ŞAMANİZMİN BİZDEKİ ETKİLERİ

• 29 Eylül 2011 Perşembe 10:01:44

ŞAMANİZMİN BİZDEKİ ETKİLERİ

Burada uzun uzun şaman ve Şamanizm den bahsetmeyeceğim. Şamanizm inancının bu gün halen biz Türkler üzerindeki etkilerinden söz edeceğim. Şamanizm bir din değildir. Hiçbir zamanda dini bir kisve olmamıştır. Bir inanışın din olabilmesi için peygamberi ve o dinin vahiylerinin yer aldığı bir kutsal kitabı olması gerekir.

Türklerin ilk dini inancı Gök tanrı (kök tengri)dir.En eski tek tanrı inancıdır.Bu tanrı onlara göre Ülgen diye anılır.Bu gün İslamiyet inancında olduğu gibi bu inançta cennet (uçmağ) cehennem (Kızıl Tamu) vardır.

Şamanizmin üç inanç boyutu vardır.İyi ruhların olduğu gök.İnsanların yaşadığı yeryüzü.Kötü ruhların hüküm sürdüğü aşağı dünya yani yer altı.Şaman inancında tabiat aşkı, insan sevgisi esastır. Bu inanışın bir din olmadığı tezinden hareketle düzenlenen ayin diyebileceğimiz törenleri yöneten özellikli insanlar vardı. İşte bunlara şaman deniyordu.

Şaman bazılarına göre büyücü ve sihirbaz ,bazılarına göre zeki ve şair ruhlu insanlar,bazılarına göre ise gelecekten haber veren yer altındaki kötü ruhlarla irtabata geçebilen kişiler.

Bizlerin anlayacağı şekilde şaman Türklerde Kam olarak tanınır.İnanış törenlerini yöneten kişi, insanları harekete geçiren hareketli olan demektir. Aynı zaman da hastalıkları tedavi eden iyileştiren günümüzde otacı dediğimiz sistemi de bilen insanlar.

Balasagunlu Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig adlı eserinde şöyle yazıyor.Kerek tut otaçi, kerek kam öligligke her giz asig kılmazam. Şimdiki Türkçemize göre mealen şöyle diyor.Gerek hekim tut,gerekse kam , (şaman) eceli gelene ilaç fayda etmez.) Bakıyorum bir şiirinde de fuzuli buna benzer mısralar söylüyor. Şöyle ki:Aşk derdiyle hoşem el çek ilacından tabip,kılma dermen kim helakım zehri dermanın dadır.

Miladi 9.asırda Türkler İslamiyeti kabul ettiler. Anadolu Türklerin eline geçince Horasan Erenleri buraya göç ettiler. Bu kişiler Şamanizm den kaynaklanan inanç felsefesine dayanan Türk tarikatlarını da taşıdılar. Tarikatlar ise tasavvuflara dayanır. Tasavvuf ise şamanizmin temelidir.

İlk mutasavvuf Ahmet Yesevi’dir. Mevleviliğin kurucusu Mevlana Celalettin Rumi, Bektaşiliğin kurucusu Hacı Bektaşi Veli, Ahilik sistemini kuran Ahi Evran Veli, Abdal Musa’lar, Sarı Saltık’lar, Taptuk Emre’ler ve Yunus Emreler Vs.

İşte bu tarikat ve tasavvuf ehlinin öngörülerinin kaynağının Şamanizm olduğu halen günümüzde bir İslam inancıymış gibi bilinen hususlar örf adet gibi yerleşmiştir. Şimdi kısa kısa bunları örnekler ile izaha çalışalım.

1-Seyahata veya yolculuğa çıkan birisinin ardından su dökmek.

2-Cami avlusunda veya türbe tekke gibi yerde mum yakmak. (hem Şamanizm hem Hırıstiyan inanşı )

3-Ağaçlara bez çaput bağlama alışkanlıkları

4-Tahtaya üç kez vurulması (Allah korusun gibi kötü ruhu kovmak bu ABD de adet)

5-Kurşun dökmek (nazar vs gibi kötülükleri kovmak için)

6-Loğusa kadınların kırmızı yazma veya kurdele şerit bağlaması (Albasması denir. Anadolu da bundan korunmak için. Orta Asya da albız basması denir)

7-Kırk sayısı inancı.Kırk gün kırk gece, kırk kulaç, kırk haremiler, kırk katırmı kırk satırmı, ölüye kırk okutmak, Çocukların doğumundan kırk gün sonra kırklamak,Yeni gelinin kırkının çıkması, Musa peygamberin Turda kır gün kırk gece kalması,kırk yiğitler vs.

8- Ölen kişilerinden saygın sayılabileceklerin mezarlarını ziyaret edip mum yakmak.Bir şeyler bırakmak,el yüz sürmek, bazı dünyevi istek ve taleplerde bulunmak. (türbe,tekke yatır Vs.)
9-Köpek ulumalarını hayra yormamak. Bunun kötü bir haberin ve olayın zuhur edeceğine inanmak.(Anadolu da çok uluyan köpekleri vururlar)

10-Türkler de camilerin kubbeli yapılması adeti de Gök tanrı inancı olan Şamanizm den intikal etmiştir.

11-Nazar .İslamiyette de nazar ayetlerde yer almasına rağmen Nazar boncuğu,deve boncuğu,göz boncuğu takılması yoktur. Buda Şamanizm inancından kaynaklanmakta dır. Bazı insanların bilhassa çakır gözlülerin nazarlarının yani kötü enerjinin karşısındakini etkilediğine inanılır.

12-Avsunlanmak.Tabiatta bulunan zararlı bazı sürüngenlerin zararlarından etkilenmemek için yapılan bir nevi tılsım.

13-Bir eve veya kutsal yere girerken sağ ayakla girmek sol ayakla çıkmanın uğuruna inanmak.

14-Kilim halı ve giyilen örgü ve dokumalarda yılan akrep çıyan kunduz gibi zararlı ve yabani hayvan figürleri kullanmak .

Yukarıda izahına çalıştığım Şamanizm ve şaman hakkındaki kısa malumattan sonra sıralamaya çalıştığım tüm bu ve buna benzer bir çok inanışlar İslami değildir. Bütün bunlar bir din olmayan Şamanizm diye bazı ülkelerce isimlendirilen Türklerin Gök tanrı inanışındaki esaslardır. İslamiyete Tarikatlarla girmiş tasavvuf ehli kişilerin uygulamalarından günümüze kadar gelen uygulamalar dır.Bu gün Anadolu da yaşan Türkler arasında halen atalarından intikal edip gelen bir nevi örf adet gelenek görenek ve kültürleri dir.
Durmuş Karabağlı
Kütahya-2011