türk Kütüphaneciliği 22, 2 (2008), 187-204 Bilimsel etik ve intihal
Scientifi c ethics and plagiarism
Nazan Özenç Uçak ve Hatice Gülşen Birinci
(www.universite-toplum.org)
(www.plagiary.org).
(Tâhirü’l Mevlevî, Edebiyat Lügatı, Enderun Kitabevi Y. İst. 1973, s. 67-70).
Akbulut, Y., Şendağ, S., Birinci, G., Kılıçer, K., Şahin, M.C., ve Odabaşı, H.F. (2007).
atlas.cc.itu.edu.tr
www.milliyet.com.tr/2004/09/11/yazar/cemal.html adresi
www.garfi eld.library.upenn.edu/essays/
V1p084y1962- 73.pdf adresi
alexia.lis.uiuc.edu/ %7Ejanicke/plagiary.htm adresi
www. plagiarism.org/learning_center/types_of_plagiarism.html adresi
www. cs.deu.edu.tr/seniorprojects/DIFFER.pdf adresi
www.cilip.org.uk/publications/updatemagazine/archive/
archive2003/december/update0312c.htm adresi
www.tuba.gov.tr/duyurugoster.php?yil=01&duyuru=3 adresi
journals.tubitak.gov.tr/genel/ brosur.pdf adresi
ab.org.
tr/ab07/bildiri/174.doc adresi
kutuphaneci.org.tr/web/node.php?action=6&type=6&target=contentShow&i
d=2143&node_id=412 adresi
Edebiyatta Çalıntı Hayri K. Yetik İnkılap Yayınevi

23.01.2013