Adıyaman merkeze bağlı Yaylakonak (eski adıyla Balyan) Beldesi, Güneydoğu Anadolu'nun tipik kırsal yerleşimlerinden biridir. Ancak bu beldenin nüfus hareketleri, kırsal alandan kente göçün ve son olarak 2023 depreminin yıkıcı etkilerinin çarpıcı bir örneğini sunmaktadır. Beldenin 1990'lardan günümüze uzanan nüfus grafiği, hem sosyoekonomik zorlukları hem de bölgenin yaşadığı büyük felaketi gözler önüne sermektedir.
Nüfusta Erken Dönem Düşüş ve Göç Baskısı
Eski sayım verilerine göre Yaylakonak, 1990'lı yılların başında kısa bir yükseliş yaşasa da, ardından hızla kan kaybetmeye başlamıştır:
1990 Nüfusu: 3.525 kişi
1993 Nüfusu: 3.675 kişi (Kısa zirve)
2008 Nüfusu: 2.266 kişi
Yaklaşık 15 yıl içinde nüfusun %38 azalarak 1.309 kişi eksilmesi, makalenin de belirttiği gibi, bölgedeki yayla zonasındaki zorunlu kaynakların yetersizliği ve dışarıdan göçün fazlalığı gibi nedenlere dayanmaktadır. Bu dönemdeki düşüş, kırsal kesimdeki genç nüfusun daha iyi iş ve eğitim olanakları için büyük kentlere, özellikle İstanbul ve Adıyaman merkeze, göç etmesinin tipik bir sonucudur.
Göçün devam etmesiyle birlikte, beldenin 2021 yılındaki nüfusu 1.736 kişiye kadar gerilemiştir. Bu veri, 1990'lı yılların zirvesine kıyasla nüfusun yarıdan fazlasını kaybetmiş olduğunu göstermektedir.
2023 Depreminin Yıkıcı Etkisi ve Demografik Şok
Yaylakonak (Balyan) Beldesi için asıl kırılma noktası, 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremler olmuştur. Adıyaman'a bağlı olan belde, bu felakette büyük bir demografik şok yaşamıştır:
Fiziksel Yıkım: Beldedeki konutların neredeyse tamamı (260-280 evin büyük bir kısmı) yıkılmış veya ağır hasar görmüştür. Bu durum, yerleşimin fiziksel devamlılığını sekteye uğratmıştır.
Can Kaybı: Resmi olmayan ancak çeşitli kaynaklarca teyit edilen verilere göre belde, 100 ila 155 kişi arasında can kaybı vermiştir. 2021 yılındaki 1.736 kişilik nüfus göz önüne alındığında, bu kayıp oranı beldenin geleceği açısından çok yüksek ve travmatiktir.
İkinci Göç Dalgası: Can kaybının yanı sıra, hayatta kalan nüfusun büyük bir kısmı da kalıcı konutların inşası tamamlanana kadar başka yerlere göç etmek zorunda kalmıştır. Geçici olarak konteyner kentlerde barınan halkın bir kısmı da şehir merkezlerinde yaşam kurmayı tercih ederek beldeye geri dönmeyebilir.
Bu durum, 2023 ve 2024 yılı resmi nüfus verileri açıklandığında, Yaylakonak'ın nüfusunun tarihinin en düşük seviyesini göreceğini ve fiili nüfusun 1.000 kişinin altına düşme riskinin bulunduğunu işaret etmektedir.
Sonuç ve Gelecek Perspektifi
Yaylakonak (Balyan) Beldesi'nin nüfus hikayesi, 1990'lardan 2023'e kadar süren "Geri Çekilme" ve "Afet Şoku" olmak üzere iki ana döneme ayrılır.
Geçmişte ekonomik nedenlerle yavaşlayan nüfus düşüşü, depremle birlikte dramatik ve kalıcı bir kayba dönüşmüştür. Beldenin demografik geleceği, devletin yürüttüğü yerinde ve hızlı konut inşaatlarına, sosyal ve ekonomik yaşamı yeniden canlandıracak kırsal kalkınma projelerine ve en önemlisi, belde halkının bu zorlu koşullara rağmen topraklarına geri dönme arzusuna bağlıdır.
Yaylakonak'ın yeniden canlanması, sadece bir yapılaşma meselesi değil, aynı zamanda kırsal kimliğin ve toplumsal direncin bir simgesi olacaktır.