BİR NEFES, SIHHAT...

• 24 Aralık 2009 Perşembe 10:37:13

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi;
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi...
(Kanuni Sultan Süleyman)

Sağlık, bireyin fiziksel, duygusal, zihinsel ve toplumsal açıdan çevresiyle uyum içinde işlev görebilme yeteneğidir.

Sağlıksızlık hastalıkla eşanlamlı tutulurken, sağlık da özellikle, süren bir hastalığın olmaması olarak tanımlanabilir. Örnek; ani deniz tutmasında kişinin sağlığını yitirdiği söylenemez. Aynı durum gün boyu son derece sağlıklı yaşarken sabahları şiddetli mide bulantısı çeken gebe bir kadın için de geçerlidir.

Hastalık ve sağlıklılık arasında oldukça geniş bir ara bölge yer alır. Örnek; yemek yedikten 15-20 dakika sonra kan şekerinin yükselmesi fizyolojik olarak normaldir. Ama kan şekeri iki saatten fazla aynı düzeyde kalırsa bu durumun bir hastalığın göstergesi olabileceği söylenebilir.

Bunun gibi sağlıklı kişi aşırı dozda alkol alıp kanındaki alkol oranı belirli bir düzeyin üstüne çıkınca davranış değişiklikleri ve fiziksel bozukluklar görülmeye başlar. Bu durumda genellikle 24 saat süreyle sağlığının yerinde olduğu söylenemez.

Bu durumun sık sık yinelenmesi ya da her gün belirli miktarda alkol alınması sarhoşluk belirtilerine yol açmasa bile sağlığın bir daha düzelmeyecek biçimde yavaş yavaş bozulmasına neden olur. Bu nedenle, sıklıkla kolay tanınıp betimlenebilen ve somut göstergeleri olan hastalığın tersine, sağlık daha soyut ve tanımlanması güç bir olgudur.

Öte yandan, fiziksel durum ve sağlık birbiriyle karıştırılmamalıdır. Fiziksel durumu yerinde olan, formunu koruyan bir sporcunun sağlığı zaman zaman bozulabilir. Ya da bunun tersine, tek kollu, renkkörü ya da kör bireylerin sağlığının yerinde olması fiziksel durumlarının iyi ya da eksiksiz olduğunu göstermez.

İnsan sağlığının tanımlanmasında başka sorunlar da vardır. Kişinin fizik gücü, enfeksiyonlara direnci, fiziksel güçlükler ya da fiziksel çevreyle mücadele yeteneği yerinde olabilir. Buna karşın, davranışlarından anlaşılacağı gibi zihinsel durumu iyi değilse sağlıklı olduğu söylenemez.

Zihinsel sağlık kimilerince kişinin iyi işlev görmesi olarak tanımlanır. Davranışların çevresindekilerin çoğunluğuna uyması durumunda zihinsel sağlıktan söz edilebileceği de ileri sürülür. Bir başka görüşe göre zihinsel sağlık hiçbir zaman ulaşılamayacak, zaman zaman yaklaşılabilen bir kavramdır. Davranışlarda zamanla ortaya çıkan değişikliklerin zihinsel sağlığın ölçütü olarak kabul edilebileceğini düşünenler de vardır.

Bu nedenlerle sağlığı ölçülebilen, bireyin ölçüm sırasındaki normal işlev görebilme yeteneğine göre yorumlanan bir kavram olarak ve her an aniden ortaya çıkabilecek hastalıkları göz ardı etmeden tanımlamak gerekir. Bu ölçümler klinik tıp başvuru kitaplarında yer alan tablolardaki normal değerlerle karşılaştırılır. Sağlık muayenesi sırasında yapılan testlerin bazıları niceliksel olmaktan çok tanımlayıcıdır; görünürde sağlıklı olan kişideki hastalıkların ortaya çıkmasına yardımcı olur.

Bunlardan elektrokardiyogram bazı kalp hastalıklarının, elektromiyogram kas bozukluklarının belirlenmesine, röntgen teknikleri iç organ hastalıklarının ya da bozukluklarının tanınmasına yarar. Kan, idrar ve beyin-omurilik sıvısı tahlilleri gibi çeşitli kimyasal ve fiziksel testler sayısal değerler ya da sayısal değerlere çevrilebilen sonuçlar verir. Bu sonuçlar normal değerlerle karşılaştırıldığında kişinin genel sağlık durumuna ilişkin bilgi edinilir.

Test sonuçlarının yorumlanmasında karşılaşılan en önemli zorluklardan biri, biyolojik değişikliklerin varlığıdır. Değişkenlerin normal değerleri kalabalık grup ölçümlerinin ortalamaları ya da uyarlanmış ortalamalarıdır. Bu değerlerin anlamlı olabilmesi ve bunları tanımlarken normal yerine standart sözcüğünü kullanabilmek için yüzde 95 sınırının ortalarında olduklarını kabul etmek gerekir. Böylece yüzde 95 sınırının altında ve üstünde yer alan yüzde 2,5’lik bölge anormal ya da hastalıklı olarak kabul edilebilir.

Sağlıkla ilgili göstergelerin bazılarında yüzde 95’lik bölge oldukça geniştir. Örnek; kan basıncı gün boyu büyük ölçüde değişikliğe uğrar; egzersizle, korkuyla ya da kızgınlık nedeniyle artar ya da azalırsa da normal sınırlar içinde kaldığı söylenebilir. Öte yandan bazı değerlerin sınırları fizyolojik sabit olarak adlandırılacak kadar dardır. Örnek; vücut ısısı ender olarak değişir. Aynı bölgeden ‘örn. koltuk altı, ağız’ alınan vücut ısısının, enfeksiyon ya da başka bir hastalık olmadığı sürece, sabah kalktıktan yatana değin, bir dereceden fazla değişmesi çok ender görülür.


Kaynakça:
AnaBritannika, ansiklopedi.
Tıp Terimleri Sözlüğü, (Prof.Dr..Utkan Kocatürk)

BİR NEFES, SIHHAT...

Ruh ve beden sağlığını çok iyi korumalısın;
Gelmeyeceksin dünyaya yeniden, anlamalısın...

Temizlik önceliklidir bunu gerçekleştirmede;
Fizyolojik dengeleri kur, huzur bul şu ömründe...

Formunu korumak için yürümelisin her zaman;
Daha ağır hareketler de var, zarar görme aman...

Düzenli yaşamanın da sağlıkta rolü büyüktür;
Streslerden de mutlaka kaçınmalı, kuru yüktür...

(2001, Kokteyl adlı eserimden...)

Herkese iyi sağlıklı, iyimser ve esenlikli yaşantılar dilerim...