Vantrilok!

• 17 Ekim 2011 Pazartesi 09:07:53

Fr. ventrilogue
sf. (l ince okunur) Karnından konuşan.
Bk. Güncel Türkçe Sözlük

Latinceden Fransızcaya girmiş olan bu sözcüğün anlamı: Ağzını hiç kıpırdatmadan sanki başkası söylüyormuş gibi karnından konuşabilme yetisine sahip kişi.

İlkel çağlarda insanlar bazen birbirlerinin karınlarından gelen sesleri hayretle karşılamaktaydılar. Yaşayan bir şeyler mi vardı acaba ve bu sesleri o şey mi çıkarmaktaydı karınlarımızda? Bu korkunç gurultular cehalet nedeniyle ruhların sesi olarak yorumlandı ve işte bu yüzden M.Ö. 6. yüzyılda ölülerin ruhlarının yaşayan insanların karnından konuştuklarına inanıldı.

Vantrilok, konuşurken sesin başka yerden geldiği izlenimini verebilen kişiye denir. Bu sözcük, Latincede "karın" anlamına gelen VENTER ve "konuşmak" anlamına gelen LOQUI sözcükleri birleştirilerek türetilmiştir. Romalı oyuncular sözcüklerin karından geldiğini sanıyorlardı.

Gerçekte vantrilok sözcüklerini normal bir biçimde oluşturur ama soluğunu yavaş yavaş verirken ses telleri arasındaki boşluğu daraltarak seslerin boğuk çıkmasını sağlar. Konuşurken ağzını elinden geldiğince az açıp dilini geri çeker ve yalnızca dilinin ucunu kullanır. Aynı zamanda dudaklarını oynatmamaya çalışır. Dudakların kıpırdamaması, doğal olarak özellikle /b/, /m/ ve /p/ gibi ünsüz seslerin söylenmesini (articulation) güçleştirir.

19. yüzyılın sonlarına kadar vantriloklar çatı ya da bacadaki biriyle konuşuyormuş gibi yapar, izleyicilerin dikkatini başka yere çekmeye çalışırlardı.

Günümüzde vantriloklar genellikle başı ve dudakları oynayan hareketli kuklalar kullanır. İzleyicilerin kuklanın konuşamadığını bilmesi gösteriye inandırıcılık ve başarı sağlar. Bunun için vantrilok kendisine eşlik eden kuklası ile konuşur. Gösterinin başarısı, vantriloğun yaratısı olan kuklanın kişiliğinin güçlü olmasına bağlıdır. Kendi sesini tekdüze ve yumuşak bir tonda tutan vantrilok, hareketlerini de olabildiğince kısıtlar. Gösteri sırasında kuklayı her zaman daha yüksek sesle konuşturup abartılı hareketler yaptırır. Bütün bunlar izleyicinin dikkatini vantriloğun ağzından uzaklaştırıp kuklaya yöneltmek amacıyladır.

Eski Yunanlı ve Mısırlılar bu biçimde konuşmayı biliyorlardı. Mısırlı ve Yunanlı rahiplerin ve rahibelerin bazen böyle konuşarak, çevrelerindekileri tanrılarla ilişkiye geçtiklerine inandırmaya çalıştıkları, gelecekten haber vererek kâhinlik yaptıkları sanılmaktadır. Afrika’da yaşayan Zulu ve Maori kabileleri ile Eskimolar arasında da pek çok vantrilok olduğu bilinmektedir.

Doğada ise, birbirlerini ya da insan seslerini taklit eden muhabbetkuşu ve papağan gibi bazı kuşların bir çeşit vantrilok olduğu söylenebilir.

Konuşmak, bir dilin kelimeleriyle düşüncesini sözlü olarak anlatmaktır. Hâl böyle iken, halk arasında ensesi kalın bazı insanlar, sonradan görmüş olanlar, önemli makama kurulmuş bazı büyük (yüksek değil!) kişiler, yüreğini ve gözlerini maddiyat hırsı bürümüş olanlar ile kalın ses tonuyla konuşmaya çalışarak aşağılık duygusunu gizlemek isteyenler, … için VANTRİLOK (!) yakıştırmasında bulunulur.

Karnından konuşma, ağzınla konuş;
Sinir bozmaya pek hassas dokunuş!
Vantrilok olmaksa asıl niyetin,
Tut ki oldun gittin; nedir diyetin? (2011)

Bu, bir ansiklopedik bilgi araştırmamdan alıntıdır. Hoş ve esen kalınız.