Zembîlfiroş Efsanesi

• 26 Aralık 2007 Çarşamba 00:00:00

Zembîlfiroş Efsanesi de, en az Yusuf ile Züleyha, Mem û Zîn ve Siyabend u Xece kadar bölgede bilinen ve halk şarkılarına konu olan hazin bir ask hikâyesi.

Zengin prenses ile fakir gencin sonu hüsranla biten sevdası. Ancak bu birbirini delice seven Mem û Zîn’in öyküsü değil. Şirin için dağları delip yol açan Ferhat’ın öyküsü de değil. Bu sevda Zembîlfiroş’a karşılıksız ask besleyen Xatûn ve bu asktan kurtulmak için ölümü seçen Zembîlfiroş’un efsanesi..

Efsanenin geçtiği yer Mezopotamya’nın tarihi ve kültürün beşiği, çeşitli uygarlıklara yurtluk yapmış, Mervani Devleti’nin başkenti Farqin. Bugünkü adıyla Silvan.
Efsaneye göre bir padişahın zevk ve sefa içinde büyütülmüş, çok yakışıklı bir oğlu varmış. Genç prens sık sık ava çıkarmış. Bu av gezilerinin birinde yol kenarındaki mezarların birisinden çıkmış iskelet ve kafatası görür. O zamana kadar ölüm kavramına yabancı olan genç prens o andan itibaren ölümün gerçekliği yüz yüze gelir. Olumun zengin, yoksul, genç yaşlı dinlemediğini, dünya malının dünyada kaldığını ve bir gün böyle iskelete dönüşeceğini anlar.

Prens o andan sonra elini eteğini dünya nimetlerinden çekmeye karar verir ve tanrıya sığınıp, onun yolunda yürümeye yemin eder. Sarayı ve yaşadığı ihtişamı geride bırakıp eşi ile birlikte yollara düşer. Diyar diyar gezerek zembîl yapıp satmaya ve hayatini böyle kazanmaya başlar. Çocukları olur. Sırtlarında çadırları, üzerlerinde yıpranmış giysilerinden başka bir şeyleri yoktur. Genç prens, artik zembil satarak, geçimini sağlayan Zembîlfiroş’tur...

Son durağı olan Farqin’e gelir. Zembil satmak için Farqîn sokaklarını arşınlarken Farqin Beyi’nin karisi Xatûn’un dikkatini çeker. Xatûn, Zembîlfiroş’a aşık olmuştur. Zembil alma bahanesiyle Zembîlfiroş’u saraya çağırır ve ona olan aşkını dizelere dökerek anlatır:
Zembîlfiroş, zembiller getirir,

Dükkan dükkan gezdirir,

Xatûn’un akli başından gidiyor,

Aklıyla arıyor zaman yaratmak için,

Sesleniyor ki, onu görmek için,

Gel Beyin döşeğinin üstüne,

Beyin haremi sana helaldir,

Güzel zülüflerimden sunayım sana.

Gözlerim ceylan gözüdür,

Bağrım yaylalar gibidir,

Endamım reyhan gibidir,

Dilediğin gibi güzel ve uygundur

Ama Zembîlfiroş evlidir, karısını sevmektedir, dünya nimetlerinden vazgeçmiş bir derviştir. En önemlisi tövbe etmiştir. Tanrıya kulluk edecektir, harami yaşamından silmiştir. Zaten bunun icin degil miydi onca malini, mülkünü, ihtişamını bırakıp yollara düşmek? .. Bu yüzden Xatûn’un ask çağrısına olumsuz yanıt verir. Ve Xatûn’a cevabi hemen oracıkta verir:
Xatûn ben tövbekarım,

Güzel kadın ben tövbekarım,
Çocuklar evde açtir,

Tanrı adına yapamam

Zembîlfiroş, Xatûn’un ilan-i aşk teklifini reddeder. Farqin beyinin karisi Xatûn red cevabını kabul etmez. Ne yapıp edip yakışıklı Zembîlfiroş ile birlikte olmaktır amacı. Xatûn’in ısrarları karşısında Zembîlfiroş çareyi kaçmakta bulur. Xatûn peşini bırakmaz, sora sora Zembîlfiroş’un kaldığı çadırı öğrenir. Xatûn, bir gece çadırda kalmak için Zembîlfiroş’un karısına yalvarır. Karşılığında tüm mal varlığını ve mücevherlerini bağışlayacağını anlatır, sadece bir gece Zembîlfiroş ile kalmak ister. Xatûn’un bu kadar yogun israri uzerine Zembîlfiroş’un eşi, çocuklarını da yanına alarak oradan ayrılır. Xatûn, Zembîlfiroş’un eşinin giysilerini giyer ve yatağa girerek Zembîlfiroş’u beklemeye başlar. Karanlık Farqin’e çökerken, Zembîlfiroş zembillerini sattıktan sonra çadırına döner. Xatûn’un yatağında olduğundan habersiz, aynı yatağa uzanır. Ancak yataktaki kadının kendi karisi olmadığını, Xatûn’un ayağındaki gümüş halhalin çıkardığı sesten anlar. Bunu anlar anlamaz, çadırdan dışarı çıkar.

Kimilerine göre Zembîlfiroş, Xatûn’dan kurtulamayacağını anlar ve gidip sarayın burçlarından kendini aşağı atar. Efsanenin başka bir anlatıma göre ise, Zembîlfiroş bu noktadan sonra çaresiz kalır ve canını alması için Tanrı’ya yalvarır. Zembîlfiroş ölünce, peşinde kosan Xatûn’da ayni dilekte bulunur ve ikisi de olur.

Bu sevda masalının da diğer masallar gibi sonu hazindir... Ayni Mem û Zîn destanındaki gibi, Xatûn’un Zembîlfiroş’a olan aşkında da ölum ’çare’ olmuştur... Türkülere, öykülere konu olan Zembîlfiroş ile Xatûn’un aşk hikayesi, bugün sadece olayın yaşandığı Amed’in Farqin ilçesinde değil, Kürt kültürünün olduğu tüm bölgelerde hala dillerde...

Site yönetimi hikayenin bazı bölümleri Türkçe olmadığı için yayından kaldırmamızı istedi.Ama ben sizinle paylaşmak istedim.herşeyin orjinalı güzeldir.Bu hikaye mezepotamya topraklarında yaşanmış ve hala dillerde.birçok şarkı yazılmıştır üzerine.