Şiirde Özgünlük

• 17 Aralık 2008 Çarşamba 13:26:06

Şiir; yazınsal türler içindeki belki de en can alıcı daldır. Bunun nedeni hiçbir yazınsal tür ile birebir örtüşmemesi ve hatta hepsinden parçalar içermesidir. Böyle olunca şiir, pek çok yazınsal tür ile karıştırılabilir. O sebeple şiir, kendi dinamiklerini içine oturtmalı ve kendisinden başka hiçbir şey olmamaya karar vermelidir.

Safi şiir olmanın yollarından biri ise özgünlüktür. Aşağıda TDK’nun ‘özgün’ sözcüğüne verdiği anlamları görebiliriz.

Özgün (sıfat)

1. Yalnız kendine özgü bir nitelik taşıyan, orijinal, ibdai.
2. Bir buluş sonucu olan, nitelikleri bakımından benzerlerinden ayrı ve üstün olan.
3. Çeviri olmayan, asıl olan (metin)
(tdk.gov.tr)

Konumuza buradan devam edecek olursak şiir, diğer yazınsal türlerle kendini ayrı kefelere koyma çabasında iken her şiir de kendi türü içinde diğer şiirlerden ayrılabilmelidir. İşte biz buna ‘özgünlük’ diyoruz. Bir şair, bir dizeyi kullanmışsa veya belli bir konuyu (elbette çok etkili dize veya konulardan bahsediyorum) diğer bir şairin bundan etkilenmemesi mümkün değildir. Etkilenmemesini beklemek biraz aptallık olur. Bir olgunun ‘ilki’ olmuşken bunun üzerine yeni veya farklı birkaç şey koymak ve ‘daha’sını (iyi, güzel, etkili veya mükemmel – hangisini isterseniz) yaratabilmek iyi bir şairin görevleri arasındadır ki öncelikle bireysel gelişim sonrasında toplumsal gelişim bu yolla olacaktır. Aksi takdirde durum bir kısır döngüye dönüşür ki çoğu zaman içinden çıkılması çok zor olabilir.

TDK’nun ‘özgün’ sözcüğü için belirttiği anlamlardan ‘ilki’ oldukça iyi ve açıklayıcıdır. ‘Yalnız kendine özgü’ kısmı tam da bahsettiğimiz olguya denk gelmekte.

Özgünlük, geçmiş verilerden yararlanarak ya da geçmişi kendin yaparak yakalanabilir. Geçmiş verilerden yararlanmak gördüğünü veya okuduğunu birebir almak şeklinde değil de ‘yalnız kendine özgü’lüğü yakalayarak olmalı ve bunun taklit olmadığını belirtmek şarttır. Bu ise çalışmanın altına not düşmekle olmaz. Şair, şiir yazıyorsa bunu şiir belirtebilmelidir. Dizeler vasıtasıyla elbette.

İkinci seçenek olarak sunduğumuz ‘geçmişi kendin yapmak’ söylemi ise tamamen farklı bir boyuttur ki gelişimi birebir sağlayanlar bu kategoriye aittir. Yani ilk olabilmek. İlk olmanın verdiği tadı alanlar her zaman yeniliği ararlar ve bulurlar da.

Şiirdeki özgünlük, öncelikle diğer yazınsal türlerden sıyrılmalı sonrasında kendi türü içindeki şiirlerle mücadele edip ‘kendin olabilmeyi’ başarmakla mümkündür ve bu, zorlu bir yoldur ama bir o kadar da kolay. Sadece istemek gerek…

Kendi adıma konuşayım sadece şiirde değil yaşantımda da ‘özgün’ olabilmek için savaşıyorum; ya siz?

Kısa bir alıntı ile bitirmek istiyorum yazımı.

‘Ben değişmez, ama davranışlar değişebilir. Eleştiri kişinin benliğine yapılıyorsa (ama kendisi ama başkası tarafından), hata kişinin kimliği ile özdeşleşir ve değiştirilemez hale gelir dolayısıyla da yıkıcıdır. Oysa davranışa yapılan eleştiri – davranış değiştirilebilir olduğundan – yapıcı ve geliştiricidir.’

NLP (Neuro Linguistic Programming) - Zihninizi Kullanma Kılavuzu

Serkan Canbolat