YOZGATIN MİLLİ AŞI ARABAŞI

• 26 Ağustos 2011 Cuma 16:54:02

YOZGATIN ARABAŞISI

Arabaşı ( Ara Aşı ) Rivayetlere göre iç anadolunun yöresel bir lezzetidir. Kısaca tarifi: Arabaşı Hamur ve çorbadan oluşmaktadır. 1. Arabaşı Hamuru: Un, Su. ve tuz karışımından bir tencerede pişirilerek yapılır tepsilere dökülerek soğumaya bırakılır ve kıvama gelince baklava dilimi şeklinde kesilerek yutmaya hazır hale gelir. 2. Arabaşı Çorbası: Kavrulmuş Un, Tere Yağ, Biber ve Beyaz et ler (tavuk, hindi veya av “Keklik eti tercih edilir” kuşlarının etleri, ile yapılır ve şimşir kaşıkla yutulur .( Şimşir) Tahta kaşığının özelliği ise çorbanın kaynarlığını dudağa yansıtmaz yutumu kolaylaştırır.
İsminin anlamına gelince Yemek zamanları dışında “ara öğün” genellikle akşam yemeğinden sonra ve toplu olarak yenildiği için ( Ara Aşı ) denilmekte imiş ama zamanla bu kelime değişikliğe ve yöre lehçesinin akımına kapılarak ( Arabaşı ) olarak dillerde dolanmaya başlamış ve günümüze kadarda bu haliyle gelmiştir. Bu lezzetin ilginç özellikleri de vardır. Adı yemek olmasına rağmen yenmez kaynar çorba eşliğinde yutulur, Yutulduğunda şişkinlik yapmasına rağmen miğdede fazla kalmaz çabuk erir, Kendisi hamur pişirilerek yapıldığı için ekmekle yenmez, Ateşte pişirilmesine rağmen çiğ hamur görünümündedir, Genellikle kış gecelerinde yutulur ve tepsiye dökülen hamur bahçeye çıkartılır ve kar üzerine konularak soğutulur. İlk tatmak isteyenler içinde biraz zahmetlidir çünkü kolay yutulmaz ama alıştıktan sonra hiç zorlanmaz ve boş çorba gibi içilir.
Hangi ilimize ait noktasına gelince Çeşitli rivayetler vardır ama YOZGAT Yozgat Yöresine ait olduğu düşüncesi ağırlık kazanmaktadır. Çünkü diğer illerdede olmasına rağmen sadece bir yemek çeşidi olarak kullanılıyor. Yozgatta ise bu gelenek ve kültürel etkinliklerle yaşatılıyor örneğin köylerde sıra arabaşı geceleri düzenlenir , özel günler arabaşı etrafında toplantı olarak yaşanır ve buna benzer başka etkinliklerde mevcuttur. Bu etkinlikler içerisinde bazı olaylarda gelenek haline getirilmiştir. Örneğin; Arabaşı hamuru baklava dilimi şeklinde kesilir ve orta bölümdeki dilimler alınarak tepsinin kenarına dizilir ve ortaya konacak çorba kasesine yer açılır. Bu durumu bazıları yıldız şeklinde çıkartır ve güzel bir görünüm haline getir ve ortadaki yıldız şeklinden ilk dilimi alan kişiye ileri bir tarihte bu arabaşıyı yaptırılması ve ordaki kişileri devet etmesi cezası verilir. Arabaşı dilimini çorbaya banarken düşüren kişiye ileri bir tarihte bu arabaşıyı yaptırılması ve ordaki kişileri devet etmesi cezası verilir. Bu cezalar latife şeklindedir. Yapılan muhabbetli ortamın devam etmesi ve geleneğin unutulmaması için bir vesiledir. Şimdilerde bu gelenekler unutulmaktadır ve kaybolmaya başlamıştır.
Arabaşı : Rivayete göre Türkmen Murtaza isimli bir ustanın (Başka Rivayete göre Çobanın) ekmek bulunmayan bir ortamda düşünerek bulduğu ilginç bir yemek türü olarak söylenmiştir. Ayrıcada yapımı kolay ve masrafı az olduğu için Anadolunun fakir halkı tarafından benimsenmiştir. Zamanlada her kesime hitab ederek zenginlerin sofrasın dada değişik bir lezzet olarak yer almıştır. Arabaşı, Yozgat ağırlıklı olmasına rağmen Ankara, Sivas, Konya, Aksaray, Afyonkarahisar, Mersin, Eskişehir, Karaman, Kütahya, Çankırı, Kırıkkale, Kırşehir, Isparta, ve Kayseri’nin Türkmen ağırlıklı ilçelerinde bilinir.

HAMUR İÇİN GEREKLİ MALZEMELER ( Bu ölçüler örnektir. Kişi sayısına göre azaltılır ve çoğaltılır.
1 ÖLÇEK UN ( Örneğin bir kilo )
6 ÖLÇEK SU ( Örneğin altı litre )
Yeterince tuz ( Takriben bir çay kaşığı )

HAMURUN HAZIRLANIŞI
6 Litre suyun suyun yarısı tencereye konulur ve 1 tatlı kaşığı tuz atılarak kaynamaya bırakılır. Diğer yarısı ise diğer bir tarafta geniş bir kaba konularak un ile iyice karıştırılarak sıvı hale getirilerek kevgirden süzülür (Kevgirden süzülmesinin nedeni unun topak kalmaması içindir) Kaynayan suyun içerisine kevgirden süzdüğümüz bu karışımı yavaş yavaş dökerek iyice istenilen kıvama ( örneğin Muallebi kıvamına ) gelene kadar karıştırılır. Karıştırma ise işlem bitene kadar devam etmelidir dikkat edilecek en önemli husus ise karışımı dökerken hızlı daha sonrada normal ve aralıksız karıştırmaya devam etmeliyiz. Karıştırma tam olmazsa hamur topaklanır ve tam netice vermez. Kaynadıktan sonra ocağı kapatıp bekletmeden su ile ıslattığımız tepsiye bu hamur dökülerek soğumaya bırakılır. Tepsiyi ıslatmamızda amaç ise hamurun tepsiye yapışmaması içindir Bu soğumaya bıraktığımız hamur yaklaşık 4- 5 saat sonra servise hazır hale gelmiş olur. Tepsideki hamur suya batırılıp çıkan bıçak la ( Bıçağın suya batırılarak kullanılması hamuru toplamadan kolay kesmesi için) baklava şeklinde kesilir ve tepsinin ortasından başlanarak dilimler alınıp tepsinin kenarına düzenlice kolay alınsın diye vede tek kaseden toplu yenecekse kaseye yer açılsın diye dizilir.

ARABAŞI ÇORBASI İÇİN GEREKLİ MALZEMELER ( Bu ölçüler Kişi sayısına göre azaltılır ve çoğaltılır.
* 1 küçük tavuk (veya iki tavuğun göğüs eti,veya tercihen hindi)
* 1 çorba kaşığı yağ
* Kırmızı biber (arzuya göre acılı olabilir)
* 1 kaşık salça (arzuya göre azaltılıp çoğaltılabilir)
* 5 litre su
* 1 kase un
* 1 limon
ARABAŞI ÇORBASININ YAPILIŞI:
1. Bir tencereye su koyarak,tavuk,1 kaşık salça ve kırmızı biberi katıp kaynatın.
2. Etleri yumuşayınca, parmak büyüklüğünde parçalar halinde didikleyın.
3. Ayrı bir tencerede. Yağ ile unu karıştırarak rengi fazla değişmeden kavurun. İçine bir miktar salça ve kırmızı biber ekleyip 3-4 dakika karıştırın.
4. Bu karışımı,sıcak tavuk suyuna karıştırarak ilave edin.
5. Didilmiş tavuk etlerini ekleyin, kaynatın.
6. Yanında hamuru ve bol limon ile servis yapın.
NOT: Bu bilgi ve tarifler Anlatılan Rivayetler ve bazı kaynaklardan alınmıştır ve birleştirilmiştir.
Bu konuda iletişim kurmak isteyenler “ [email protected]” adresine yazabilir.
Salim GÜLBAHÇR
Şair, Yazar
ARABAŞIMIZ

Arabaşı pişmiş hamur dokunmaz
Çiğnenmeden yutulursa hoş olur
Yozgat’a has başka yerde bulunmaz
Şimşir kaşık tutulursa hoş olur

Dilimlenir tepsi ile sunulur
Çorbasına keklik eti konulur
Bulunmazsa tavuk eti bulunur
Baharatta katılırsa hoş olur

Çorbası çok sıcak olması gerek
Derin kaselere dolması gerek
Kaşıklar kaseye dalması gerek
Limon suyu sıkılırsa hoş olur

Hamur bişer sinilere serilir
Bahçedeki kar üstüne sürülür
Onu gören hasta olsa dirilir
Reçeteye yazılırsa hoş olur

Bozok yaylasının milli aşıdır
Asla vazgeçilmez mehenk taşıdır
Yöremizde yemeklerin başıdır
Kayıtlara kazılırsa hoş olur

Adettir sırayı takip ederler
Yapmayana ceza bile keserler
Köy yerinde odalara giderler
Gülbahçede takılırsa hoş olur