KİTAP
MÜZİK
ATÖLYE
YANLIŞTA DİRETME
Yanlışın büyüğü küçüğü olmaz; yanlış, yanlıştır. Yanlıştan dönmek ise asil ruhtan beklenen büyüklüktür, olgunluktur. Yanlışta diretmenin ne anlama geldiğini yüksek takdirlerinize bırakmak isterim.
Her dilin bünyesinde var olan özgün kuram ve yazım kuralları ölçünlü bilimsel ölçütler olup, kişisel yazma biçemimiz ve tercihlerimiz bunlarla örtüşmek zorundadır. Bazı irdelemeler sunmak isterim, izninizle:
En basit kurallı tümce çatısı: ‘Özne + Yüklem’ biçimindedir. Gerçek öznenin yanı sıra Türkçede ‘gizli’ özne, batı dillerinde ise ‘yalancı’ (pseudo) özne var olup, hiçbir biçimde öznesiz bir tümce düşünülemez.
Türkçede tümce sonunda yan yana iki nokta bulunmaz, yani ya tek nokta olur, ya da üç nokta… (Bazen nasıl iki noktayı yan yana yiğitçe koyarlar, hayret!)
Sözcüklerden mutlak ayrı yazılması gereken bazı eklere gelelim:
Soru eki ‘mi, mı, mü, mu’?
Örnek: Mehmet iyi mi?
Birliktelik, benzeşim bildiren ‘de, da’
Örnek: Ben de geleceğim.
Zamanlama, koşullandırma, değerleme bildiren ‘ki’
Örnekler:
İyi ki varsınız!
Nasıl ki damarına bastım, ciyaklayıverdi.
Bir de baktım ki ne göreyim, …
Düzeltme işareti sesi inceltmeye yarar. Sözcüğüne göre genelde Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerde ‘a, i, u’ harflerinin üzerinde bulunur.
Örnekler:
âdet / kâğıt / ukalâ
beşerî / manevî / ulvî
mahkûm / tulûat / ulûfe
Düzeltme işaretinin nasıl anlam değişikliğine yol açtığını da vurgulamak isterim, izninizle:
Örnekler:
hala : babanın kız kardeşi (kalın okunur)
halâ : tuvalet, lâvabo
hâlâ : hâlen, şimdi
Sözcüklerin TDK sözlüklerinde ve yazım rehberinde yer aldığı biçimde ve aktardığı anlamlar çerçevesinde kullanılması gerekir.
“Önce doğruyu bilmek gerekir; doğru bilinirse yanlış da bilinir, ama önce yanlış bilinirse doğruya ulaşılamaz.” Fârâbî
Türk dilinde bulunmayan bir sözcüğü Türkçe diye yutturamadığınız gibi sözcüklerin yazılış biçimlerini de değiştiremezsiniz; hiçbirimiz böyle bir lükse sahip değiliz.
Örnekler:
YANLIŞ // DOĞRU
bi’ // bir
yo // yok
sora // sonra
di’mi // değil mi
geliyo // geliyor
yanlız // yalnız
yalnış // yanlış
Bazı sözcükleri ise, sözde (!) inceltme ve kısaltma yapmaya çalışarak yolunmuş kuşa benzetmeye hiç mi hiç hakkımız yoktur.
Şiirlerimizi; ‘hece, aruz, serbest’ ölçülerden yararlanarak yazarız.
Yazılarımızı; kurallı düz tümce ve/veya devrik tümce ile yazarız.
Dilde var olanları yok saymak ya da var olmayan kuram ve kurallar düşlemek, düşünmek, geliştirmek ve benzeri kurgular kurmak ancak dilin yozlaşmasına yol açar.
“Zihin fukarâ olunca fikir ukalâ olur.” Ord.Prof.Dr.Ali Fuat Başgil
Kuşkusuz her şeyi bilemeyiz. Takdir edersiniz ki bilmemek değil, öğrenmemek ayıptır. Bir şeyleri ‘yapıt’ diye ortaya koyarken mutlak özen göstermeliyiz.
Şahsım adına; çalışmalarımda yanlışımı, eksiğimi, fazlamı belirleyerek uygun dille ve yolla uyaracak herkese asla çokbilmiş, laubali ve lakayt davranmaksızın yalnızca teşekkür edebilirim.
Sonuç olarak; dilimizi çok iyi, doğru ve sağlam öğrenmeliyiz. Dilin kuram ve kurallarını özümseyerek dil kültürümüzü engin ve zengin kılmalıyız. Bunun için iyi dinlemeli, çok okumalı ve yoğun biçimde araştırmalıyız. Düzeysiz ve özü bozuk konuşma ve yazılara asla iltifat ve itibar etmemeliyiz.
Bu içten açıklamalarımı daha güçlü, görkemli ve başarılı paylaşımlara ışık tutması amacıyla kaleme almış bulunmaktayım.
Umarım yararlı olur. Saygıyla.
YORUMLAR
Dilimizi en güzel şekilde kullanmalı ki vermek istediğimiz mesajlar düzeyli bir toplum yetiştirmeye yardımcı olsun.Değerli bilgiler için teşekkür ederim. Saygımla.
Eyvallah, Hocam!
Çocukluğundan bugüne kadar hep devrik cümle kuran bu fakirin notunu da kırabilirsiniz! :)
Ha bir de yeri gelmişken, yerli yersiz şapkalı a kullananlar var. En çok da " aşk ve aşık" için hep şapka kullnıyorlar. Doğru olanı şapkasız, çıplak a ile yazmaktır.
Saygılar.
Sizi içtenlikle kutlarım Sayın eğitimci karderşim. Bu sunduğunuz bu yazı inanınz çok yararlı olmuştur. Ben şahsen payıma düşeni aldım. Son derece sade ve anlaşılır bir ifadeyle açıklamışsısınız her gün yaptığımız hataları. Evet, umursamazlıktan, acele yazımlardan, hatta muhatabımızın bir dil eğitimcisi olmadığı düşünülerekte önemsenmez bu hata ve yazım kuralları. İnanınız en önemlisi bu. İnsanın yazdığının farkında olunması ve önemsenmesi. Yaptığımız birçok işte olduğu gibi, burada da kolaycılığa kaçmayı seçiyoruz.
Çok önemli ve ciddi bir rahatsızlığımızdır, son yıllarda herşeyi kolay tarafından, arkasından, önünden ya da yan tarafından dolaşarak yapmağa çalışmak. Hepsinin, herşeyin bağlı olduğu husus denetim korkusunn olmamasıdır. Deneyim yaşamın her safhasında, düşünen breyin olduğu her yerde mutlaka olmalı ve varlığını hissettirmelidir. Bence yazılan yorumlarda bir bakıma bir denetim biçimidir. Çünkü içinde eleştirmek de vardır. Eleştiri bence çok etkin bir denetimdir, gereği gibi yapılırsa.
Ben şahsen, çok güzel uyarısı ve mesajları olan yazınızdan çok yararlandım. Sizi saygı ve sevgilerimle içtenlikjle kutluyorum. Ancak bir de ricam olacak. Yazdığım bu yazıyı lütfen eleştirirmisiniz? Ve de yaptığım hataları bana bildirmek lütfunda bulunurmusunuz? O çabanız için de peşin teşekkürlerimi sunarım. Yazıyı hiç kontrol etmiyor, düzeltme de yapmıyorum. Kontrol ve denetim sizde. Saygılarımla.
Kemal Polat
Yanlışta ısrar etmek cahilliğin ıspatıdır
Yanlışının yanlışlığını fark etmeden inat etmek ise ahmaklığın ıspatıdır
Cahil ve ahmaktan kaçmak akıllıya farzdır
