Dil; bir kültür ve iletişim aracı olup, esas itibarıyla konuşmaya dayanır. Yazıyla ifade etmekte zorlandığımız hatta başaramadığımız hususları konuşma yoluyla gerçekleştirebilmekteyiz.

Telâffuz, dilin doğal mecrası içinde ortaya çıkmalı; ses tonuyla kelimelerin lâfzına ve ruhuna ters düşmeyecek tarzda meramımızı anlatabilmeliyiz. Bunu başarabildiğimiz oranda dili kusursuzca kullanmış ve bazı trajikomik durumlara da düşmemiş oluruz.

Bazı sesleri, ille /r/ sesi, yutarak bir incelik, kibarlık ya da düzeylilik taslamak son derece yanlış, çirkin ve boş olduğu kadar dili bu yolla yozlaştırmaya da hiç hakkımız yoktur.

Rab
Rabb: Arapça kökenli bu sözcüğün anlamı ‘Allah’. Başında /r/ sesi var. Bu sesi yutunca ortada AB kalır. Sözlüklerde bu sözcüğün anlamları:
1-Farsçada ‘su’
2-Latincede ‘…den, …dan’ anlamına gelen ön ek
3-İng.EU Alm.EU Fr.UE Anlamı: Avrupa Birliği

Radar
Başında ve sonunda /r/ sesi var. Bu sesi yutunca ortada ADA kalır. Adada ne işin var, arkadaş? Ya ıssız ve tehlikelerle dolu bir adaysa! Daniel Defoe’nun romanındaki Robinson Crusoe mu oldun?

Yar
Sonunda /r/ sesi var. Bu sesi yutunca ortada YA kalır. Arapça kökenli bu sözcüğün başlıca anlamları: 1-ünl. “Ey, hey” anlamlarında bir seslenme sözü: Yürü ya mübarek, 2-e.Evet Durup dururken ünlemek ya da ‘evet’ demek ne kadar saçma!

Yâr bana bir eğlence!

YANLIŞ // DOĞRU
geliyo // geliyor
gidiyo // gidiyor
ağlıyo // ağlıyor
koşuyo // koşuyor

Özellikle sözcük sonlarındaki /r/ sesini yutmamız, ya da yuvarlamamız ne bir incelik, kibarlık, ne de düzeylilik arz eder. Buna özenmek veya alışkanlık haline getirmek ise, yalnızca bir zafiyet addolunur. Üniversite diploması, hatta profesör titri bile böyle bir yanlış ve ayıpla insanı konuşma özürlü (!) olarak değerlendirilmekten kesinlikle kurtaramaz.

Güzel ve görkemli Türkçemizdeki /r/ sesinin hakkını tam olarak veremeyişin nedeni bir sağlık sorunu ise, bu bağlamdaki kişiler taşlamamın dışındadır.

Yiyecek, içecek ya da herhangi bir nesne yuttuğumuz zaman bir biçimde ortaya çıkar ancak bir dilde ses yuttuğumuz zaman ortada kalan bizim dil kültürümüz, dildeki yetersizliğimiz ve gülünesi hal-i pür-melâlimizdir.

Sanki moda oldu /r/’leri yutmak;
Ne vekil, ne âlim olman fark eder...
Türedi enteller içler acısı;
Yoksa sen de bir /r/ özürlü müsün?

Hoş ve esen kalınız.