32 BAŞLIKTA IĞDIR HAKKINDA BİLMEDİKLERİMİZ

1- IĞDIR; Anadolu’nun doğusunda bulunan uç noktadaki kentimizden biridir!

2- IĞDIR; Dünyada birçok ülkenin bile sahip olamayacağı bir coğrafi konuma sahiptir!

3- IĞDIR; Bu coğrafi konum sebebiyle üç ülkeye sınırı olan güzide bir ilimizdir! Ne var ki, üç sınırdaş ülkeden, sadece Azerbaycan’a bağlı özerk Nahcivan ile hem ticari, hem de kültürel münasebetler yaşanmakta olup, İran ve Ermenisten sınırları ise, işlevsizliğini surdürmektedir!

4- IĞDIR; Avrupa ve Türkiye’nin en yüksek dağı olan Ağrı dağına sahiptir!

5- IĞDIR; Ağrı dağına sahip olması münasebetiyle yaz ve kış’ı bir arada yaşar. Mikro klima iklimine sahip olan IĞDIR ovasında yazın sıcaklık 40 dereceyi bulurken, Ağrı dağını bir gelin gibi karlarla örtülü olarak görebilmek mümkündür.

6- IĞDIR; Dünyada ve ülkemizde birçok noktada denenmiş olmasına rağmen, başka hiçbir noktada üretilmesi mümkün olmayan lezzeti ve dokusuyla bir kaysı cinsine sahiptir!

7- IĞDIR; Bütün bir Doğu Anadolu’nun ürettiği Şeker Pancarı üretim Kapasitesinin tam 17 Katı bir pancar üretim kapasitesine sahiptir! Ne var ki, Ağrı ve Erzurum illerinde şeker fabrikası olmasına rağmen, Iğdır’da şeker fabrikası yoktur!

8- IĞDIR; Sebze, Meyve ve tahılıyla bütün bir Doğuanadoluyu besleyebilecek kapasitede üretime sahiptir!

9- IĞDIR; (Iğdır’ın al alması) Türkülere konu olmuş Al Elmasıyla dillere destan bir kentimizdir! Ne var ki, Elma üretimi doğru olmasına rağmen, dillere destan olan türkü Azerbaycan’ın kadim şehri olan Quba’ya (Kuba) aittir. Orjinali ise, aşağıdaki gibidir!

Qubanin ağ almasi,
Yemye var alması,
Yarim gelene qalıb,
Yaramın sağalması

Sevirem sevirem yar,
Seni men yar,
Sevirem yar, yar

Qubadan alma aldim,
Yarimi yola saldim,
Yarim gelene kimi,
Ayva kimi saraldım.

Sevirem seviremyar,
Seni men yar,
Sevirem yar, yar

10- IĞDIR; Pamuk üretimiyle de ülkemizde hatırı sayılır bir yer tutmaktadır! Dahası lif kalitesi açısından Mısır’da üretilen pamuk ile yarışabilecek durumdadır!

11- IĞDIR; Ağrı dağında olduğu düşünülen Nuh’un gemisi efsanesini bağrında uyutmaktadır! Ne yazık ki, yöre halkı bu durumu ranta ceviremedigi gibi, il özel idaresi de yetersiz kalmaktadır!

12- IĞDIR’IN sözlük anlamı; İyilik, ululuk, yiğitlik gibi anlamlar ifade eder!

13- IĞDIR; Türk Oğuz Boyunun, 24 ana boyundan biridir .

14- IĞDIR; Birinci Dünya Savaşı sırasında Cemiyet-i Hayriye’nin temsilcisi olarak Balkan Savaşı’nda, çok sayıda asker göndererek Vatana olan sadakatini gösterdiği iddia edilmektedir!

15- IĞDIR; Sadakat Ve Bağlılığın Son Temsilcisi, Kudüs’ün Son Osmanlı Askeri Iğdırlı Hasan Onbaşı ile bilinir!

16- IĞDIR; Doğuda kurulmuş, ilk bağımsız ve Milli şehir Cumhuriyetlerinden biridir!

17- IĞDIR; Cumhuriyetin Cumhurbaşkanı, Balkan savaşlarında da yer aldığı iddia edilen, Ali Ekber TUFAN’dır!

18- IĞDIR; Türk Cumhuriyetinin sınırları;
Güneydoğu’da Beyazıt,
Doğuda Nahcivan Şerur,
Ermenistan sınırlarında, Vedibasar ve Serdarabad
Batıda ise Kars il sınırlarından oluşmaktadır.

19- IĞDIR; Bağımsız IĞDIR şehir cumhuriyetinin ömrü (1915- 1917) 2 iki yıl sürmüştür!

20- IĞDIR; daha sonra Ermeni çetelerinin işgaline uğradıktan, yaklaşık üç yıl sonra, Bugün 12 Kasım. 1920 Yılında düşman işgalinden Kurtularak, Anadolu Türkiye Cumhuriyeti’nin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir!

21- IĞDIR; İlimiz Merkez Iğdır olmakla birlikte; Aralık, Karakoyunlu ve Tuzluca olmak üzere üç ilçesi, Melekli ve Hoşhaber olmak üzere iki de beldesi vardır!

22- IĞDIR; Karakoyunlu ilçesi, adını KARAKOYUNLU DEVLETİNDEN almaktadır!

23- IĞDIR; Karakoyunlu ilçesi başta olmak üzere, koçbaşı mezar taslarına, neredeyse her mezarlikta görmek mümkündür! Bu sebeple de sürmeli çukuru Iğdır’ın bir Türk yurdu olduğu tescillenmistir.

24- IĞDIR; Aralık ilçesinin eski adı Başköy’dür.

25- IĞDIR; Tuzluca ilcesinde bulunan rengarenk gokkuşağı tepeleriyle doğa harikasıdır.

26- IĞDIR; Tuzluca ilçesinde bulunan tuz mağaralarıyla, hem sofralara tat, hem de astım hastalarına şifa dağıtan bir tabip gibidir.

27- IĞDIR; Anadolu Turkiyesinde IĞDIR veya İYDİR adıyla 55 yerleşke vardır. Bunlardan bazıları asağıdaki gibidir.
& Iğdır İl merkezi Türkiye.
& Iğdır, İran Urmiye ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Burdur iline bağlı bir köydür.
& Iğdır, Bursa ili Gürsu ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Mersin ilinin Akdeniz ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Bayburt iline bağlı bir köydür.
& Iğdır, Kastamonu ili Küre ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Tokat ili Zile ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Malatya ili Hekimhan ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Ankara ili Kızılcahamam ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır Aydın ili Söke ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Artvin il merkezine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Eskişehir ili Sarıcakaya ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Bolu ili merkez köyüdür.
& Iğdir, Çankırı ilinin Kurşunlu ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Denizli ilçesi Çivril ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Düzce ilinin Cumayeri ilçesine bağlı bir köydür.
& Ildır, (Iğdır) İzmir İli Çeşme ilçesine bağlı bir köydür.
& Iğdır, Düzce ilinin Cumayeri ilçesine bağlı bir köydür.
& İğdir, Samsun ilinin Bafra ilçesine bağlı bir köydür.
& İğdir, Sivas ili Zara ilçesine bağlı bir köydür.

Ve daha da önemlisi, bu yerleşkelerdeki halkın tamamı Oğuz boyu Türklerdir!

28- IĞDIR; nüfusu 2018 yılına göre 195.554’dir. Nüfusun, yüzde olarak %51,48 erkek, %48,52 kadındır.

29- IĞDIR; 2016 verilerine göre %91,00 düzeyindedir!

30- IĞDIR; Devletten herhangi bir beklenti içine girmeden, kendi yağıyla kavrulan, Kamu Bürokrasisinde yüksek düzeyde memura sahip olmayan tek ildir!

31- IĞDIR; Yüzölçümü 3.546 km2 olan Iğdır ilinde kilometrekareye 55 insan düşmektedir. Iğdır nüfus yoğunluğu 55/km2’dir.

32- IĞDIR tarihini çarptırarak, milli ve kültürel değerlerimizi yok sayarcasına çarptırarak kaleme alan "sözde tariçileri’de" şiddetle kınıyorum!

Iğdır ili iki kesimli bir toplum olmanın sancısını çekiyor!
Bir kesim Iğdır’a, "Iğdır" derken, diğer bir kesim ısrarla "İdir" diyor!
Ne yazık ki bu kesim; bir şeyin niceliği değişince, niteliğinin de değişeceğini sanıyor.
Bu da yetmez miş gibi kendilerine yandaş şahit olarak bozacı Ermenileri gösteriyor!

Neymiş efendim, Ermeniler de; İğdır’a İdir diyormuş! Dahası Azerbaycan lehçesinin Türkçedeki onlarca lehçeden biri olduğunu idraktan yoksun bir şekilde; Azerbaycan lehçesinde de; İydir deniliyormuş! diyor.
Daha da komik olan, bu saçmalığı Google de Vikipedi olarak yayınlama cüretini gösteriyorlar!

Şimdi Îdir diyoruz, Iğdır’ın adı Iğdır değil de, Îdir olduğunu iddia edenlerin bu tezlerini kanıtlarla çürütelim!

Roma ve Bizans döneminde, Iğdır iline; "Cholakert." demiştir. "Cholakert" adı evrilerek bugün hâlâ "Kolikent" adıyla kurulmuş olan, Aralık ilçesine bağlı bir de köy olduğunu kabul etmekle birlikte; 24 Oğuz boyundan 21’ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han’ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp’in en büyük oğlu olan "Iğdır Beğ" tarafından kurulmuş olup, toprakları, bugün Ermenistan bölgesinde kalan, Canfeda’dan başlayıp. Vedi basar, oradan zengi basara kadar uzanan ovayı kapsamaktadır!

Siz Iğdır’a Îdir dediniz diye, yani niceliğini değiştirdiniz diye, niteliği de değişecek anlamına gelmez. Ne var ki, Îdir adında ikinci bir yerleşke gösterin, ben Îdir diyenlerin hepsinden özür dileyeceğim!

Bir dostumuz Iğdır için devlet dediğimi iddia etmesi üzerine, açıklama yapma gereği duydum!

Iğdır ilk kurulan devlet değil, “IĞDIR; Tanınmış, Bağımsız İlk Türk Şehir Cumhuriyetidir!”
Demişimdir.

Trakya Türk cumhuriyeti bir bölge devletidir ve 1913 yılında kurulmuştur. 1915 Yılında ise, Iğdır Cumhuriyeti kurulmuştur. Hemen yıkılış sonrasında ise, 1918 Yılında tekrar merkezi Iğdır olmak üzere, Kars Kafkas Cumhuriyeti kurulmuştur.

Iğdır’ın Al elmasına gelince; Bu artık Anadolu Türkiyesine malolmuş bir türküdür. Tıpkı Arapçadan, Farsçadan dilimize geçen bazı sözcükler gibi. Güncel konuşma dilinde kalkıp ta bu sözcük Arapça ya da Farsçadır bunu kullanamayız diyebilir miyiz?

Ali Ekber Tufan’ın Balkan Savaşlarına katıldığına dair bir bilgiye ister fiilen, ister dolaylı yollardan, maddi ve manevi çok büyük katkıları olduğunu görmezden gelemeyiz. O bizim gurur duyacağımız bir değerimizdir! Ve Ali Ekber Tufan’ın oğlu Talat Tufan’a "Talat paşa" bizzat ve ısrarla kendi adını vermiştir! Bu değerlerimizi rahmetle anıyorum.

Dünyada başka hiçbir yerde göremeyeceğiniz Iğdır’ımın İrem bahçeleri.
Yüreklerinizde bahar çiçekler açmasına vesile olsun!

IĞDIR AH NE GÜZEL

Cemre kapıya dayanır
Toprak aniden uyanır
Ağrı yeşile boyanır
Seyretmesi ah ne güzel

Bakışlar hep ima taşır
Yüreğimiz Şar’da üşür
Konuk gelse bozbaş pişir
Öğütmesi ah ne güzel

Alça olur her bir bağda
Kavun karpuz büyür tağda
Sevgiliyle bir otağda
Sevişmesi ah ne güzel

Bozkır bizim neyimize
Yeşil Iğdır geldi göze
Uzaklaştık dize dize
Kavuşması ah ne güzel

Narin eller pamuk toplar
Çalışanı kim ayıplar
Yüreğimi hüzün kaplar
Alışması ah ne güzel

Gerek var mı bu öyküye
Elde durmaz bir kerkiye
Hasret kalınca türküye
Söylemesi ah ne güzel

Şar: uzak kent
Bozbaş: Iğdıra en çok tüketilen etli bir yemek türü
Alça: Erik
Tağ: Kavun, karpuz, salatalık sürgünü
Kerki: Çapa, Keser
Otağ: kıl çadır

Efkan ÖTGÜN