PANTEON

• 6 Ekim 2007 Cumartesi 01:14:21

PANTEON
Aztek mitolojisi, gerek arkeolojik bulgular gerekse yazılı belgelere göre, çok kalabalık bir Panteon’a sahipti. Varlığın fark edilebilir her yüzünün ayrı bir kutsiyeti ve doğal olarak kutsal varlığı mevcuttu. Her ne kadar İspanyollar Azteklerin “teotl” olarak andıkları bu güç veya varlıkları sıklıkla “tanrı, aziz, cin” diye çevirmiş olsa da, bu tip tanımlamalar pek doğru değildir. Zira Aztek mitolojisinde bu terminolojinin vurguladığı çeşitli hiyerarşik veya teolojik anlamların karşılığı yoktu. “Teotl” kutsal bir güçtü, doğa olaylarında ve formlarında ortaya çıkıyordu.
Örneğin; bir bitki veya yağmurda ortaya çıkabildiği gibi, çoğunlukla mistik olan belirli yerlerde ve diğer bir çok mitolojide olduğu gibi fark yaratmış bireylerde de ortaya çıkabiliyordu. Bununla birlikte, Aztek mitolojisinde de temeli yaratılış efsanesine dayanan, daha temel bir “tanrılar” dizisine rastlamak mümkündür denilebilir. İnanılan evren modeliyle sıkı sıkıya ilişkili olan bu dizilimde, kavramların farklı yönlerini temsil eden tanrılar, evrenin de farklı noktalarında bulunur.
Aztek inanışında tanrılar insanlar tarafından gözle görülemezdi. Bununla birlikte Aztekler rüyalarında ve kehanetlerde tanrıları görebilirdi. Bunun dışında Teixiptla olarak adlandırılan ve tanrıları temsilen, kutlamalarda veya ritüellerde yani ayinlerde ortaya çıkan, tanrıları taklit eden, tanrıların içlerinde vücut bulduğu şeyler vardı. Bunlar da Azteklerin tanrıları ‘görmesini’ sağlıyordu. Teixiptla, tanrıya veya olaya göre değişebilir, bir insan veya şekil verilmiş tahta ya da taş oymalarda olabilirdi.
Aztekler tanrılarını yoğun biçimde betimlemiştirler. Tanrılarını ve inandıkları en yüce tanrı “Ometeotl” idi. Her şeye kadir, her yerde var olan, evrenin yaratıcısı bu tanrı her şeyin ilk sebebiydi. Kendinde hem eril, hem de dişil özellikler barındırmaktaydı ki onun bu tarafları bir çok küçük tanrıyla birleşmiştir. Eril; yön, ateş ve güneş ile ilişkiliyken, dişil; yön, bereket ve arz ile ilişkiliydi. Diğer bir çok mitolojide de görülen, doğrudan eylemsiz fakat varlık açısından yüce baş tanrı kavramı, Aztek mitolojisindeki Ometeotl’da da kısmen görülebilir.
Örneğin; evrenin yaratılışının büyük kısmını çocukları gerçekleştirmiştir. Ometeotl Aztek panteonunda, cennetin onüçüncü ve en yüksek katında yer alırdı. Ayrıca onun bu makamı bebeklerin ruhlarının dünyaya doğmak için indikleri yerdi.
Aztek panteonundaki bir sonraki önemli tanrı olarak “Tezcatlipoca” zikredilebilir. Zira Azteklere göre ana yaratıcı güçtür. Baş büyücü olarak kabul edilen Tezcatlipoca, takvim ve bıçak tanrısı “Itztli” ile birlikte tanımlanmıştır.
Aztek panteonundaki bir diğer yaratıcı tanrı da, antik ateş tanrısı olan, Xiuhtecuhtli dir. Xiuhtecuhtli yeni ateş seremonisindeki, yaratıcı ve yeniden doğan tanrıdır ki bu ona, gerek dini gerek toplumsal açıdan büyük önem katar. Her elli iki yılda bir, takvimin son buluşuyla yapılan bu seremonide, bir esirin kalbi kurban edilir ve esirin göğsüne yakılan ateşle Xiuhtecuhtli tekrar doğardı.
Başka bir önemli tanrı ise; Aztek panteonunun antik tanrılarından olan, bereket vurgusunu da kavramsal olarak içeren yağmur tanrısı Tlaloc’dur. Aztek uygarlığında tarımın çok önemli olması sebebi ile Tlaloc toprağa bereket getiren tanrı olarak çok önemliydi. Nitekim Tlaloc’un türbesi, yani kutsal saklama yeri (shrine), Templo Mayor’da. Huitzilopochtli’nin ki ile birlikte bulunurdu.

Diğer Aztek tanrılarında olduğu gibi, Tlaloc da başka tanrılarla yakından ilişkilidir. Bunlar; rüzgâr tanrısı Ehecatl, su tanrıçası Chal chiuhtlicue’dur. Ehecatl, tanrı Quetzalcoatl’ın suretlerindendir. Aztek mitolojisinde, ana tanrıçalar ve bereket tanrıçaları da bulunmaktaydı. Panteonda ki en güçlü tanrıçalar “Teteoinnan” olarak anılan ana tanrıçalardı. Cinsel güçler ve tutkularla ilgili Tlazolteotl ile aşk ve cinsel arzunun tanrıçası Xochiquetzal bunlardandır. Bunların dışında, önemli bereket tanrıçalarından bazıları; Xilonen, Centeotle ve Mayahuel’ dir.