BU DÜNYANIN ÇOCUKLARI- I ÇIPLAK KÖSTEBEKLER

• 7 Eylül 2007 Cuma 18:51:53

Doğal yaşam alanlarında çeşitli hayvan türleri üzerinde sürdürdüğüm araştırmalarda en çok rastladığım davranışlardan biri de şüphesiz üreme davranışlarıydı. Örnegin kapalı ve hafifçe yağan bir yağmurun yağdığı bir mart ikindisinde iki bahçe salyangozunun çiftleşmesini izleme şansını yakaladım. Tanrım o ne büyülü bir etkinlikti, ne müthiş bir performanstı. Erselik iki salyangozun inanılmaz hararetli aşklarını izlemek yaklaşık bir buçuk saatimi almıştı ama bu güzel doğal olaya tanık olmak ıslanma dâhil her şeye değmişti.

Gözlemlerim tesadüfi ve bu tür davranışları izleme amaçlı olmadığı için hayvanlardaki üreme etkinliklerini hep normal ölçülerde algıladım. Onların cinsel yaşamlarında kayda değer aykırılıklar olabileceğini düşünmüyordum bile. Onları bizim insansı değer yargılarımız içine oturtuyor, kutsal sınırlar içerinde yaşam rolü yüklüyordum. Gözlediğim aykırı davranışları da, düşük oranlarda olabileceğini düşünüyor ve önemsiz buluyordum.

Bir arkadaş hayvanlarda ensest ilişkilerin bulunup bulunmadığını sorduğunda, kendi gözlemlere dayanarak “tabiî ki var” demiştim. Çünkü çiftlik hayvanları arasında bu tür ilişkilere tanık olmuştum. Ama bu davranışların oranı konusunda hiçbir fikrim yoktu. Verdiğim cevabın doğruluğunu görmek ve ensest ilişkinin insani bir ölçüt olarak ele alınıp alınmadığı öğrenmek için hemen kaynaklarıma sarıldım. Tabiî ki adı ensest ilişki olmasa da hayvanlar aleminde bu tür bizim için aykırı olarak tanımlanabilecek aile içi aykırı çiftleşme örneklerine rastladım. Bu konuda en ilginç örneklerden biri çıplak köstebekler olarak bilinen (Heterocephalus glaber) memeli türüne ait bireylerin sergiledikleriydi. Gerçek sosyal (eusociality) yaşam süren bu tür üyelerinin sergiledikleri sosyal yapının büyük dayanağını aile içi çiftleşmenin oluşturduğu görülmüştür. Ortalama 70-80 üyeden oluşan koloniler halinde yaşayan Afrika çöllerinin bu ektodermik memelisi, yer altında 3 km olan tüneller sistemi inşa etmekte ve burada yaşamaktadırlar. Bütün yavruların tek bir kraliçe tarafından doğrulduğu ve tüm döllenmelerin de 2-3 kişilik üretken erkek tarafından gerçekleştirildiği görülmüştür.

Çıplak köstebeklerin neden gerçeksosyal oldukları konusunda en ikna edici varsayım soyiçi üremeye odaklanmaktadır. Mikrosatellit lokuslarının analizi, kolonilerin çok yüksek oranda soyiçi üreme gösterdiklerini doğrulamaktadır. Laboratuar koşullarında araştırmacılar tüm çiftleşmelerin %85’inin ebeveynler ile yavruları ya da özkardeşler arasında gerçekleştiğini ve koloni üyeleri arasında akrabalık katsayısının ortalama 0.81 olduğunu tespit etmişlerdir. Bu katsayı hayvanlar alemi içerisinde belirlenmiş en yüksek akrabalık katsayıları arasındadır.