ATASÖZLERİ, KARGALAR VE İNSANLAR
Dr. Sadık Özen


Evimizin arkasında, bazı çevre özrürlülerinin gelişi güzel çöplerini arttığı bir arsa var. Bir yıl kadar önce, anaç kargaların uçmayı öğretmeye çalıştıkları bir karga yavrusu buraya düşmüştü. Kargaların onu kurtarmak için nasıl bir birlik oluşturduklarına ve kaba sesleriyle hep birlikte ötüşerek, etrafa karşı saldırgan bir tutum sergilediklerine ve çevre için tehlike yarattıklarına tanık olmuştuk.

Bilindiği üzere meskun yerlerde kargalara pek rastlanmaz. Onlar, daha çok kendilerine çöplüklerde besin ararlar. Bununla ilgili olarak; "Karga ölmüş gözü çöplükre kalmış" diye bir atasözümüz bile var.

Evimize komşu müzik okulunun bir "Konuşan Karga" sı var. Belki de onun varlığı, bazı kargaların arkamızdaki arsayı keşfetmelerine vesile olmuştur. Aynı konumda, bir de The Marmara Oteli’nin bahçesiyle Falcon Oteli arasındaki çöplüğümsü yer bulunuyor. Kargalar bu yerden de nemalanıyorlar.

Karga olayının yaşandığı o günden beri, sözünü ettiğim arasanın yanından geçerken; ister istemez gözüm o tarafa takılır ve burada gagalarıyla çöp deşelemekte olan kargalar görürüm. Fazla değildir bunların sayıları.

İçlerinden biri, diğer kargalara nazaran hem biraz daha iri yapılı, hem de biraz daha kart görünüşlü. Onunla adeta tanış olduk. İlk sıralar yanından geçerken kafasını benden tarafa çevirip, adeta saygılı bir şekilde göz gezdirirdi bana doğru. Artık etrafını hiç umursamıyor. Oysa onunla arkadaş bile olabilirdik. Zira aynı mahalleden sayılırız. Bu arsada iyi çöpleniyor olmalı ki karnı doyunca etrafıyla ilgilenme gereği falan duymaz oldu artık.

Nedense kargalar insanlara hep itici gelmiştir: Kargalarla ilgili olumsuz hikayeler anlatılır. Çocukluk yıllarımda kargalardan hep korkardım. Kargalar hırsız olurlar. Gözler önünde, sabunları kaptıkları gibi kaçarlardı. Anlatılan masallara bakarak, bir karga gelir kardeşimin gözünü oyar korkusuyla, beşiğinin yanından hiç ayrılmaz, ona bekçilik yapmaya çalışırdım.

Aslında insanlar hayvanlara karşı hep bencil davranmışlardır. Bir taraftan onlardan yararlanırlarken, bir taraftan da onları hep horlar ve aşağılamaya çalışırlar. "Eşek gibi", "Katır gibi", "Domuz gibi", "Öküz gibi" sözleri hep hayvanları aşağılamak için kullanılır. Oysaki bu hayvanlar, hayatları boyunca insanlara hizmet etmişlerdir. Çalışkan insanlar için bile "İnek gibi" deyiminin kullanıldığını biliyoruz. Çelişki dediğin bu kadar olur doğrusu. Hatta bence, buna çelişki değil "Nankörlük" denmesi gerekir.

Bir zamanlar Yarasalar kafama takılmış ve onları konu alan bir yazı dizisi yapınca; "Kan emici" olarak görülen yarasaların ne kadar çok tiplerinin olduğunu, yarasaların ne denli yararlı mahluklar olduklarını ve gübrelerinin bile altın değerinde olduğunu öğrenme fırsatı bulmuştum.

Şimdi de, "Besle kargayı oysun gözünü" sözünden yola çıkarak; kargalarla ilgili olarak söylenmiş atasözlerini bir araya getirmeyi düşündüm.

Eskiden beri Atasözlerimize çok meraklıyım. Bu sözlere değer verir ve yararlanmaya çalışırım. Zamanı gelince de bunlardan yararlanarak taşı gediğine koyarım.

Atasözlerimiz; bilge insanların imbiğinden geçmiş ve değerlerini koruyarak bugünlere kadar gelebilmişlerdir. Hepsi verilmiş emeklerin, yaşanmış deneyimlerin ve insan zekasının ürünleridir. Bunlar arasında, insanların ders alabilecekleri, onlara esin kaynağı olabilecek çok güzel ve çok anlamlı olanları vardır. Örneğin; "Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az" gibi.

Meğerse kargalarla ilgili olarak da o kadar çok atasözü varmış ki, inanılacak gibi değil. Neredeyse her ırktan ve her milletten insanlar, atasözleri içinde kargaları kullanarak pek çok olumsuzluğu olumsuzluğu dile getirmeye çalışmışlar. Şimgi bunları özetlemeye çalışalım.

"Besle kargayı oysun gözünü"

"Kılavuzu karga olanın burnu pislikten çıkmazmış"

"Kargaya sidiğin şifa demişler, gitmiş denizin ortasına işemiş"

"Karga kekliği taklit edeyim demiş, kendi yürüyüşünü şaşırmış."

"Karga ne ki kazığı ne ola, pire ne ki büzüğü ne ola !.." (Ardahan Yöresi)

"Karga bülbülü talit edeyim derken ötmeyi unutmuş"

"Karga, yavrularım olalı burnumu göme göme b..k yiyemedim, demiş."

"Kurdun öldürdüğünü karga yer"

"Besle kargayı hindi diye satarsın"

"Yabancı ellerde kartal bile karga gibidir." (Rus Atasözü)

"Dürüst olanın karga derneğinde işi olmaz" (Rus Atasözü)

"Alacağına şahin, vereceğine karga"

"Bir karga, başka bir karganın gözünü gagalamaz" (Polonya Atasözü)

"Karga adını değiştirse bile sesinden tanınır"

"Kartalın beğenmediğini kargalar kapışır"

"İki karga gagalaşırşa biri kuzguna yem olur"

"Karga her yerde aynı derecede siyahtır" (Çin Atasözü)

"Fırçalasan da siyah karga beyazlaşmaz" (Gürcü Atasözü)

"Aksak karga önce uçarmış"

"Karganın konduğu yerden ölü çıkar" (Devrek Yöresi)

"Karga, kaza özense bacağı kırılır"

"Karga mandanın, saksağan dananın bitini babasının hayrına temizlemez"

"Okumadan molla olan, gagalayamayan karga gibi olur" (Özbek Atasözü)

"Karganın gücü ayağında, insanın gücü dostluğunda"

"Kışşş.. demeye gücü olmayanın gözünü karga çıkarır" (Tatar Atasözü)

"Ölecek karga kırılacak dala konar"

"Bunalan karga buz yutar"

"Bülbüle güllük, kargaya küllük yaraşır"

"Karganın yavrusu, kendisine Zümrüt’ü Anka Kuşu gibi görünürmüş.

Bu atasözlerinin içinde doğru olanlar kadar yanlış değerlendirmelerin de olduğu kesin.

Bazıları o dönem için doğru, bu dönem için yanlış olabilir. Genel olarak bazı hayvanlar için yapılan insafsız yargılamaların kargalar için de söz konusu olabileceğini düşünüyorum.

İnsanlar; hayvanlarla ilgili yorumlarıyla, hayvanlar üzerinden birbirlerine gönderme yolunu seçmişlerdir. Bu atasözlerini hiç ilgilendirmeyen insanlar olabileceği gibi, buradaki örneklemelerle çok yakından ilgili olanların da bulunabileceği bir gerçektir. Okuyanlar, bunlar arasında kendi paylarının ne olabileceğini ancak kendileri değerlendirebilirler.

Örnek olarak; "Kılavuzu karga olanın burnu pislikten çıkmazmış" atasözünü ele alalım. Peki, kargalara kılavuzluk edenler için ne denmesi gerektiğinin de değerlendirilmesi icap etmez mi? Özellikle günümüzde bu konudaki değerlendirme önemli olmalı.

Yavru karganın uçarken düşmesi sırasında, bütün kargaların bir araya gelerek gösterdikleri birlik ve tepkiyi unutamıyorum. Yaşanmış bu birlik ve beraberlik örneği nedeniyle, bazı insanların da en az kargalar kadar ilkeli ve mücadeleci olmalarını temenni ederim.

Saygılarımla...

15 Mayıs 2012

www.fikirplatformu.net www.antalyabugun.com www.edebiyatdefteri.com