Haymana’nın tarihsel serüveni, özellikle Kurtuluş Savaşı yıllarında kazandığı önemle şekillenmiştir. 1921’de Sakarya Meydan Muharebesi’nin en kritik anlarında, Haymana yalnızca cephe gerisi değil, aynı zamanda kararların ve stratejilerin olgunlaştığı bir merkez oldu. Bu süreçte Fevzi Çakmak Paşa’nın liderliği, Hüseyin Avni Alparslan’ın kahramanlığı ve diğer yerel direnişçilerin fedakârlıkları Haymana’yı tarihe altın harflerle yazdırdı. Son Kale Haymana geçilmez.
Fevzi Çakmak Paşa’nın Stratejik Rolü
Sakarya Meydan Muharebesi sırasında Fevzi Çakmak Paşa, Mustafa Kemal Paşa ile birlikte ordunun kaderini belirleyecek kararları alırken Haymana’yı stratejik bir karargâh noktası olarak değerlendirdi. İlçenin köyleri, cepheye yakın konumuyla lojistik destek sağladı. Çaldağ Dağı ve çevresi, ordunun savunma hattı için kritik noktalar arasında yer aldı. Fevzi Paşa, Haymanalılarla yaptığı buluşmalarda şu tarihi sözleri dile getirdi:
“Haymana toprakları, Türk milletinin yeniden doğuşuna şahitlik edecektir. Bu dağlar, bu ovalar, vatanın bağrıdır. Burada kazanılacak zafer, milletimizin ebedi bağımsızlığını müjdeleyecektir.”
Hüseyin Avni Alparslan ve Yerel Direnişçiler
Haymana’nın milli mücadelede öne çıkan isimlerinden biri de Hüseyin Avni Alparslan’dır. Bölgedeki direniş hareketlerini örgütleyen Alparslan, yalnızca askeri mücadele değil, halkın moral ve motivasyonunu da üst düzeyde tutmuştur. Onun önderliğinde Haymana köylerinden gönüllü gençler cepheye katılmış, kadınlar ise cephe gerisinde yiyecek ve lojistik destek sağlamıştır.
Çaldağ Dağı, bu mücadelenin sembol noktalarından biri haline gelmiştir. Bölge halkı, dağın eteklerinde toplanarak erzak, yiyecek ve hayvan desteği sağlamış, düşmanın ilerleyişine karşı kararlı bir duruş sergilemiştir. Çaldağ’ın gölgesinde atılan her adım, Kurtuluş Savaşı’nın kahramanlık sayfalarına yazılmıştır.
Diğer Yerel Kahramanlar
Haymana’nın pek çok isimsiz kahramanı da bu dönemde ön plana çıkmıştır. Özellikle Şerefligökgözü mahallesinden Halaçlar ve Haytalar kabilesi, Cepheye koşan gençler, lojistik sağlayan kadınlar, yaralıları tedavi eden köy hekimleri ve dua eden yaşlılar, mücadelenin manevi boyutunu şekillendirmiştir. Bu insanların ortak gayreti, Haymana’yı yalnızca cephe gerisi değil, milli iradenin kalbinin attığı bir merkez haline getirmiştir.
Sakarya Meydan Muharebesi, Türk ordusunun kesin zaferiyle sonuçlanırken Haymana’nın katkısı unutulmaz bir miras olarak kaldı. Fevzi Çakmak Paşa’nın kararlı önderliği, Hüseyin Avni Alparslan’ın direniş ruhu, komutanlığı ve Çaldağ Dağı’nda verilen mücadelenin sembolik anlamı, ilçeyi “Kurtuluşun Kalbi” yaptı.

Haymana’nın geçmişten bugüne değer kazanmasının temelinde Kurtuluş Savaşı yatmaktadır. Fevzi Çakmak Paşa ve Hüseyin Avni Alparslan gibi kahramanların yanı sıra, adı tarihe geçmemiş binlerce Haymanalının emeği ve cesareti, bu toprakları özgürlüğün simgesi haline getirmiştir. Bugün Haymana hem şifalı kaplıcaları hem de kurtuluşun destanına kattığı değerlerle anılmaya devam etmektedir. Her zaman olduğu gibi Devletin ihtiyaç duyduğu zamanlarda Haymana ve Haymanalı kahramanlar görev beklemeden vatan ve Millet için her daim kahramanca mücadele etmiştir ve edecektir. Allah’a ısmarladık Hoşça kalın…