15.1. Ahiret İnancının Merkezî Rolü
Kur'an'daki İslam, sadece dünyevi bir hayat sistemi değil, Ahiret Günü inancını (Yevmu'd-Dîn) merkeze alan bütüncül bir dünya görüşüdür. Ahiret, Tevhid ve Nübüvvet'ten sonra gelen üçüncü temel inanç ilkesidir. Ahiret inancının varlığı, insan eylemlerine mutlak bir anlam, nihai bir adalet ve evrensel bir sorumluluk yükler. Eğer hesap günü olmasaydı, zulmün ve haksızlığın karşılıksız kaldığı düşünülebilirdi.
15.2. Cennet ve Cehennem Tasvirlerinin Amacı (Makasıd)
Kur'an'da Cennet (Naim) ve Cehennem (Cahîm) tasvirleri, okuyucuyu korkutmaktan çok, ahlaki eyleme ve doğru seçime motive etmeyi amaçlar.
Cennet: Tasvirler, huzur (sekine), tatmin, adalet, barış ve sonsuz bilgi/güzellik gibi insanın fıtratındaki en derin arzulara hitap eder. Cennet, sadece maddi zevkler değil, Allah'ın rızasına (Rıdvan) ulaşma olarak da tanımlanır. Bu, kulun ulaşabileceği en yüksek manevi mertebedir.
Cehennem: Tasvirler, ayrılık, pişmanlık, yalnızlık, hüsran ve yakıcı azap gibi insanın en büyük korkularına değinir. Cehennem, Allah'ın merhametinin olmadığı bir yer değil, insanın kendi kötü seçimlerinin ve adaletsizliklerinin doğal, kaçınılmaz sonucudur.
Turhal'ın Görüşü: Cennet ve Cehennem'in fiziksel detayları (Müteşabih), bu dünyada tam olarak kavrayamayacağımız gaybî gerçeklerdir. Önemli olan, bu tasvirlerin ardındaki ahlaki mesajdır: İyilik ve kötülük eşittir; her eylem nihai bir sonuca götürür.
15.3. Ebediyet ve Adalet: Amellerin Karşılığı
Ahiretteki hesap (Mîzân), adil ve şaşmazdır. Kur'an, ebediyet kavramını, dünya hayatındaki eylemlerin niceliğinden çok, niteliği ve niyeti (ihlâsı) ile ilişkilendirir.
Zilzâl, 99:7-8: "Kim zerre ağırlığınca bir hayır işlerse onu görür. Kim de zerre ağırlığınca bir şer işlerse onu görür."
Bu ayet, eylemlerin büyüklüğünden bağımsız olarak kesin bir hesap verileceğini gösterir. Ahiret Günü, sadece bireyin Allah ile ilişkisinin değil, aynı zamanda kul haklarının (zulmün) da nihai olarak çözüme kavuştuğu yerdir. Dünyada adaleti sağlayamayanların (zalimlerin) karşılığını kesinlikle alacağı garantisi, Müslüman toplumu adalet (Kıst) yolunda tutan en güçlü motivasyondur.
15.4. Tövbe ve Ümit Kapısı
Kur'an'daki Ahiret inancı, korkutucu olduğu kadar ümit vericidir. İnsana, yaşadığı süre boyunca tövbe (Geri Dönüş) ve istiğfar (Af Dileme) kapısının her zaman açık olduğu bildirilir. Allah'ın Rahmet sıfatı, O'nun Gazab sıfatını geçer. Bu denge, Müslümanın ne sorumsuz bir emniyete (iman ettim, nasılsa cennete girerim rahatlığı) ne de umutsuz bir ye'se (asla affedilmem) düşmesini engeller.