Sıradışı Bir Tür Jöntürk: Ubeydullah Efendi`nin Amerika Hatıraları

Ubeydullah Efendi (1858-1937), sarıklı-cübbeli bir Jön Türk`tü. Onun çelişkilerle dolu kişiliği, Jön Türkler`in türdeşlikten ne kadar uzak oldukları hakkında fikir vericidir. II. Abdülhamid, Ubeydullah Efendi`yi (bugünkü Libya`nın güneyinde, Büyük Sahra`da bulunan) Taif`e sürmüş, İttihat ve Terakki ise İkinci Meşrutiyet`te üç defa mebus seçtirmişti. Ubeydullah efendi ayrıca hapse de girdiği ("Sultan Hamid devrinde bir buçuk sene hapis, beş buçuk sene nefiy, on sene kaçak olduğumuz için tecrübe-i didegândan sayılıyoruz") Abdülhamid döneminde sultana jurnaller vermiş, İttihatçıları kıyasıya eleştirmiştir. Mütareke`de (iki kere) Malta`ya sürülmüş. Cumhuriyet`te Beyoğlu Evlendirme Memuru olmuştur. 1931 ve 1935`te, dönemin tek partisi CHP`nin Beyazıt milletvekilliğinde bulunmuştur.
Dünyanın birçok ülkesini gezen Ubeydullah Efendi`nin 1893-95 yılları arasında iki buçuk yılını geçirdiği Amerika`ya ilişkin anılarını hem zevkle, kimi zaman hayretle, hem de yararlanarak okuyacaksınız. Ubeydullah Efendi, yakın tarihimizin fazlasıyla renkli ve özgün kişiliklerinden biri. Onunla, 1886-88 yılları arasında niçin gittiğini bilmediğimiz Paris`te beraber olmuş Ali Kemal`in şu sözleri bu kişilik hakkında aydınlatıcıdır: "Nereden geliyordu? Ne yapmak istiyordu? Hasılı ne kudret-i ilmiyede, ne fikirde iki? Bilinmezdi. Paris`te idi ne için? İş için mi? Hayır. Tahsil için mi? Yine hayır. İrat, servet sahibi mi idi? Hayır. Nasıl yaşardı, anlaşılmazdı. Fakat yaşardı. Son derece kanaatkâr idi...
Nice yıllar Paris`te yarım okka süt, yüz dirhem ekmekle yaşadı..." Ahmet Turan Alkan`ın bu esere yazdığı ayrıntılı sunuş, elinizdeki hatırâtın değerini artırıyor.