Zengin ve renkli halk kültürümüz içerisinde, insanı ,toplumu ve kültürü anlatan çok anlamlı konular vardır. Bunlardan birisi de “DİLEK AĞAÇLARIDIR.”
Kentler,kasabalar ve köyler arasında yol kenarlarında ,el ve kolla ulaşılması kolay boyda ,bolca dalı-budağı bulunan ağaçlar dilek ağacı olarak seçilir ve üzerine bayanların elbiselerinden yırtılmış rengârenk kumaş parçaları bağlanır. Gören bağlar,duran bağlar…
Her çaputta bir yürek ve bir dilek asılıdır.Çaputların renkleri gibi yürekler ve dilekler de farklı farklıdır. Dileği okumak yüreği okumaktır, dileği anlamak yüreği anlamaktır.
Yol kenarında dilek ağacını görenler durur ve başında gönül dualarını okuyarak içlerinden geçirdikleri dilekleri bu ağaçlara asarlar.İçteki dilekler böylece dışa vurulur.
Sevgiler,umutlar,arzular, beklentiler dilek olur asılırlar dallara. Rüzgâr alır götürür dilekleri göklerin yedi katına, seslerle,dualarla ,renklerle birlikte yüce Tanrı’ya ulaştırır.
Dilek ağacı dalına asılan yürek yücelere ulaşır;selam olur,saygı olur,arzu olur ve yankı bulur evrende. Sağır olmayan kulaklar duyar birbirini ,sevgi taşıyan yürekler bulur ötekini…
Anadolu’nun bozkırlarından başlayan dilek ağaçları, Orta Asya’ya, Kafkasya’ya Balkanlara ve Orta doğu’ya kadar ulaşır. Dört bir yanda , Hint’te,Yemende de vardır.
Bütün bu alanlarda yaptığım kültür araştırmalarında bunlara tanık oldum.
Kırgızistan- Issık Göl bölgesinde başları karlı, yamaçları bin bir çeşit ağaçlar ve çiçeklerle kaplı,üzerlerinde cılkı atı- yılkı atları eksik olmayan Ala Toğlara-Ala dağlara (Tanrı Dağları) Kırgız halkının milli içkisi kımızın yapılışını belgelemek için tırmandığımızda , ekibimizle birlikte yol kenarlarında “DİLEK AĞAÇLARI” gördük.Fotoğraf ve kamerayla görüntüler aldık.
Doğu Türkistan-Sincan Uygur Özerk Bölgesinde,Kazakistan,Türkmenistan,
Özbekistan’da,Arnavutluk’ta,Erbil ve Kerkük’te aynı dilek ağaçlarını gördüm.
Dilekler çok ve dilek ağaçları pek çok yerde.Her yürekte bir dilek,her dilekte bir yürek. İnsan yürek ve dilekten ibaretmiş derler. Bunun üzerine binlerce söz söylerler.
Çünkü, insan bir bakıma dilektir,arzudur,sevgidir,dündür, bu gündür ve yarındır. Yürekler ve dilekler ve de dilek ağaçları insanlar için ortak bir kütür öğesi olarak sosyal ve kültürel boyutlarıyla karşımıza çıkmakta her yerde.Dilek ağacı yürek simgesi olmakta.
Her insanın dünyaya, hayata bir bakış açısı vardır. Bu açılar kesişmeyince dilekler ve de dilek ağaçları çoğalmakta. Hayata nereden ve nasıl baktığımıza göre pencereler açılmakta.
Güneşin her sabah doğduğundan, her gece ay ve yıldızların gök yüzünde insanları selamladığından, çiçeklerin gök kuşağı gibi renklerin ve kokuların uyumu ile insanlara sunulduğundan haberi olmayarak yaşayanlar da olmakta ,çiçekler ve gönüller solmakta…
Gören gözlerini,hisseden yüreklerini dileklere dökerek özdeşlerini aramak insanlara özgüdür. Bulamayınca dilek ağaçları çareleri ve türbeler umutları olmakta .
Bin bir çeşit renkleri ve kokuları ile çiçekler,kuşlar,ağaçlar ve diğer tüm canlılar duyguları, sevgileri,algıları, beğenileri ve beklentileri ile dileklerini ağaçlara asmasalar da rüzgâra,buluta,yağmura,ırmaklara, denizlere, dağlara ve ovalara salarmış.
Bütün canlılar arayış içinde. Neyi? Kimi? Niçin aramaktalar acaba?İşte soru ve sorun. İki bilinmeyenli denklem gibi burada gizli bulunmaktadır. Esas giz, insan kalbinde saklıdır.
Edebiyatımızı,türkülerimizi,şarkılarımızı,şiirlerimizi yakından ilgilendiren ve bayanların üzerlerinden koparılan çaputlarla simgeleşerek “DİLEK AĞAÇLARI”na bağlanan dileklerde, birer YÜREK vardır.Bu nedenle “DİLEK AĞAÇLARINI YÜREK AĞAÇLARI “ olarak simgeleşmektedir. Yüreklerin sesine kulak vermeliyiz.
“İnsan, akıl ,yürek ve sevgiden ibarettir” diyen Hz. Mevlânâ’yı unutmadan ,yürekleri anlamak esas olmalıdır. Dilerim ,dilekler yerini bulsun,insanlar mutlu olsun...
Yahya AKSOY