KARS TARİHİNDE SOLAN BİR ÇİÇEK : MOLOKANLAR
Molokanlar, Rus Ortodoks’lardan kopan, kendilerini ‘Ruhani Hristiyanlar’ olarak tanımlayan bir topluluk. Kilise gibi ibadet sembolleri olmayan, tanrı ile kul arasına kimse giremez diyerek ruhban sınıfına karşı çıkan, doğruluk, dürüstlük, kardeşlik, yardımseverlik, çalmamak, yıkmamak, kıskanmamak, düşkün ve fakire yardım etmek, mal mülke değer vermemek, gibi ilkeleri benimsemiş, savaş karşıtı bir topluluk. (Ruslar gibi süt içmeme prensibine uymadığı için ‘Süt sever’ yani ‘Molok an’ ismini almışlar.)
Rus Çarlığı, kiliseye karşı çıkarak kendi ibadet ve yaşam biçimlerini uyguladığı için, Molokanlar’a katı yaptırımlar uygulamış ve onları dünyanın dört bir köşesine sürgün etmiş. Molokonlar ise savaş karşıtlıklarını koruyarak, yerleştikleri bölgelerde tarım ve hayvancılık bilgilerini uygulayarak, hem ayakta kalmayı hem de yöre halkı ile bilgilerini paylaşıp, gittikleri yoksul bölgelerin kalkınmasına katkıda bulunmayı başarmışlar. Bu sebeple gittikleri yörelerde çok sevilmişler.
Çarlık döneminde bir kısım Molokan, Kafkasların geniş ovalarında Kars, Ardahan, Iğdır civarına sürülmüşler. Kars civarında Çakmak, Çalkavır, Zehrap ve Atçılar köylerinde ve Kars merkezinde yoğun olarak yerleşmişler. Kars’ta bölge halkına peynircilik, değirmencilik, bahçe ziraati öğretip, halkı arıcılık, hayvancılık ve tarımda modern teknikler ile tanıştırmışlar. Yöre topraklarını patates ve lahana ile ilk onlar tanıştırmış. Değirmenler kurmuşlar. Semaveri bu yörelere onlar taşımışlar. Yöre halkı ile uyum, barış ve dostluk içinde sağlıklı ilişkiler kurmuşlar.
I.Dünya Savaşı sonrası Kars Osmanlı’ya devredildiğinde ve Rus orduları Kars ve yöresinden çekilince, Molokanlar ve Türkler bağımsızlık ve özgürlük arayışı içinde, birlikte Cenubi Garbi Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’ni kurmuş. Anadolu topraklarındaki ilk demokratik oluşum olan bu cumhuriyet, Osmanlı da harbi kaybedip, yöre İngiliz işgaline uğrayınca, ortadan kaldırılmış.
Kurtuluş Savaşı sırasında Kars 1920 Eylül’de İngilizlerden kurtarılmış, ancak yörede yaşayan Molokan halkı Rus kimlikleri ve Bolşovik kökenleri sebebi ile hoş görülmeyip savaşa asker olarak çağrılmış.
Hiç savaşmayan ve barışçıl inançlarının tümüne karşı düşen bu zorlama, Molokanlar tarafından tepki ve itirazlar ile karşılanmış. Askerlik görevi onların yaşam felsefelerine tam tersti. Amacı Bolşovik eğiliminden kuşkulanılan Molokanları geldikleri topraklara geri dönmeye mecbur bırakmak olan zorlama başarıya ulaşmış ve 1922’de Molokanların çoğu Rusya’ya göçmüş. Kalan az sayıda Molokan ise 1960’da göç etmek zorunda kalmış. Bölgeye demokrasi, medeniyet, kardeşlik, barış rüzgarları getiren Molokanlar’ı kaybetmek derin dostlukların solmasına, ve etnik zenginliğimiz için büyük kayıplar yaşanmasına sebep olmuş.