Öðmüþ te yaratmýþ kendi nurundan Padiþah eylemiþ ilin üstüne Cemalini gördüm salâvat verdim Çýkýlar sokunmuþ serin üstüne
Vallahi kur’ân’dýr senin sözlerin Yâsin-i þerife benzer yüzlerin Ýnnâfetahnâ sûresi gözlerin Vedduha inmiþtir dilin üstüne
Kaþlarýn üstüne benler düzülür Ýkrarýndan dönen Hak’tan üzülür Ak göðüsün üstüne Tebbet yazýlur Veþþemsi inmiþtir kolun üstüne
Alnýmýza yazýldý böyle yazý Hak içün kýlarýz biz de niyazý Âyetelkürsile güzel ihlâsý Okudum giderim yolun üstüne
Teslim Abdal eder Þemsin çýrasý Errehmandýr iki kaþýn arasý Güzel Bismillâhla Elham sûresi Elif lâm mîm inmiþ hattýn üstüne ..................... TESLÝM ABDAL ......................
Teslim Abdal kimdir sorusunu yanýtlamak zor. Çünkü karþýmýza dört ayrý yerde ayrý ayrý zamanlarda yaþamýþ dört Teslim Abdal çýkarýlýyor. Bunlar: 1) Teslim Abdal, Onyedinci yüzyýlda yaþamýþ. Asýl adý Mehmed olan, Sultan Dördüncü Murad döneminin bir Bektaþi ulusu. Yeniçeri ocaðýnýn Halife Babasý, yani Büyük Baba Efendisi. Baðdat seferine katýldýðý öne sürülüyor. Bu Teslim Abdal’ýn:
"Teslim Dede Teslim Baba Ey kahraman Türk Milleti"
baþlýðýyla baþlayan bir Mehter marþýna konu olduðu iddia ediliyor. Teslim Abdal’ýn yurdumuzun üç yerinde türbesi bulunmaktadýr. Birincisi Trakya’da Keþan’a baðlý Teslim Abdal köyünde. Ýkincisi Denizli dolaylarýnda, üçüncü türbesi ise, Çorum’un Teslim köyünde. 2) Denizli’de tekke ve türbesi olan Teslim Abdal. 3) Denizli’de türbesi bulunandan ayrý bir Teslim Abdal ise Çorum’un Teslim köyünde tekkesi ve mezarý olan Teslim Abdal hakkýnda daha geniþ bilgi için Alevilik Araþtýrmalarý Dergisi, sayý: 1, Mayýs 1998 Can Yoksul, Ýki Alevi Þairi s: 120-174 bakýlabilir. 4) Ankaralý Teslim Abdal. 5) Elazýð’ýn Baskil ilçesine baðlý Þeyh Hasan (Þýh Hasan) köyünde olduðu öne sürülen Teslim Abdal. Bunlardan hangisi doðru bilinemiyor. Þimdilik hepside karanlýkta. Biz hepsini birden sunuyoruz. Kesin bilgiler ortaya çýkýncaya deðin böyle sürecek. Bunlar ayrý ayrý Teslim Abdal’lar da olabilir, bir Teslim Abdal da. Teslim Abdal þiirlerinde doðru yola girdikten sonra kiþinin korkup çekineceði bir engel kalmadýðýný, Alevi -Bektaþi geleneðinde yol göstericilik duygusunun yoðunluk kazandýðýný, Kur’an surelerinin kiþinin nesnel varlýðýnda görünür duruma geldiðini, kiþinin bir tür ’’canlý Kur’an’’ olduðunu sezer, sezinletir. vurgular ve sergiler. Onda Ali ve On iki imam sevgisi sevgilerin en yücesidir:
Teslim Abdal eder Þems’in Çýrasý Errahmandýr iki kaþýn arasý Güzel Bismillah’la Elham suresi Elif-lam-mim inmiþ hattýn üstüne
17. yüzyýl Alevi ozanlarýnýn en büyüklerinden biri. Yaþayýþý ancak kendisinin ve baþka ozanlarýn þiirlerinden çýkarýlabiliyor. Buna göre Teslim Abdal, tarikatta yüksek yeri olan bir pirdir. Denizli’de kendi adý ile anýlan Bektaþi tekkesinde gömülüdür. Ona göre insan dile gelip konuþan, bütünlüðü içinde Kuraný kendi özünde taþýyan bir varlýktýr. Dahasý insan Kurandýr.
Ýran Safevi Devleti yararýna, daha önce kendilerinden söz ettiðimiz Alioðlu, Dedemoðlu, Kul Nesimi gibi ve belki de onlarla birlikte siyasal olaylara karýþmýþ, çabalara girmiþtir. Müridi Kul Mustafa’nýn bir nefesinden anladýðýmýza göre Teslim Abdal da Bedreddinli’dir. Tanrý’nýn insan varlýðýnda birleþtiðini, onunla özdeþleþtiðini, insanýn tanrýnýn ýþýðý olduðunu savunur.
Teslim Abdal’ýn piri Alioðlu’dur. Bunu bir nefesinde Teslim Abdal kendisi söylemektedir.
Pirim Alioðlu’ndan bize gel oldu Mürþid duydu, müþkilimiz halloldu Yardýmcýmýz Þah-ý merdan Ali oldu Urum’a yolladým gönül kuþunu
Teslim Abdal yukarýda adý geçen arkadaþlarý gibi hükümet kovuþturmasýna uðramýþtýr. Çok güçlü ve ülkücü bir ozandýr. Ünü yaygýndýr. Eserleri günümüze dek gelmiþtir (C. Öztelli, Bektaþi Gülleri, s: 370). Teslim Abdal Tanrý insanla görünür. Ýnsan yüzünde yazýlý bir Kur’an vardýr der.
Gafil gezme þaþkýn bir gün ölürsün Dünya kadar malýn olsa ne fayda
Gerçekte yaþamý üzerine ayrýntýlý bilgi yok. 11. Mahmut’un emriyle düzenlenen "Bektaþi Tekkelerinin Teftiþi" ile ilgili bir defterden o dönemde Sivas’a baðlý Mecitözü ilçesinin kendi adýyla anýlan köyünde bir zaviyesi bulunduðu öðreniliyor. Bir þiirinde de pirinin XVII. yüzyýl þairlerinden Alioðlu olduðunu bildirilmekte, bir baþka þiirinden ise Dedemoðlu’nun arkadaþý olduðu anlaþýlmaktadýr. Denizli’de, adýyla anýlan tekkede yatan Teslim Sultan Abdal’ýn bu þair olup olmadýðý da bilinmemektedir. Bir þiirinde "Dördümüzü bir araya sürdüler / Eriþ Teslim Abdal gel imdad eyle" diyerek onu yardýma çaðýran Kul Mustafa’nýn da daha önce sanýldýðý gibi Kayýkçý Kul Mustafa olmayýp Teslim Abdal’ýn müridi baþka bir Kul Mustafa olduðu ortaya çýkarýlmýþtýr.
Gel ha gönül havalanma Engin ol gönül engin ol
BÝR BAÞKA ÖYKÜ -Maarif yayýnevi tarafýndan çýkarýlan M. Halit Bayrý’nýn Aþýk Virani divanýnda, Teslim Abdal isminde bir aþýðýn var olduðu, ancak nerede ve ne zaman yaþadýðýnýn bilinmediðinden bahsedilmektedir.
-Ayrýca, Erman yayýnevi tarafýndan yayýnlanmýþ, Ýbrahim Aslanoðlu’nun Söz Mülkünün Sultanlarý adlý eserinde de Teslim Abdal’ýn asýl yaþadýðý yerin bilinmediði, fakat Çorum’da bir Teslim Abdal köyünün bulunduðundan oralý olduðuna iliþkin tahminler yürütülmüþ olduðu görülmektedir. Bu konuda Can Yoksul (A.Haydar Avcý)’nýn Alevilik Araþtýrmalarý dergisinin ilk sayýsýnda geniþ bir araþtýrma yer almaktadýr.
-’’Teslim Abdal Elazýð’ýn Baskil ilçesine baðlý Þeyh Hasan (Þýh Hasan) köyündendir. Þeyh Ahmet dedenin torunlarýndan dördüncüsü olan Þeyh Melek kolundan gelen Kalender Abdalýn oðludur. Kalender Abdal da bir gerçektir ve nefesleri vardýr. Bu köyün Doðu tarafýnda Þeyh Ahmet dedenin Türbesi ve civarýnda da köyün mezarlýðý vardýr. Batý tarafýnda bir tepenin arka yüzünde de Teslim Abdal’ýn türbesi ve onun çevresinde de ondan gelen torunlarýnýn mezarlarý vardýr.
Teslim Abdal’ýn ikinci oðlu Süleyman’dan doðma Derviþ Ali’nin mezarýndaki tarih 1172 dir. Bundan anlaþýlacaðý üzere Rumi 1090 da miladi ise 1670 yýllarýnda yaþamýþ olduðu anlaþýlýr.
Teslim Abdal’ýn beþ oðlu olmuþtur. Adlarý þöyle : Ýmam, Hüseyin, Süleyman, Bektaþ ve Cafer’dir. Bunlardan Ýmam Teslim Abdal’ýn saðlýðýnda öldüðü için, Ceddi Þeyh Ahmet dede mezarlýðýnda gömülüdür. Hüseyin oðlunun mezarý Teslim Abdal’ýn türbesi içinde, Süleyman, Bektaþ ve Cafer’in mezarlarý ise Teslim Abdal mezarlýðýndadýr.
Süleyman oðlundan gelen derviþ Ali’nin türbesi de Þeyh Ahmet dedenin türbesi bitiþiðinde kargir kubbeli bir türbedir. Derviþ Ali de bir gerçek Er’dir. Yaygýn nefesleri vardýr.
Teslim Abdal’ýn sayýsý çok olan nefesleri vardýr. Ama elimize ancak yetmiþ kadarý geçmiþtir. Köyünde onun soyundan gelenler de bir zihniyet vardýr ki onun eserlerini kimseye vermeyip sýký Sýký saklýyorlar. Bu yüzden fazla elde edemedik.
Teslim Abdal ata ve dedelerine saygýlý bir kiþi idi. Bu yüzden öldüðü zaman kendisine daha fazla ilgi gösterilip, Þeyh Ahmet dedeye daha az ilgi gösterilme ve bu yüzden de saygýsýzlýk etmiþ olmasý ihtimaline karþý, kendi mezarýnýn bugünkü Tepe Düzü mevkiine yapýlmasýný vasiyet etmiþti. Onun için Þeyh Hasan köyünün iki mezarlýðý var. Teslim Abdal’dan sonra bu soydan gelen kiþiler Teslim Abdal mezarlýðýna defnedildiler. Yalnýz Teslim Abdal’ýn oðlu Ýmam Teslim Abdal hayatta iken vefat ettiði için Þeyh Ahmet Dede mezarlýðýna defnedildi.
Teslim Abdal’ýn halk arasýnda söylenen bir söylencesi þöyledir : Teslim Abdal’ýn yaþadýðý yýllarda Ýbrahim Paþa adýnda, Osmanlý Padiþahýnýn seyis baþýýsý vardýr. Bu zat bir gece rüyasýnda Þeyhhasan köyünü, oradaki Þeyh Ahmet dede yatýrýný görür. Yatýrýn üzerine baþýndaki fesi çýkarýp koyar, daha sonra hiç el deðmeden fesin tekrar baþýna konduðunu görür. Bu rüyanýn etkisi ile Þeyhhasan köyünü aramak üzere yola çýkar. Araya araya Fýrat nehri kýyýsýna gelir. Oradan da o zamanýn tek nehir nakil aracý olan Kelek ile nehri geçip köye gelir. Köyde baþý kavuklu bir çok Dede ve
Þeyh vardýr. Bunlarýn hepsi kendi çaplarýnda mucize sahibi kiþilerdir. Teslim Abdal ise divana kabul edilmediði için adamdan sayýlýp cemaatte yer alamaz. Ýbrahim Paþa bu kavuklu kiþilere rüyasýný anlatýr. Kavuklular << Peki Paþam, sen kurban kes köylüye yedir, biz gerekeni yaparýz>> derler. Ýbrahim Paþa birinci gün bir kurban keser ve Þeyhin birisi Ýbrahim Paþanýn fesini el deðmeden baþýna giydirmeyi dener, baþaramaz. Ýkinci günü bir kurban daha keser bu defa bir baþkasý dener, gene fesi Paþaya giydiremez. Böylece kýrk gün kurban kesme ve denemeler sürer. Derken Ýbrahim Paþa hiddetlenir ve : << Benim rüyam yalan deðildir. Mutlak içinizden birisi fesi bana giydirecek>> der. << Eðer bunu baþaramazsanýz hepinizi kýlýçtan geçireceðim>> diye bir korku verir. Bunun üzerine herkes telaþlanýr, ne yapacaklarýný þaþýrýrlar. Neticede orada bulunanlardan birisinin aklýna Teslim Abdal gelir. Belki bunu Teslim Abdal yapar, derler ve hemen denemeye koyulurlar. Teslim Abdal fakir olduðu için civar köylerden olan Boran köyünün sýðýrlarýný otlatmaktadýr. Bir kaç kiþi hemen yola çýkar, Teslim Abdal’ý bir otlakta bulurlar. <<Aman sen bilirsin, Ýbrahim Paþa gazaba geldi, bizi kýlýçtan geçirecek, bizi kurtar>> diye yalvarýrlar. Teslim Abdal <<ya benim bu sýðýrlarým ne olacak>> der, <<biz senin sýðýrlarýný otlatýrýz>> deyip, iki kiþiyi sýðýrlarýn yanýna býrakýrlar, diðerleri de Teslim Abdal’la birlikte Þeyh Ahmet Dede yatýrýnýn yanýnda bekleyen Ýbrahim Paþaya gelirler. Ýbrahim Paþa Teslim Abdal’ý görünce, rüyasýnda gördüðü kiþi olduðunu hemen tanýr. Çevresindekilere <<iþte bu yapar>> der. Yine kurban kesilir, dualar edilir, köylü yer içer, Türbenin içine girerler. Ýbrahim Paþa fesini çýkarýp yatýrýn üzerine koyar. Teslim Abdal’ýn nazan ile fes Paþanýn baþýna gelir. Üç defa bu tekrarlanýr. Paþa kalkýp diðer kavuklulara dönerek : <<Hey Allah’tan korkmazlar, Gerçek kiþi ve Gerçek Er bu zat imiþ, sizler kendinize boþ yere süs veren yalancýlarsýnýz>> diyerek onlarý kovar. Sonunda Paþa Teslim Abdal’ýn dua ve himmetlerini alýp gitmek üzere Fýrat Nehri kenarýna geldiðinde, Teslim Abdal geri çaðýrtýr ve ona bir delilik yaparak aklýný karýþtýrýr. Paþada <<Eyvah iyi bir Er imiþ ama deliymiþ>> diye ikirciklenir. Teslim Abdal Paþaya <<þimdi gidebilirsin>> deyip gönderir.
Orada bulunanlar Teslim Abdal’a merakla neden böyle yaptýðýný sorarlar. O da: << Böyle yapmasaydým, köyümüzde ne ikrar kalýrdý ne iman kalýrdý ne de tarikat kalýrdý. Hepsini Paþa alýp götürürdü. Þimdi ikirciklendiði için hepsini burada býraktý>> der. Ýbrahim Paþa oradan ayrýlýp Malatya iline gelir ve bugünkü Paþa Köþkü denilen mevkide ev yaptýrýp konaklar.
Seherde bir baða girdim Ne bað duydu ne baðbancý El vurdum güllerin derdim Ne bað duydu ne baðbancý
Teslim Abdal’ýn torunu Derviþ Ali’de dedesi gibi divane ve ermiþ bir kiþi idi. Þeyhhasan köyünün bir kaç saat batýsýnda Kale köyü var. Bu köyün yamacýndaki daðda da, Hz. Muhammed zamanýndan Battal Gazi zamanýna kadar gelip Hz. Muhammed’ in verdiði emaneti Battal Gazi’ye getiren Battal Gazi’nin piri Abdulvahab’ýn yatýrý bulunmaktadýr. Kale köyünün bir kaç saat batýsýnda ise Adaf köyü bulunmaktadýr.
Derviþ Ali bir gün Adaf köyünde bir cemde otururken þöyle der:
’’Nefestir adamý talar, Adara Elmaya salar, Üç Kürt oðlu suya dalar Battý m’ola çýktý m’ola’’.
Köylüler Derviþ Ali’nin gerçek bir kiþi olduðunu bildikleri için hemen adam koþtururlar. Fýrat Nehri kýyýsýndaki elma bahçesini kontrol ettirirler. Bakarlar ki kürt çocuklarý elma çalmaya gelmiþler, elma çalarken suya düþmüþler ve boðulmak üzereler. Hemen çocuklarý kurtarýrlar.
Derviþ Ali ölmeden önce Teslim Abdal’ýn yatýrý yanýnda uzanýp yatmasýnýn saygýsýzlýk olacaðý gerekçesi ile kendi mezarýný baþka yere yapmalarýný ister. Þimdi yatýn Þeyh Ahmet Dede yatýn yanýnda ve ondan biraz daha küçüktür.
Þeyh Hasan köyünün kýble yönünde ve köyün hemen önünde Murat suyu akmaktadýr. Murat suyunun karþý kýyýsýnda ise Korucuk köyü vardýr. Bu köyde Hasan Dede isminde bir de yatýr vardýr. Bu zata Hasani Basri de derler. Bu zatýn Baðdat’tan geldiðini ve sonunda da su ile Baðdat’a gideceði çok önceleri büyüklerimiz tarafýndan söylenirdi. Bir süre önce Murat taþtý. Köylüler yatýr gidecek diye telaþlandýlar ve çevre köylerden para toplayarak önüne set yaptýrdýlar. Ne yazýk ki, þimdi Atatürk Barajý yapýmý nedeniyle bu yatýr gene suyun altýnda kalacak ve söylendiði gibi de Baðdat’a gidecek. Bu yatýr, Vakýflar idaresince Eski Malatya (Battal Gazi) ilçesi merkezine nakledilmiþtir.
Hasani Basri’nin yaþadýðý tarih belli deðil. Yalnýz, çok aðýr hasta ve deliler ona büyük bir itikat ile götürüldüðünde þifa bulurlardý. Teslim Abdal bir beytinde bu zatý övmüþtür’’ (Yusuf Þahin, Kulhak, 1987, Ýstanbul, s: 250).
Teslim Abdal ey der eremediniz Kör idi gözünüz göremediniz Yetmiþ yýl dolandým bilemediniz Zöhre yýldýzý doðup aþtý duydun mu?
Teslim Abdal’ýn þiirleri öðreticidir, eleþtiri öðeleri de taþýr. Bu þiirlerin bir kaç Teslim Abdal’a ait olduklarý da düþünülebilir. Þiirlerde Þah Hatayi etkileri görülür. Erdebil tekkesiyle iliþkisi olabileceði düþünülse de, þiirlerde daha çok Anadolu Aleviliði görüþleri egemendir. Öztürkçe söyler, dili sade ve akýcýdýr, yerel söyleyiþ biçimlerine ve adetlerine yer verir. Þiirlerinde Allah-Muhammed-Ali, oniki imam sevgisi egemendir.