SİZDE HANGİ ZEKÂ TÜRÜ VAR?-4

• 13 Eylül 2011 Salı 23:11:50

ÇOKLU ZEKÂDA TÜRLER VE ÖZELLİKLERİ

1-SÖZEL-DİLSEL ZEKÂ: Sözcüklerle düşünme, doğru ifade ve anlatım, dildeki karmaşık anlamları anlama, değerlendirme, şiir-öykü okuma, akıcı anlatma, sözcüklerde benzerleri bulma ve kullanma, soyut düşünme, sembolik ifadeleri anlama, dili gramer özellikleriyle doğru ve aktif kullanma gibi son derece karmaşık bir beceriden oluşur.

Bu zekâ türüne sahip bir birey; okuduklarını anlar, kolay hatırlar, ana fikri doğru anlar ve ifade eder.
Doğru değerlendirilirse iyi bir hitabet yeteneği vardır.
Kelime haznesi gelişmiştir, sözel olarak iyi bir iletişim kurar, karşısındaki insanları etkileyebilir, başka insanları ve konuşmaları taklit edebilir.
Kelime oyunlarına ilgisi vardır.
Gürültülü ortamlardan hoşlanmaz. Kitap okumaktan keyif alır.

Bu zeka türüne sahip kişiler; yazar, şair, edebiyatçı, dil bilimci, hukukçu, siyasetçi olabilirler.

2-GÖRSEL-MEKANSAL ZEKÂ: Bu zeka türüne, ‘gözleri ile düşünme yeteneği’ demek daha doğru olur. Şekiller, çizgiler, imgeler, sembollerle düşünmek, çevreyi algılamakta gözlerle iletişim kurmak, canlandırmak ve üç boyutlu nesnelere görüntülerle yaklaşmak ve muhakeme etmek bu zeka türüne ait özelliklerdir.

Görsel-mekansal zekaya sahip birey, öğrendiği bütün her şeyi somut ve görsel malzemeye dönüştürerek gözünde, beyninde canlandırabilir.
Eşyaların farklı açılardan perspektifini algılayarak bir çok kişinin farkına varmadığı ayrıntıları yakalayabilir.
Düşündüğü her şeyi hayalinde canlandırabilir.
Çok hayal kurar, özellikle harita, tablo gibi sistemleri çok rahat anlayabilir.
Yön duygusu çok gelişmiştir.
Tasarım, çizim ve görüntülerden hoşlanır.
Görsel sunumları sever ve bu şekilde çalışabilir.
Ders çalışırken mutlaka not almaya dikkat eder.
Görüntüsü olmayan uzun anlatımlardan hoşlanmaz.

Bu zekâ türüne sahip kişiler; ressam, fotoğrafçı, mühendis, mimar, tasarımcı, görsel sanatçı, rehber olabilir.

3-BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKÂ: Hareketlere dayalı olarak kendini ifade edebilme, mimik ve jestlerle birlikte beyin ve beden koordinasyonunu kullanabilme becerisine sahip kişilerin bu zekâ türünden olduğu biliniyor.

Bu kişiler, eşyalara dokunarak inceler, tanımaya çalışır.
Fiziksel beceri gerektiren alanlarda çok başarılıdır.
Dans, spor gibi çalışmalarda fark edilir biçimde başarı gösterir.
Bedenini doğru kullanır, yüksek performans gösterir.
Genellikle birkaç sporla veya faaliyetle aynı anda uğraşır.
Çok hareketlidir, sözel anlatılanlardan daha çok yapılanları hatırlar.
Çevresine karşı sorumlu ve duyarlıdır.
Fiziksel çalışmalarda denge, estetik ve becerisi çok gelişmiştir.
Rol yapma, dans, spor gibi alanlarda aktif olarak uğraşır ve yetenekli olduğu hemen fark edilebilir.
Sağlıklı yaşam konusunda dikkatli ve ilgilidirler.
Her tür öğrenmede zihinsel ve bedensel uyumu kullanırlar.

Bedensel-Kinestetik Zeka ya sahip bireyler; sporcu, dansçı, oyuncu, sanatçı, heykeltıraş olabilirler.

4-MANTIKSAL-MATEMATİKSELZEKÂ: Bu zekâ türüne sahip kişilerin düşünme dili tamamen sayılardan, sembollerden ve şifrelerden oluşur.

Hesaplama, somut işlemlerden soyut ifadeler üretme, problem çözme, mantıksal ilişki kurabilme, muhakeme yapabilme, neden-sonuç ilişkisi kurabilme gibi becerileri çok gelişmiştir.
Farklı parçaları birleştirip bütüne ulaşabilir, çıkarımlarda bulunabilirler.
Genellikle çok meraklıdırlar ve çok soru sorarlar.
Zekâ oyunları en sevdikleri uğraştır ve oldukça başarılıdırlar.
Matematiksel çalışmaları sever, deney yapmaktan hoşlanırlar.
Akıl yürüterek, soyut kavramlardan yola çıkarak sayılar arasında bağlantı kurmak ve sonuca ulaşmak konusunda yetenekleri vardır.
Şekiller, tablolar ve grafiklerle çalışmayı severler.
Eleştirel ve sorgulayıcı bir düşünme yapısına sahiptirler.

Bu zekâ türüne sahip insanlar; matematikçi, mühendis, mimar, istatistikçi, ekonomist, bilim adamı, bilgisayar uzmanı gibi meslekler, seçebilirler.

5-KİŞİLERARASI-SOSYAL ZEKÂ: Sözlü ya da sözsüz iletişim yeteneğine sahip insanlar bu zekâ türünün bireyleridir.

Özellikle grup çalışmalarına yatkındırlar ve insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlayabilme, ifade etme, yorumlayabilme, insanlarla empati kurabilme gibi sosyal ve iletişim alanlarında çok başarılıdırlar.
Sosyal zekâya sahip insanlar, iyi bir konuşmacıdırlar ve çevrelerindeki insanların duygularına karşı oldukça duyarlı davranırlar.
Gözlemcidirler.
İkna becerileri çok gelişmiştir.
Espri yeteneğine sahip oldukları için bulundukları ortamda hemen dikkat çekerler.
Geniş bir arkadaş çevresine sahiptirler, ilgi çekmeyi severler.
Bulundukları ortama hemen uyum sağlayabilirler ve farklı ortamlarda bulunmaktan hoşlanırlar.
Başka kültürlere çok meraklıdırlar.
Hoşgörülü, ikna gücü yüksek insanlardır.
Grup çalışmalarından hoşlanırlar, paylaşımcıdırlar
Yönetmekten, organize etmekten hoşlanırlar.
Bu alanlarda da oldukça başarılıdırlar.

Öğretmenlik, rehberlik, politika, danışmanlık, psikologluk, yönetim ve organizasyon uzmanlığı bu zekâ türüne sahip bireylerin yapabileceği mesleklerdendir.

6-KİŞİSEL-İÇSEL ZEKÂ: Bireyin kendisini tanıma, farkında olma, kendisi olabilme konusundaki yeteneği içsel zeka olarak tanımlanır.

Kişi kendisiyle ilgili hedefler belirleyerek bu hedeflere ulaşabilme konusunda sağlam adımlar atar, gelişimine önem verir.
Çevrelerindeki olaylara ve kişisel olarak yaşadıkları her duruma ve olaya çok önem verir ve anlamlandırmaya çalışırlar.
Düşünme onlar için her şeydir.
Özgürlükçüdürler, bireysel çalışmaları severler.
Kendisinin bilincindedir ve kişisel olarak kendine önem verir.
Aynı ilgiyi başkalarından da bekler.
Yalnız çalışmaktan hoşlanır.
Daha çok iç dünyalarına dönüktürler.
Belirli hedefleri vardır ve bu hedefler aynı zamanda motivasyon kaynaklarıdır.

Daha çok yazar, sosyal hizmet uzmanı, iş adamı, ressam, sanatçı, heykeltıraş olabilirler.

7-DOĞA VAR OLUŞÇU ZEKÂ: İsminden de anlaşılacağı üzere bu zekâya sahip kişi, doğaya, doğadaki canlılara çok meraklıdır ve saygılıdır.

Doğadaki canlıları tanıma, araştırma, sorgulama gibi alanlarda çalışmayı sever.
Farklı canlı türleri arasında ilişki kurmaya çalışır.
İnsanın var oluşunu merak eder ve öğrenmeye çalışır.
Canlı türlerinin isimlerini kolaylıkla öğrenir, hafızasına kaydeder
Doğaya dönük yolculukları sever, araştırma çalışmalarına katılmak ister.
Doğanın insan yaşantısı üzerindeki etkilerini merak eder, inceler.
Özellikle belgesel izlemekten hoşlanır.
Bitki ve hayvan türlerine karşı özel bir ilgisi vardır.
Çevrecidir.
Sorumluluk sahibidir.
Canlıları ve materyalleri sınıflandırmaya çalışır, çevresindeki canlı cansız bütün maddelere karşı çok meraklı, ilgili ve duyarlıdır.

Bu zekâ türüne sahip bireyler doğayla ilgili tüm meslekleri seçebilirler: Botanik, Dağcılık, Kimya, Biyoloji, Zooloji, Meteoroloji, Jeoloji, arkeoloji, Tıp, Fotoğrafçılık,
İzcilik. vb. gibi çok geniş bir alandaki mesleklerin tümü bu zekâ türüne sahip kişilerin severek yapacakları işlerdir.

8-MÜZİKSEL-RİTMİK ZEKÂ: Sesler, notalar, ritim ve müzik zekâsına sahip kişilerin bu zekâ türünden olduğu biliniyor.

Ritmik Zekâya sahip bireyler, başta insan sesi olmak üzere, çevreden algıladıkları tüm seslere karşı duyarlıdırlar.
Müzikle ve sesle ilgili her şey ilgilerini çeker.
Mutlaka bir müzik aleti çalmak isterler.
Bu zekâya sahip bazı kişilerin hiçbir ders almadan bir alet çaldığını görmek mümkündür.
Müziğin herhangi bir ya da birkaç alanında özel olarak yeteneklidirler.
Notasını bilmeden müziği anlar, ritim tutabilirler.
Müzikle hareketi birleştirip değişik figürler yaratabilirler.
Şarkı, şiir hafızaları çok gelişmiştir.
Öğrenmede müzikle çalışarak daha başarılı olabilirler.
Farklı kültürlere ve müziklerine karşı çok meraklıdırlar.
Aşırı gürültülü ortamlara karşı tepki gösterirler.

Meslek olarak, yorumcu, besteci, müzik eleştirmeni, müzisyen, orkestra şefi gibi alanları seçebilirler.

Bu zeka türlerinden biri veya birkaçı bir arada sizde olabilir.Bundan sonraki yazıda kendinizi test ederek, hangi zeka türlerine sahip olduğunuzu net olarak belirleyebileceksiniz.

_____________________________________________________________________________

KAYNAKÇA
AÇIKGÖZ, Ü. Kamile (2005). Etkili Öğrenme ve Öğretme, İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları
AKBOY, Rengin ve Ebru _kiz. (2007). Psikolojik Danışma Rehberlikte Çağdaş Bir Anlayış, Ankara: Nobel Yayın Da_ıtım.
AKBOY, Rengin (1997). Eğitim Psikolojisi, İzmir: Bornova Can Ofset.
BACANLI, Hasan (2000). Gelişim ve Öğrenme, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
BAŞARAN, _. Ethem (1994). Eğitim Psikolojisi: Modern Eğitimin Psikolojik Temelleri, Ankara: Yargıcı Matbaası.
BÜMEN, Nilay (2002). Okulda Çoklu Zekâ Kuramı, Ankara:Pegem Yayıncılık.
CÜCELOĞLU, Doğan (2004). İnsan ve Davranışı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
DAĞ, Mehmet (1984). “İbn-i Sina’nın Psikolojisi”, iç. İbni Sina Doğumunun 1000. Yılı Armağanı, (der. A. Sayılı), Ankara:
Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 319-404.
DEMİREL, Özcan (1999). Öğretme Sanatı: Planlamadan Değerlendirmeye, Ankara: Pegem Yayıncılık.
DEMİREL, Özcan, Alper Başbay Eğitimde Çoklu Zekâ “Kuram ve Uygulama”,
DÖNMEZER, İbrahim (2003). Gelişim ve Öğrenme, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
ERGÜN, Mustafa ve Levent Çelik (1998). “Zekâ Testlerinde Son Geli_meler ve Evde Zekâ Testi Uygulamaları”, iç. Yaşadıkça
GARDNER, Howard (2004c). Zihin Çerçeveleri: Çoklu Zekâ Kuramı, çev. Ebru Kılıç. İstanbul: Alda Basım Yayım Dağıtım.
GOLEMAN, Daniel (2003). Duygusal Zekâ - Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, çev. Banu Seçkin Yüksel. İstanbul: Varlık
Yayınları.
GÜRÜN, O. A. (1991). Psikoloji Sözlülü, İstanbul: İnkilap Kitabevi.
KILIÇ, Mustafa (2004). “Ö_renmenin Do_ası”, Geli_im ve Ö_renme Psikolojisi, (der. Binnur Ye_ilyaprak), Ankara: PegemYayıncılık, s.141-166.
KÖKNEL, Özcan (2003). Akıl ile Düşünce Gücü, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
ÖNER, Necla (1997). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler, _stanbul: Bo_aziçi Üniversitesi Matbaası.
SABAN, Ahmet (2005). Çoklu Zeka Teorisi ve E_itim, Ankara: Nobel Yayın Da_ıtım.
SELÇUK, Z., H. Kayılı ve L. Okut (2004). Çoklu Zekâ Uygulamaları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
TERMAN, M. Lewis ve Mauda Merrill (1944). Zekânın Ölçülmesi, çev. M. Şerif Başoğlu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
YAVUZ, Kudret Eren, (2001).Eğitim öğretimde Çoklu Zeka Teorisi ve Uygulamaları, Ankara: Özel Ceceli Okulları Yayınları.
YÖRÜKOĞLU, Atalay (2004). Zekâyı Belirleyen Etkenler, Çocuk Ruh Sağlığı, s. 106-108, İstanbul: Özgür Yayınları.