HALK BİLİMİ

Munzur Baba Efsanesi - Tunceli

Tür: EfsanelerAçıklama:

Zamanın birinde bir pir varmış, onun da bir tek kızı. Kızı bir gün ölür. Dede birkaç gün üst üste kızını rüyasında görür. Kızı, “Baba” der “Benim mezarımı aç. Bende bir emanet var onu al.” Dede gördüğü rüyayı taliplerine anlatır. Bunun üzerine karar verilip mezar açılır. Kızın tabutunun içerisinde beşiğe benzer bir şeyin içerisinde bir çocuk şahadet parmağını emmektedir. Çocuğu oradan alırlar. Dede rüyasında tekrar görür kızını. Kız, rüyasında babasına, “Çocuğun adını ‘Munzur’ bırakın” der.

Gel zaman git zaman Munzur, yedi yaşına gelir ve Tunceli’nin Ovacık İlçesine bağlı Koyun Gölü civarında yaşayan bir ağanın koyunlarını gütmek için yanında çobanlık yapmaya başlar. Munzur’un ağası hac zamanı geldiği için hacca gitmiştir. Ağasının hacda olduğu bir gün Munzur, ağasının hanımının yanına gelir; "Hanımım, ağamın canı sıcak helva ister. Helvayı yaparsan ben kendisine götürürüm" der. Ağanın hanımı önce şaşırır, sonra herhalde zavallı çobanın canı helva yemek istiyor, doğrudan söylemeye dili varmıyor, utanıyordur. Ağasını da bahane ediyor. Kendisine bir helva yapayım da yesin, der. Helvayı pişirir, bir bohçanın içine bağlar ve Munzur’a; "Al evladım götür" der. O sırada ağa hacda namaz kılmaktadır. Namaz sırasında sağa selam verirken bir de bakar ki sağ yanında elinde bir bohça ile Munzur dikilmiş duruyor. Namazını bitirip Munzur’a; "Hoş geldin evladım, burada ne arıyorsun? Nedir o elindeki?" der. Munzur’da; "Ağam canın sıcak helva istemişti, onu sana getirdim" der. Elindeki bohçayı ağasına uzatır. Ağası bohçayı açar ve bakar ki içinde sıcacık helva paketlenmiş duruyor. Ağa hayretler içinde Munzur’a bir şeyler söylemek için başını çevirdiğinde bir de bakar ki Munzur yanında yok.

Ağa hac görevini tamamlayıp köyüne döndüğünde komşuları herkes elinde bir hediye ile hacıyı karşılamaya giderler. Munzur’da götürecek başka bir hediyesi olmadığından bir çanağın içerisine koyunlarından bir miktar süt sağar ve bununla ağasını karşılamaya gider. Ağa Munzur’u görünce yanındakilere; "Asıl hacı Munzur’dur. Öpülecek el varsa Munzur’un elidir. Önce ben öpeceğim der" ve Munzur’a doğru koşar. Munzur bu konuşmaları duyduğunda; "Aman ağam Allah aşkına. Böyle bir şey olmaz. Ben yıllarca senin ekmeğinle, aşınla büyüdüm. Sen nasıl benim elimi öpersin. Ben sana elimi öptürmem, der" ve kaçmaya başlar. Munzur önde ağa ve yanındakiler arkasında bir kovalamaca başlar. Şimdiki Munzur Irmağı’nın çıktığı ilk yere geldikleri zaman Munzur’un elindeki süt dolu çanak dökülür ve sütün döküldüğü yerde, süt gibi bembeyaz bir su fışkırır. Munzur kırk adım daha atar. Fışkıran bu sulardan bir ırmak meydana gelir. Munzur’un arkasından koşanlar bu ırmaktan öteye geçemezler. Munzur da bu dağlarda kaybolur gider. Yöre halkının efsaneleştirdiği Munzur hikayesinde; bir çobanın da keramet sahibi olabileceğini, çoban olsa bile Tanrının sevgisine mahzar olabilecek temiz yürekli, imanlı insan olabileceği belirtilmektedir. Munzur bu inançla efsaneleştirilmektir.

ALINTI

Bir varmış bir yokmuş bir ermiş varmış
Ataları orta Asya dan gelmiş
Munzur dağlarına varıp yerleşmiş
Hakla adaleti düstur edinmiş

Erenlerle gezer Murada erer
Aslı nesli belli al kandan gelir
Hakk yolda yürümüş Ermiş pir derler
Cenabı Allah’ı dost etmiş Ermiş

Tunceli dağları olmuş otağı
Yaylası ovası serindir dağı
Temiz bir süt emmiş kızın aşığı
Dillerden düşmeyen bir aşkı varmış

Ermiş babasından kızı istemiş
Kırk günle kırk gece davullar çalmış
Allah’ın emriyle kızla evlenmiş
Ermiş muradına o gece ermiş

Ermişe halkı da Dedemiz demiş
Dedenin hanımı hamile kalmış
Çocuğu doğmadan hanımı ölmüş
Ağlaya ağlaya gözyaşı selmış

Ahali toplanmış kazmışlar mezar
Hakk rahmeti ile etmiş bir nazar
Gömmüşler mezara taşında yazar
Karalar başına Dede bağlamış

Bir kaç gün üst üste rüyada görür
Hanımı der ki gel emanetin var
Bir aslan parçası mezarımda var
Mezarı açmışlar hanım ağlarmış

Çocuğu Şahadet parmağı emer
Dede der bismillah çocuğu alır
Dede rüyasında hanımı görür
Hakk şahidim adı Munzur’um demiş

Dede bir gün ölür yetim de kalır
Gel zaman git zaman bir yiğit olur
Bir Ağa yanına Munzur’u alır
Koyun sürüsüne çoban da yapmış

Munzurun Ağası hacca da gider
Ağa hacda iken Munzurda gelir
Hanım ağam sıcak helvayı ister
Helvayı yapasın Ağama demiş

Ağanın hanımı önce şaşırır
Munzur canı helva yemek istiyor
Bana söylemeye dili varmıyor
Ağayı bahane ediyor dermiş

Bir helva yapayım yesin de Munzur
Helvayı pişirir buhçaya bağlar
Evladım al götür Ağana da der
Ağası da hacda namaz kılarmış

Ağa sağa sola selamı verir
Dikilmiş başında Munzuru görür
Munzura hoş geldiniz evladım der
Elindeki nedir? ağa söylermiş

Ağam canın sıcak helva istermiş
Sıcak helva sana getirdim demiş
Munzur da buhçayı Ağaya vermiş
Ağa bakar helva da paketlenmiş

Ağası hayretler içinde bakar
Bakar ki Munzuru yoktur gitmiştir
Ağa hac dan döner köyüne gelir
Komşular hediye alır gidermiş

Munzur kara koyun sütünü sağar
Çanağın içinde Ağaya gider
Ağası Munzuru görünce söyler
Vallahi de haci Munzurdur demiş

Öpülecek bir el Munzur elidir
Ağası önce ben öpeceğim der
Halk Munzura doğru koşar giderler
Hakk aşkına Ağam söyleme demiş

Ekmeğini yedim yılarca senin
Benim eli nasıl öpersin Ağam
Ağama öptürmem elimi de ben
Munzur önde gider Ağa koşarmış

Munzurun elinde ki süt dökülür
Süt gibi bembeyaz bir su fışkırır
Munzur kırk bir adım atar su akar
Fışkıran su Munzur ırmağı olmuş

Koşanlar ırmaktan öte geçmezler
Munzurda dağlarda kaybolur gider
Halk efsanesidir Munzur özeldir
Munzur bir keramet sahibi pirmiş

Munzur suyu akar gider de çağlar
Munzur’la karasu Murat birleşir
Fırat nehri olur akar de akar
Bizim köyden akar yürek yakarmış

Fırat nehri nice ocaklar yıkar
Ana bacı kardeş yüreği yakar
Kerbela zulmünü Fırat’ta görür
Fırat ağlar çağlar dağları delmiş

Dağlar ile taşlar melekler ağlar
Gök yüzü başına karalar bağlar
Hüseyin’in başın da Al kan akar
Yezit zulmün arşı alayı delmiş
Yedi cetlerinden çıkar İnşallah

Muzaffer Önler / Elazığ