Zeno Morph

• 9 Eylül 2012 Pazar 19:29:11

Gregory Lipka adlı öykünün devamıdır.

Etkileneceğimi düşünüyordum; yanılmışım. Yine de uzunca bir süre panaromik camın arkasından Mars’ı seyrettim. Yakın planda doğal oluşum kalmamıştı. Yollar, barakalar, seralar vahşi Mars’ı yutmuştu. Uzakta ise Coprates Chasma kanyonu vardı. Bulunduğum noktadan ne kadar büyük olduğunu göremiyordum ama gezi rehberleri ona çokça yer ayırmıştı.

“Ne düşünüyorsun?” dedi arkamdan bir ses.

Ona bakmadan:

“Arizona gibi” dedim, “Biraz da Büyük Kanyon. Onlar en azından bozulmamış. Burası ise kırsal kesimin hücumuna uğramış şehirleri andırıyor.”

“1840’ların New York’unu hayal et. Olmayan bir şehir planlaması, ardı kesilmeksizin gelen göçmenler, düşük hayat standartı... Arkasında uzanan koca kıta için bir ölçü olabilir miydi o şehir?”

“1840’ların New York’u... Ya evet, çok iyi bilirim.”

“Hayal gücün her zaman sınırlıydı senin.”

Dönüp, kaşlarımı çatarak Zeno’ya baktım. Değişmişti. Üçüncü sınıftan beri konuşmamıştık. Mezuniyetten beri onu görmemiştim. Son dört yıldır da onu düşünmemiştim. Artık uzun, yeşil saçları yoktu. Kafasını tamamen kazıtılmıştı.

“İlk yerleşenlerle dayanışma için.” demişti, “Şehirler kurulana değin aldıkları radyasyon bir çoğunu hasta etti.”

“Hala yaşayanları var mı? En sağlıklılarının bile öldüğünü sanıyordum.”

“Hepsi epey önce öldü, haklısın.”

“O zaman kiminle dayanışıyorsun?”

“Doğru. Mezara gidenleri unutmak gerekir, değil mi?”

“Hayatta olanları unutmaktan daha iyi.”

“Seni unuttum mu sanıyorsun?”

İnkar etmeye gerek yoktu, kendimi inanılmaz iyi hissediyordum.

...

Dramatik sözlerine karşın Zeno’nun hayatına baktığımda, oradan çoktan çıkmış olduğumu görüyordum. Okul sonrası Dünya’da biraz daha kalıp, doktorasını almış, ancak ondan sonra Mars’a geri dönmüştü. Hala geldiğinde girdiği Stratejik Çalışmalar Enstitüsünde görevliydi. Evlenmemişti ama bir çocuğu vardı.

“Babasıyla yaşıyor. Bilirsin beni, saksıdaki bitkilere bile bakamam.”

“Adı ne?”

“Greg.”

“Oh!”

“Üzerine alınma. Babası bu ismi istedi. Dedesinin adıymış.”

“Babası nerede şimdi?”

“Bilmem. Çevre mühendisleri bir yerde durmaz ki. Sürekli yeni yerleşim bölgeleri açılıyor.”

“O zaman Greg’in de...”

“Evet, onun da nerede olduğunu bilmiyorum.”

...

Geçmişi yakalamaya çalışmıyordu. Onun dünyası, ya da Mars’taki deyişle ‘onun evreni’, çalışmalarıyla doluydu. Sürekli yeni mezunlarla bir araya geliyor, onları olabildiğince çalışmalarına dahil ediyordu.

“Yirmi beş yaş insanın zihinsel açıdan zirvesidir. Değerlendirmek lazım.”

“Tecrübeyi göz ardı ediyor gibisin.”

“Deneme yanılmacılar için tecrübe gerekir. Buna katılıyorum. Ama kuramcılar için öyle değil. Keskin bir zeka ve hayal gücü: Bunlar olduktan istediğin yere gidebilirsin.”

...

Yemeğe çıktığımız bir seferinde içtiğimiz şarabı işaret edip sormuştu:

“Beğendin mi?”

“Harika. Yoksa burada mı ürettiniz?”

“Keşke... Şili mahsulü... Doğal guanoyla... Bir şişesi şu garsonun iki aylık maaşına eşit.”

“Enstitüde maaşlar iyi galiba.”

“Yemeği sen ısmarlayacaksın sanıyordum.”

“Oh!”

O gece masaya hesap gelmedi. Yemek sonrası Zeno’nun dairesine gittiğimizde ise bizi bir şişe brendi bekliyordu.

...

Zamanımızı çokça tartışarak geçiriyorduk. Olması gereken de buydu.

“Hala yazarlık hayalleri kuruyor musun?” diye sordu bir seferinde.

“Kurmuyorum. Zaten yazıyorum.”

“Bilmiyordum. Ne yazıyorsun?”

“Köşe yazıları. Siyasal, sosyal ya da askeri konular üzerine.”

“Yani yazmıyorsun. Sadece yorumluyorsun. Yazdıklarında hiç hayal gücünü kullanıyor musun?”

Kızmaya başlıyordum.

“Bana hayal gücü deyip duruyorsun. Halbuki tüm çalışmaların ince hesaplamalar üzerine. Matematiksel modellerini anlamak bile ayrı uzmanlık gerektiriyor. Hayal gücünü ne zaman kullanıyorsun?”

“Bir çok yerde... Özellikle de çalışılan konuya yeni bir açıdan yaklaşacaksak.”

“Yapma lütfen. Oyun teorisinin neresinde hayal gücü gerekiyor?”

“Kahve ister misin?”

Kahve Zeno’nun ciddi konulara girme isteğini gösterirdi. Ben de bunu bekliyordum. Uzattığı fincanı aldım. Güzel kokuyordu.

“Öncelikle şuna Oyun Teorisi deyip durma. Bazı bilimkurgucular gibi psikotarih de deme. Alanın adı Genel Davranış Teorisi; buradan başlayalım.”

Fizikçilere öykünen bir isim seçtiklerine dair yorumumu kendime saklamayı tercih ettim. Bunun yerine kahveden bir yudum aldım.

“İkincisi, evet, hesaplamalar yapıyoruz. Neyi hesaplıyoruz? İnsan ya da insan gruplarının davranışlarını. Bunu nasıl yapıyoruz? İnsanların ihtiyaçlarını, isteklerini, önceliklerini formülize ederek.”

“Ee, hani hayal gücü?”

Odada ileri geri yürümeye başlamıştı. Halihazırda benden uzundu; şimdi iyice hakim bir pozisyondaydı.

“Dünyada bu konu üzerinde çalışanlara sorarsan hayal gücü ihtiyaçların sayısallaştırılmasında yatar. Halbuki durum farklıdır; gayet sistematik bir şeydir bu. Hayal gücü ise bir sonraki adımı bulmaya yarar.”

“Bir sonraki adım derken?”

“İncelenen grupların nasıl hareket edeceğini bilmek çoğu zaman yetmez. Bazen daha ötesini bilmek gerekir: Bir sonraki gece yağmur yağıp, savaş alanı tamamen çamura mı bulanacak, ya da komutan gece yediği tavuktan zehirlenip komutayı yardımcısına mı bırakacak, ya da atı tam hücuma geçtikleri sırada tökezleyip komutanı çamurların içine ve düşman hatlarının ortasına mı fırlatacak?”

“Bunları hepsini bilemezsin ki. Son derece karmaşık bir modelleme gerekir; neredeyse Tanrı’nın bakış açısına ve bilgisine sahip olmalısın.”

“Çok doğru. Yüzlerce yıldır hala atmosferik olayları tam anlamıyla modelleyemiyoruz. Diğerler bilinmeyenler konusunda bir teorinin yanına bile yaklaşılmıyor. O zaman?”

“O zaman?”

“Hayal gücümüzü kullanıyoruz.”

“Anlamadım.”

“Zaten beklemiyordum. Demeye çalıştığım şu: Gelecekteki olayları modelleyemiyorsan ne yaparsın? Çok basit: Geleceği bilmeye çalışırım.”

“Dur bir dakika!” Boşalmış fincanı sehpanın üzerine bıraktım.

“Sen falcılıktan mı bahsediyorsun?”

Güldü.

“Böyle diyeceğini biliyordum. Hatta bunun için senin davranışlarını modellemeye bile gerek yok. Faldan bahsetmiyorum. Burada bilimden bahsediyoruz. Geleceği öngörme biliminden!”

Boş baktığımı görünce devam etti:

“Astrolojiden...”

“Hadi oradan! Benimle dalga geçiyorsun.”

“Yapmadığım şey değil hani. Ama bu sefer gayet ciddiyim.”

Bir oyun teorisyenin kendini astrolojiye vermesine inanamıyordum. Zeno Morph: Astrolojiye profesyonel anlamda merak sarmış? Bir sonraki adım neydi, büyücülük dersleri mi?

“İnanamadığını görüyorum. Senden beklediğim de buydu. Biraz daha kahve?”

Dolu fincan tekrar önüme sürüldü, Zeno yeniden söze girdi:

“Dünyadaki astrolojiden bahsettiğimi düşünüyorsan yanılıyorsun. Onların hepsi şarlatan. Genelde herkes Tropik zodyakı bilir. Neymiş, eşit uzunlukta on iki burç varmış, güneş onların evine girermiş, vesaire. Sana şunu söyleyeyim: Güneş onların söyledikleri tarihlerde o takımyıldızında olmuyor. Yani Akrep burcunda doğduğunu düşünen kişilerden hiç biri güneş Akrep burcuna girmişken doğmuyor.”

“Sen artık Akrep değil misin yani?”

“Hiç olmadım ki. Benim doğduğum tarihte, Kasım’ın 1 inde, güneş terazi burcunda.”

“Peki bunu dünyadaki astrologlar bilmiyorlar mı?”

“Bilseler ne olur? Her durumda işkembeden atıyorlar.”

“Tarihleri doğru belirlemek dışında sizin astrolojinizin farkı nedir?”

“Oturup astrolojinin mekaniği üzerine çalıştık. Nasıl olduğunu göstereyim. Diyelim ki Güneş Başak burcunda. Bu ne demektir?”

“O tarihte doğanların...”

Sözümü bitirmeme fırsat vermedi.

“Bırak tarihi. Eğer Güneş Başak burcundaysa Dünya o tarihte Başak’a en uzak konumundadır. Güneşin bir tarafında Başak burcu vardır, diğer tarafında Dünya.”

“Yani?” Söylemek istediklerini takip edebildiğimden emin değildim ama onu konuşturmam gerekiyordu. Konuşmayı kaydetmediğime hayıflandım.

“Çok açık değil mi? Çekim gücünün tersine, astrolojide etkilenme uzaklaştıkça oluyor. Başak’tan ne kadar uzaktaysan o kadar onun etkisi altındasın.”

Kulağa saçma geliyordu.

“Ama öyle.” dedi Zeno. “Bir kere bu işin mekaniği, neden-sonuç ilişkisini çözdün mü Genel Darvanış teorisine rahatlıkta adapte edebiliyorsun. Böylece kişilerin tercihlerinden öte, kaderlerini de teoriye katabiliyoruz.”

“Yani onların başına gelecekleri, o olaylar karşısında nasıl davranacaklarını önceden bilebiliyorsunuz. Peki ya karşı taraf da, diyelim ki, Dünya, aynı bilgiye sahipse?”

“Dünya hiç bir zaman buna sahip olamayacak.”

“Sonsuza değin, Pitagorascılar gibi bunu bir sır olarak saklamayı mı düşünüyorsunuz?”

“Sırlık bir şey yok. Her şey konumla ilgili. Dediğim gibi olayın tüm mekaniği yakınlık değil, uzaklık üzerine kurulu. Mars’ın yörüngesi Dünya’nın bir buçuk katı daha geniş. Böylece Başak’a ya da diğer bir takımyıldıza Dünya’dan daha uzak olabiliyoruz. Bu sayede Başak’ın gücünü daha iyi hissediyor, daha hassas ölçümler alıyoruz. Dünya’nın asla böyle bir şansı olmayacak.”

“Peki, ya Dünyalılar başka bir gezegende ölçüm yapmaya başlarlarsa?”

“Nerede yapacaklar? Mars’tan sonra sadece gaz devleri var.”

“Ama onların da gezegen büyüklüğünde uyduları var.”

“Gezegenlerin uydularında olmuyor bu ölçümler. Uydu gezegenin etrafında dönüyor, gezegen güneşin. Takımyıldızlara olan uzaklık sürekli değişiyor; hiçbiri uydunun üzerindekileri etkileyecek konumda fazla kalmıyor.”

“Yani astrolojik gözlem konusunda bir anlamda tekeliniz var.”

“Aynen öyle. Kahveni bitirdiyse brendiye geçelim mi?”

...

Brifing bittiğinde Savunma Bakanı Kurt Naughey arkasına yaslandı, odadaki brendi dolu tek bardağı ağzına götürdü. Sonra bana bakıp:

“Teşekkürler Bay Lipka” dedi, “Çıkabilirsiniz.”

Bunu beklemiyordum. Kulaklarıma güvenmeyip bakanın yorumunu beklemeye devam ettim.

“Bay Lipka? Bir şey mi var?”

“Sayın Bakan, yorum yapmayacak mısınız?”

“Neyi yorumlamamı istiyorsunuz? Eski sevgilinizin sizi bir kez daha aptal yerine koyduğunu mu? Sizin bunu bana da yutturmaya çalışmanızı mı? Lütfen Bay Lipka, programım yeterince dolu; size fırça çekecek kadar bile zamanım yok. Şimdi izin verirseniz...”

Sanki bakan beni kolumdan tutup dışarı atmış gibi kendimi sekreterin yanında buldum. Sekreter ise hala fal bakıyordu. Masasına yaklaşıp:

“Hangi kart Mars’ı temsil ediyor?” diye sordum.

“Ne Mars’ı dedi?”

"Falda Mars çıkmıyor, değil mi?" dedim ve cevabını beklemeden asansöre yöneldim.

Sekizinci Ev adlı öyküsüyle Gregory Lipka ve Zeno Morph’a ilham veren Aynur Engindeniz’e teşekkürlerimle.