KİTAP
MÜZİK
ATÖLYE
Bu şiirimi nasıl yazayım-3
Sevgili Gönül Dostlarım!
Bundan önceki iki yazımda edebiyatımızdaki bazı şekillerden örnekler vermiş,bazı önerilerde de bulunmuştum.Hatta bir türlü başaramadığım bir konu vardı.Serbest şiir yazan arkadaşlarımın hem yazım,hem de kural hatası yaptıklarını önerilerimde belirtmiştim.Bugün şiiri meydana getiren konular üzerinde duracağız.Ben bu yazımda azami miktarda misalleri arkadaşlarımın şiirlerinden
Vermeye gayret edeceğim.
ŞİİRİN UNSURLARI: Şiir iki temel ayak üzerinde durur. Bunlardan birisi olmazsa şiir, şiir olamaz. NURULLAH ATAÇ,şiir manadadır diyenlerle de,sestedir diyenlerle de anlaşamam.Çünkü ikisi de doğrudur.Ama ayrı, ayrı değil ikisi bir araya gelince doğrudur demiştir.Peki bu nedir?
1.ŞİİRİN ŞEKİL UNSURU: Şiirin dış özelliklerini belirler ve şiire vücut verir (Kafiye,ölçü,durak,redif)gibi
2.ŞİİRİN İÇERİK UNSURLARI(MUHTEVASI)Şiire asıl ruh veren unsurlar bunlardır.(KONU,TEMA, ARMONİ,RİTM)gibi.Şiir konusuz olmaz.En önemlisi şiirin o konu içersinde sonuna kadar bütünlüğünü korumasıdır.Şiirde şekil unsurları tamam ,ama şair eğer o şiire ruh verememişse o şiir çok yavan kalır.
Nurullah Ataç’ın dediği gibi ikisi bir arada olmalıdır.
KAFİYE:İki veya daha çok dize arasındaki ses benzerliğidir.Genelde dize sonlarında bulunur.Kafiye şiirde ahengi arttıran,ezberlemeyi kolaylaştıran bir şekil unsurudur.Hece vezninin olmazsa olmazıdır.Şiirin müziğe yakınlaşmasında kafiye önemli bir yer tutar.Bir şiirin bütün dörtlüklerinde eğer aynı kafiye tekrarlanıyorsa biz buna ANA KAFİYE DİYORUZ.Bunu NAKARATLA Karıştırmayalım.Nakarat aynı dizenin dörtlük sonlarında tekrarlanmasıdır.Dize içinde yapılan kafiyelere de İÇ KAFİYE diyoruz.Her zaman söylediğimi bir daha hatırlatacağım Eğer şiirimizde ANA KAFİYE kullanacaksak daima üçüncü ve dördüncü dizeyi bir arada okuyup mananın bütünleşip bütünleşmediğine dikkat etmeliyiz.Beş türlü kafiye vardır.
1.YARIM KAFİYE: Bir sessiz harf benzeşmesine dayanır;daha çok halk edebiyatında kullanılır.
Kuloğlu der ömür geÇer Bir çiçektim koRuda
Kalmasın alemde naÇar Harap oldum yaRıda
Dünya sana konan göÇer Gözüm kaldı geRide
Dedikleri gerÇek imiş
(Ç)lerden dolayı yarım kafiyedir. (R) lerden dolayı yarım kafiyedir (de,da)rediftir.Rediften sonra
bahsedeceğiz
2.TAM KAFİYE:Bir sesli, bir sessiz harf benzeşmesine dayanan kafiye şeklidir.
Gülen gözlerinle ruhuma eşsin
Sevginle kalbimi yakan ateşsin
Nevruz tanı gibi doğan güneşsin
Canıma can kattın vurgunum sana
JANET(sitemizden)
Bu dörtlükteki (Eşsin,Ateşsin,güneşsin)kelimelerindeki( eş)lerden dolayı tam kafiyedir.(SİN)ler rediftir
Dayanamam canım inan
Yokluğuna yalnız bir an
Sensiz her şey zarar ziyan
Başkasında gözün var mı?
BANDIRMALI(sitemizden)
(An) lardan dolayı tam kafiyedir.
Bursada eski bir cami avlusu
Mermer şadırvandan şakıyan su.
A.Hamdi TANPINAR
Bu beyitteki (SU ve AVLUSU) (SU) lardan dolayı tam kafiyedir
Yazımı başka başka olsa bile aynı sesi veren kelimeler de,tam kafiye sayılmışlardır,
Yeşil pencerenden bir gül at bana
Işıklarla dolsun kalbimin içi
Geldim işte mevsim gibi kapına
Gözlerimde bulut saçlarımda çiy.
A.Muhip DRANAS
(İçi ve Çiy kelimeleri de tam kafiyelidirler.Çünkü ÇİY deki (Y) sesi okunmaz ama (İ) sesini uzatır.
Sen akşamlar kadar büyülü sıcak
Rüyalarım kadar taze güzeldin
Baş başa uzandık günlerce ıslak
Çimenlerine yaz bahçelerinin A.H.TANPINAR
Dörtlüğünde (SICAK;ISLAK) kelimeleri(AK) lardan (GÜZELDİN,BAHÇELERİNİN) kelimeleri ise (İN) lerden dolayı tam kafiyedirler.
3.ZENGİN KAFİYE:İkiden fazla sesin benzeşmesiyle oluşan kafiyelerdir.
Çok sürse ayrılık aradan geçse de çok sene
Biz sende olmazsak bile sen bizdesin gene.
Dizelerinde (SENE,GENE)kelimeleri (ENE)lerden dolayı zengin kafiyeledirler.
Bir çoban parçasısın olmasan bile koyun
Daima eğeceksin başkalarına boyun K.KAMU
Burada (BOYUN,KOYUN) kelimeleri (OYUN)lardan dolayı zengin kafiyelidirler.
NOT:Her harfin bir ses olduğunu unutmayalım
Titriyor İstanbul’un sevinçle her bucağı
“Gel”diyor bir el gibi sana vatan sancağı
Kapanıp öpmek için basacağın toprağı
Bütün şehir bekliyor seni dizler üstünde.
O.S. ORHON
(BUCAĞI,SANCAĞI,TOPRAĞI)kelimeleri (AĞI)lardan dolayı zengin kafiyedirler.
4.TUNÇ KAFİYE:Kafiyeli kelimelerden birinin diğerinin içinde aynen bulunmasıdır.
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım
Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım.
M. A.ERSOY
(AŞARIM) kelimesi (TAŞARIM) kelimesinin içinde aynen yer almıştır.Onun için bu tunç kafiyedir.
Kalbimde vardı Byron’ı bedbaht eden melal
Gezdim o yaşta dağları,hülyam içinde lal.
Y.K.BEYATLI
(LAL) Kelimesi (MELAL) Kelimesinin içinde aynen yer almıştır.
CİNASLI KAFİYE:Yazılışları aynı olduğu halde anlamları farklı olan kelimelerle yapılan kafiye şekli
Biçin kondun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam
Götürseler asmaya.
Burada da (ASMAYA) kelimesi farklı anlamdadırlar.Birisi ASMAK fiili diğeri bir bitki.
Kara gözler kara gözler
Sürmeli kara gözler
Gemim deryada kaldı
Gözlerim kara gözler.
( GÖZLER) Kelimesi isim ve fiil olarak ayrı anlam taşımamaktadırlar.
NOT:CİNAS, kafiyeden ziyade bir çeşit kelime oyunudur.Bugün kullandığımız kafiyelerin sınır ve imkanları geniş olmakla beraber bazı şartları da vardır.
KAFİYENİN ŞARTLARI:
1.AYNI ANLAMA GELEN KELİMELERİN TEKRARI İLE KAFİYE YAPILMAZ.
Bu gece ay solgun yıldızlar uzak
Ben yapayalnızım annemden uzak.
Dizelerdeki (UZAK) kelimesi aynı anlama geldiğinden kafiye sayılmazlar.
2.GRAMER BAKIMINDAN AYNI ÖDEVİ GÖREN EKLER de KAFİYE SAYILMAZLAR.
Uzun uzun yola baktım
Kimse gelmeyince şaştım.
Buradaki (TIM) ekleri geçmiş zaman eki olup aynı anlamdadırlar. Dolayısıyle kafiye sayılmaz.Kelimenin kökü (BAK ve ŞAŞ)tır kikafiyeli değillerdir.
Ama,
Bir kere baktın
Kalbimi yaktın
Dizeleri kafiyelidir (K) sesinden dolayı (TIN) ise rediftir.
Bir ömre bedeldir bizim boğazlar
Masada açılsın soğuk rakılar.
(LAR) çoğul ekidir.Bu dizelerde kafiye değildirler.Çünkü aynı anlamdadırlar.
3.ÖDEVİ AYRI OLSA DA EKLER-EDATLAR-BAĞLAR KULAĞI DOLDURMAYACAK DERECEDE BELİRSİZ BULUNURLARSA,KENDİ BAŞLARINA KAFİYE SAYILMAZLAR.ANCAK KENDİNDEN ÖNCE GELEN KELİME VEYA HECELERDEN YARDIM GÖRÜRLERSE KAFİYE SAYILIRLAR.
Tarif biraz uzun oldu ama açıklayalım.
Haydi bu akşam gel de
Rahat rahat kal bizde.
Bu iki dize DE lerden dolayı gerçekte kafiyelidirler.Çünkü birinci (DE) bağlaçtır,başlı başına bir kelime olup ayrı yazılır.İkinci (DE)ise ismin (DE) halidir ve bitişik yazılır.Ama kulağa gelen ses doyurucu değildir.Ama,
Kumsal ve yeşil gölgeli sahillere in de
Bir dul gibi gez koyları sandallar içinde.
F.N.Çamlıbel
Bu iki dize şimdi kafiyelidir.(DE)lerin görevleri ayrı olduğu gibi,kendilerinden önce gelen (İN) ve (ÇİN)
Hecelerinden yardım görmüşlerdir.Ve güzel bir ses de duyulmaktadır.
Sevgili gönül dostlarım! Bugün iyiden iyiye yoruldum.Konuyu bitirmeye kararlıydım ama yazmaya devam edemiyorum.Gelecek yazımızda REDİF konusunu işleyerek bitirmeye çalışacağım.Bütün misalleri arkadaşlarımdan almayı düşünmüştüm.Ama benim bilgisayar cahili oluşum istediğimi yapmayı önledi.Redif bahsinde tekrar deneyeceğim.Kusur ve hatalarımın iyi niyetime vermenizi rica edeceğim.Ben de herkes gibi hata yapabilirim.Sevgilerimle
YORUMLAR
SAYGIDEĞER HOCAM
BİLGİ DOLU YAZINIZ VE EMEKLERİNİZ İÇİN KUTLARIM.
SAYGILARIMLA...
zorel
DİLEK YILDIZI
Asıl ismim Murat. Çoğu karıştırıyor normal olarak.
Edebiyat acısından verdiğiniz her bilgi bir IŞIK tır bence her okuyana.
Ve emek verip yazmanız bile bu fedakarlığın göstergesi bence.
şair yada yazarlıktan ziyade amatörce rahatlamak adına defterde yazı yazmaya başlayan biriyim sadece.
Diğer yazılarınızıda okuyacağım bilesiniz...
SAYGILARIMLA...
---işte budur!---
kısa, anlaşılır, fazla kafa yormayan bir bilgi/ yazı.
emeğe saygı diyorum, ve teşekkür ediyorum.
ve....
"M-E-R-H-A-B-A" değerli üstadım,
ilk yazınızda şöyle bir ifade kullanmıştınız:
"...Şu sitede,hepinizin olduğu gibi,benim de merhabam olan bir arkadaşım yoktur..."
Dostmuyum, değilmiyim, olurmuyum, olmazmıyım bilmem,
lakin bundan böyle sayfanızı zaman zaman ziyaret edip "Merhaba" diyecek olan bir okurunuz var. :-)
sağlıcakla kalın efendim.
selam ve hürmetlerimle
zorel
Neyleyim altın köşkü gözden aktım bu gece dizeleri olan şiirini redife örnek olarak sayfama koyacağım.Haberin olsun.Müsveddesini hazırladım.Belki bu gece belki yarın bu bahsi işleyebilirim.Seni sayfamda görmek beni mutlu eder.Sen de benim gibi biraz asi ruhlusun galiba.Ne yapalım Allah bizi böyle yaratmışsa.Tekrar bu sıcak merhabaya teşekkür ederim değerli şairem.Sevgilerimle
bilgi emek dolu paylaşımınıza yararlı olma çabalarınıza teşekkürler sayın Zorel dost...
sayfama yaptınız içten emek dolu değerli eleştirilerinize yürekten teşekkürler değerli hocam..:)
yazınızdaki bu bölüm gözden kaçtı sanırım..(affınıza sığınarak)
"(BUCAĞI,SANCAĞI,TOPRAĞI)kelimeleri (AĞI)lardan dolayı zengin kafiyedirler."
( p ç t k ) ünsüzü ile biten kelimeler sesli ek aldığında yumuşar...
dolayısıyla bu örnekte ünsüz yumşaması olduğundan (bucak-sancak-sokak)-> k ünsüzü ile bittiğinden ı eki alınca yumşama görülmüştür (AĞI) değil
(CAK = zengin kafiye....ı = redif )
BUCAK + I --> buca(k=ğ) + ı --> bucağ + ı--> ...CAK = kafiye...I = redif
SANCAK+ I..................................................>...CAK = kafiye...I = redif
TOPRAK+ I...................................................>...CAK = kafiye...I = redif
insanlığa yararlı tüm hedeflerinize ulaşmanız dileğiyle çalışmalarınızda başarılar dilerim..
sevgim saygım selamlarımla..
zorel
zorel
12 Aralık 2009 Cumartesi 14:55:19
Değerli şairim!Allah yardımcın olsun Ne diyeyim .Bir sürü Paradoks içindesin .Ağlıyacaksın gözde yaş yok en kötüsü de ağlamak isteyip ağlayamamak.Bunlar işin şaka tarafı.Güzel bir dil kullanmışsınız.Derdinizi güzel anlatmışsınız inşallah karşı tarafta anlar.Yer yer kullanmış olduğunuz gerek ses benzeşimli kelimeler, gerek kafiyeler şiirinizi güçlendirmiş .Anlamsız bağdaştırmalar yok.Genelde serbest şiir yazan arkadaşlarımız alakası olmayan anlamsız bağdaştırmalar yapmakta ve bugünkü konuşma dilinde bile olmayan kelimeler kullanmaktalar.Bunların hiç birisi bu şiirde yok .Tebrik ederim.Sevgilerimle
Saygı Değer Nejat Bey ,
Öncelikle böyle tek tek örneklerle açıklayarak, şiirin ne demek olduğunu, nasıl yazılması gerektiğini, kafiyelerin ve rediflerin nasıl kullanılması gerektiğini ve bunların tamamen doğru olarak uygulanması sonucu yazılan şiirin , anlam ve mana bakımından tam şiir olabileceğini bizlere , tam detaylı olarak yazılı anlatmış olmanız taktireşayandır. Bir sürü emek harcıyarak, bu denli bir hizmette bulunduğunuz için Sizi, en kalbi saygılarımla kutlarım. Düşünceli ve saygın, emektar tavrınızdan dolayı da çok çok teşekkür ederim.
Yukarıda 12.Aralık 2009 da, naçizane benim <<ÖZLEYİŞ>>adlı şiirime yazdığınız yorumu bir örnek olsun diye ekte gönderiyorum.
Dostça sevgilerim ve saygılarımla
HALİFE TATAR
H.TATAR tarafından 3/26/2012 3:46:24 PM zamanında düzenlenmiştir.
zorel
H.TATAR
<<Bu şiirimi nasıl yazayım 3>> yazınıza yaptığım yoruma yazdığınız cevap, çok anlaşılır ve detaylı hatta bilgilendirici, biraz da iç dökücü ama sağlam temelleri olan bir yorum olmuş. Bu nedenle samimi ve yakın ilginizden ve böyle anlamlı bir ifadeyle yorum yaptığınızdan dolayı çok teşekkür ediyorum. Yazdıklarınıza katılmamak gayri mümkün. Hemen hemen taa başından beri aynı şeylere dikkat etmişiz ve bunun için birçok arkadaşlarla da mütealadan da bulunduğumuz halde, şiirlere yazılan yorumlar ve eleştiriler üzerine rayına oturtulan bir çözüm bulunamadı.
Herkes şiir yazıyor, yorum yazıyor veya eleştiri mekanizmasını iyi yapıyormuş gibi davranış içinde ama yazılan yorumlar da , eleştiriler de , ne şiire ve ne de şiirin özüne uygun değil. Sadece olsun da nasıl olursa olsun havası ve hele de bir kaç kişi bir araya gelmiş de, en iyi yazan ve en çok puanı alan benim kibirliliğine kapılmışsa , işte orda bence şiir katledilmiş ve edebiyat darbe yemiştir.
Ben, birgün çok samimi olduğum bir öğretmen arkadaşın yazdığı yoruma öyle değil , böyledir dediğim için, <<Sen , benden daha mı iyi biliyorsun diyerek serzenişte bulundu>> ve bir daha benimle konuşmadı,yazışmadı. Çok üzüldüm ve şimdi o arkadaş başka bir rumuzla sitede yazmaya devam ediyor.
Gelelim ... meselesine ; yazdığınız isim doğru değildi ama Sizin yorumunuzdan faydalanarak doğru ismi buldum . SABİHA KÜÇÜKTÜFEKÇİ. Bu hanımefendininde sayfasına baktım gerçi bir yorum yazmadım. Lakin, her ikinizinde yazdıklarını okudum. Karşılıklı gayet makul yazışmalar yapmışsınız. Hanımefendi Sizi ikna etmeye çalışmış ama Siz, bildiğiniz sağlam kurallar doğrultusundan yola devam ederek , cevabını vermişsiniz. Bana sorarsanız, ben böyle bir şiir yazma yöntemini daha yeni görüyor ve öğreniyorum. Hiçbir şey de anlamadım. Şöyle bir şey düşündüm bu şiire nazire olarak, ben de 4 nokta koysam (....) ve yanına da abuk sabuk şekiller koysam olur mu acaba ? demek istediğim her aklına gelen noktaları artırırsa ve alın size şiir derse ne olacak ? Yorum yazacaklar da, bravoo, çok güzel olmuş, seni kutlarım, çok anlamlıydı gibi şeyler yazarlarsa , bunun sonu nasıl ve nereye varacak ?
Sizin, çok değerli ve meseleleri laikiyle bilen , mütevazi bir şahsiyet olduğunuzu benim naçizane şiirime yaptığınız yorumunuzdan anlamıştım. Bu kadar gayretkeş ve insanlara bildiklerini sunma ve öğretme hizmetinde bulunan kişi sayısı çok nadirdir. Özellikle saygılarımı ve şükranlarımı bizzat tevdi ediyorum.
Dostça sevgilerim ve saygılarımla
HALİFE TATAR
