KÖR İLE TOPAL

• 12 Şubat 2009 Perşembe 22:42:51

Dünyanın en büyük ve en cengâver hükümdarlarındandır. Babası Barlas Aşireti reisi Emir Turgay, annesi Tekine Hatundur. Semerkand ile Belh şehirleri arasındaki Sebz şehri civarında 1336’da doğdu. Cengiz Han ailesinden Çağatay Han’ın hüküm sürdüğü bölgede Belh emiri olmuş ve kısa zamanda kendisini tanıtmıştır.

Her türlü askeri vasfı üzerinde taşıyan Timur Han, yedi yılda İran’ı egemenliği altına aldı. Azerbaycan, İrak ve İrak-ı Arabı aldı.1379 yıllarında yaptığı seferlerle Harezmî ilini kendisine bağladı. Ömrü hep savaş meydanlarında geçmiştir. 1389 yılına kadar yaptığı beş seferi sonucu Uygurları idaresi altına aldı. Moğal prensi Toktamış’a yardım ederek Altınordu hükümdarı yaptı. Daha sonra Toktamış Han Timur Han’a ihanet edince üzerine iki sefer yaparak onu mağlup etti. İtil Irmağı doğusunu da topraklarına kattı. 1389 yılında Hindistan’a sefer yaparak burayı zapt etti. Böylece büyük ün kazandı. Yaptığı bütün savaşlardan galip çıkmayı başarmış olan Timur Han 1401 de Suriye’yi, 1402 yılında Ankara savaşı sonrası bir kısım Osmanlı topraklarını hâkimiyeti altına aldı. Böylece Çin’den Delhi’ye kadar bütün Asya’yı, Irak, Suriye ve İzmir’e kadar Anadolu topraklarını aldı.

Timur Han ilim sahibi, alim bir hükümdardı. Âlimleri sever ve korurdu. Ömrü boyunca pek çok kütüphane ve medrese yaptırmıştır. Özellikle Semerkant şehrini imar ettirmiş, burada pek çok tarihi eserler yaptırarak örnek bir şehir olmasını sağlamıştır. Timur askeri güçle, şeriatı birleştirerek“TÜRKLER” adıyla hukuki-dini bir sisteme dayalı kanunlar çıkarmış ve kendi tarihini kendisi yazmıştır. Çağatay Türkçesi ile yazdığı eserler Farsça ve Avrupa dillerine tercüme edilmiştir. Bu eserler Avrupa edebiyatında geniş bir yer tutmuştur. On altıncı yüzyılda hakkında pek çok eser yazılmıştır. Bu eserlerde Timur Han iyi kalpli, âlim, yardımsever bir kişi olarak tanıtılmaktadır.

Osmanlı hükümdarı Yıldırım Beyazıt Han ile 1402 de yaptığı ve kazandığı Ankara Savaşı’ndan dolayı bazı Osmanlı tarihçileri tarafından şiddetle eleştirilmiş, kötülenmiş, ortalığı kana bulamakla suçlanmıştır. Nitekim bu savaş sonrası Osmanlı Devleti başsız kalmış, dağılmaya yüz tutmuş ve on üç yıl süren “Fetret Devri” denilen durgunluk devri yaşamıştır.

Kanaatimizce Timur Han’ın ardı arkası kesilmeyen bu seferleri ve fetihleri, büyük bir Türk devleti oluşturma ve bu devlete baş olmak suretiyle bütün dünyaya hükmetme ülküsünden kaynaklanmaktadır. Nitekim bu cihanşümul devlet olma fikri bütün Türk hakanlarında vardır. Bundan dolayı da tarihte bir Türk devletinin diğer bir Türk devleti tarafından ortadan kaldırılışına sıkça rastlanmaktadır.

Nitekim Satuk Buğra Han idaresinde ilk Müslüman Türk devleti unvanını kazanan Karahanlılar Devleti, diğer bir Türk devleti olan Karahitaylar tarafından yıkıldı. Batı Karahanlılar ise Gazneliler Türk devleti tarafından yıkıldı. Gazneliler devleti, Büyük Selçuklu Türk devleti tarafından, Büyük Selçuklu devleti ise Oğuz boylarının ayaklanmaları sonucu yıkılmıştır. Selehattin Eyyubi tarafından kurulan Eyyubiler Türk devleti Memlükler’in kurucusu Aybek tarafından yıkıldı. Memlükler Türk devleti Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim tarafından yıkıldı. Karakoyunlu Türk devleti Akkoyunlular tarafından, Akkoyunlu Türk devleti Fatih tarafından, Altınordu Türk devleti Timur tarafından yıkılmıştır. Şah İsmail idaresindeki Safavi Türk devletini Yavuz Sultan Selim ortadan kaldırmıştır.

Türk hakanları tarafından ortadan kaldırılan Türk devletlerini ve beyliklerinin sayısını çoğaltmak mümkün. Türk’ün cihan hakimiyeti, âleme nizam verme ülküsü her hükümdarında vardır. Bundan dolayı iki Türk devletinin savaştığı, hatta devletin varlığına son verdiği çok olmuştur. Timur Han da bu ülküyü taşıyan Türk hükümdarlarından biridir. Ankara savaşına bu açıdan bakmanın daha uygun olacağını düşünüyoruz.

İlim erbabını koruyan ve onlara saygı gösteren Timur Han büyük âlimleri meclisinde bulundurur, nasihatlerini dinlerdi. Âlimlere o kadar çok saygılı idi ki Buhara caddesinden geçerken Muhammet Behâeddin Buhari mekânının halılarının silkelendiğini görünce İslam’a olan sevgisinden dolayı oraya yaklaşır, tozları yüzüne sürerek bu bağlılığını bu şekilde ifade ettiği yazılmaktadır. Devrinde yaşamış âlimlerden başka daha önce yaşamışlara da hürmet ve saygı gösterirdi. Onların türbelerini yaptırırdı. Bunlardan Ahmet Yesevi türbesi hala o haşmetiyle bu gün de ayaktadır.

Zamanında Fadlullah Hurufi tarafından kurulan, İslam düşmanlığı yapan, kendisini tanrı sayarak bütün dinleri reddeden, kitaplarında dinsizlik ve ahlaksızlık anlatan “Hurufilik” mezhebi ve kurucusunu oğlu Miranşah’a emir vererek ortadan kaldırtmıştır. Böylece İslam’a en büyük iyiliği yapmıştır.

Timur Han 1405 yılında Çin’e sefere giderken vefat etmiştir. Türkistan tarihinde kutsallaştırılmış bir önder, evliya ve fatih sayılmaktadır. Adına yaptırılan türbesi hala ziyaret edilmektedir. Vefatından sonra devleti, oğulları ve torunları arasında paylaşılmış, daha sonra da yıkılmıştır.

Zülfikar Yapar Kaleli