)( ÖZLEŞİM AKADEMİ - 4 - özleşim öğreniyoruz …)(

“özleşim” öğretmek amacıyla daha önce özleşim atölyesine asmış olduğum çalışmayı sizlerle ve merak edenlerle paylaşmaya devam…

Aruz ölçüsü (vezni) bilgilerimizi kısaca hatırlayalım....



Aruz, Arapça bir kelimedir ve “Çadırın ortasına dikilen direk” anlamına gelir. Bir edebiyat terimi olarak “hecelerin uzunluk ve kısalıkları temeline dayanan nazım ölçüsü” demektir.

Aruz ölçüsü daha çok Divan Edebiyatında kullanılır.

Aruzla yazılan ilk Türk eseri Yusuf Has Hacib’in yazdığı Kutadgu Bilig’dir.

Türkçe kelimelerle aruz veznindeki başarı Muallim Naci ile başlamış olup Türk aruzu Tevfik Fikret, Yahya Kemal Beyatlı ve Mehmet Âkif Ersoy tarafından gerçekleştirilmiştir. Hatta Mehmet Âkif o kadar başarılı olmuştur ki bir çok kişi İstiklâl Marşı’nın hece ölçüsüyle yazıldığını zanneder. Oysa bu marş aruzun “Fe i lâ tün / Fe i lâ tün /Fe i lâ tün /Fe i lün” kalıbıyla yazılmıştır.

Aruz XI. asırdan beri heceyle beraber kullandığımız ölçüdür. Bu ölçü zamanla Türkçe’ye en iyi şekilde uygulanmış. Mehmet Âkif, Yahya Kemâl, Faruk Nafiz gibi şairlerimizin elinde ustalıkla kullanılmıştır.

Aruzla yazılan bir şiirin hece sayısı bazan eşit olabilir. Mısralardaki açık kapalı dizilişinin aynı olması o şiirin aruzla yazıldığın gösterir.

Cânı cânânı bütün vârımı alsın da Hüdâ 15 hece

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ 15 hece

Not: Aruz ölçüsünün temeli, hecelerin uzun ve kısa olmaları özelliğine dayanır. Ölçünün doğru bulunması için önce mısradaki hecelerin değerinin tespit edilmesi gerekir. Aruz vezninde heceler iki şekilde değerlendirilir.

Açık / kısa heceler ( . ) ( v ) | Kapalı / uzun heceler ( - )

1.Açık / kısa heceler :
1. Ünlülerle biten hecelerdir.
2. Bu heceler aruz incelemesinde ( . ) ve ( v ) işaretleriyle gösterilir.
3. Açık - kısa hecelerin ses değerleri “yarım” kabul edilir.

2. Kapalı / uzun heceler: Tam ses değeri taşıyan hecelerdir.
1. Ünsüzlerle ve dilimize Arapça ve Farsça’dan geçmiş uzun ünlüler (â, î, û )’le biten hecelerdir.
2. Bu heceler aruz incelemesinde (-) işaretiyle gösterilir.
3. Kapalı- uzun hecelerin ses değeri “tam”dır.

Başlıca tef‘ileler şunlardır: Fa‘ (-), Fe ul (. -),Fa‘ lün (- -), Fe i lün (. . -),Fâ i lün (- . -), Fe û lün (. - -), Mef û lü (- - .), Fe i lâ tün (. . - -), Fâ i lâ tün (- . - -), Fâ i lâ tü (- . - .), Me fâ i lün (. - . -), Me fâ î lün (. - - -), Me fâ î lü (. - - .), Müf te i lün (- . . -), Müs tef i lün (- - . -), Mü te fâ i lün (. . - . -).....

(Burada tef‘ilelerle parantez içindeki hecelerinin değerlerinin aynı olduğuna dikkat edelim..)



örnek:1

Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün
= _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _


Saçma ey gö/z eşk[i]den gön / lümdeki od / lare su
_ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _

Kim bu denlü / tutuşan od / lare kılmaz / çâre su
_ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _

Fuzûlî



örnek:2

Mefâîlün / Mefâîlün / Feûlün
= . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _


Geçer firkat / zamânı böy / le kalmaz
. _ _ _ / . _ _ _ / . _ _

Sağ olsun sev / diğim Mevlâ / kerimdir
. _ _ _ / . _ _ _ / . _ _

Nâilî



örnek:3

Mef’ûlü / Fâilâtü / Mefâîlü / Fâilün
= _ _ . / _ . _ . / . _ _ . / _ . _


Gül hasre / tinle yolla / ra tutsun ku / lağını
_ _ . / _ . _ . / . _ _ . / _ . _

Nergis gi / bi kıyâme / te dek çeksi / n intizar
_ _ . /. _ _ . / . _ _ . / _ . _

Bâkî






Dikkat ! Dikkat !

özgün Özleşim ölçüsünde aruzdaki gibi belirli kalıplar yok...

şair kendi istediği özgün ölçüsünü kendisi oluşturmaktadır...

bu da genellikle şairin doğaçlama yaptığı ilk dizelerle kendiliğinden oluşmaktadır...
dolayısıyla şiirimizin ilk dizesi bize özleşim ölçümüzün belirleyicisi olarak yol gösterecektir...ilk dizemiz özleşim rehberimiz olacaktır...

örnek:

1.ilk dize olarak yazalım
2.özgün özleşim ölçüsünü (ilham vezni) belirleyelim...
3.sonra ölçümüze uygun ikinci dizeyi oluşturmaya çalışalım...
4.diğer dizelerle devam edelim...


1.aman dikkat güzel şairler = . __ __ __ . __ . __ __
2. otistik olmasın şiirler = . __ __ __ . __ . __ __




sevgim saygımla...


SABİHA KÜÇÜKTÜFEKÇİ - 27 Aralık 2008 Cumartesi