Suriye Örneği / Devletler Neden Var?

• 14 Aralık 2024 Cumartesi 06:58:40

Devlet, toplumsal hayatın en temel düzenleyici ve yönetici unsurlarından biridir. Tarih boyunca devletin neden var olduğu sorusuna farklı cevaplar verilmiştir. Bu cevaplar, devletin menşeini anlamaya yönelik çeşitli teorilere dayanır. Ancak devletin temel işlevi, bireylerin birlikte yaşayabilmesini mümkün kılan bir düzen kurmak ve bu düzeni sürdürebilmektir.
Günümüzde Suriye gibi ülkelerde yeni devlet yapılarının oluşturulmaya çalışılması, devletin varoluş nedenlerini yeniden düşünmek için bir fırsat sunmaktadır.

Devletin neden var olduğuna dair çeşitli teoriler öne sürülmüştür: İlahi Temel Nazariyesi: Bu teoriye göre devlet, tanrısal bir otoriteye dayalı olarak ortaya çıkar. Eski Mısır, Babil ve Orta Çağ Avrupa’sında devlet, tanrının yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edilmiştir. Bu anlayışta, devletin görevi hem ilahi buyrukları yerine getirmek hem de toplumsal düzeni sağlamaktır. Türk töresinde ise devlet, kainattaki düzenin yeryüzünde gerçekleştirilmesinin aracı olarak görülmüş ve bundan dolayı İslam’dan önce ve sonra kurulan Türk devletlerinde yapılan bütün icraatlar, Tanrı adına yapılmıştır. "İlay-ı Kelimetullah" ve "Kızıl Elma" ideali hakimiyetin alanını tayin ederken hakimiyetin amacını ise Nizam- Alem düşüncesi oluşturur. Ezelde Allah ve kulları arasında yapılan sözleşme, medenileşmenin ve mülk anlamında devletin başlangıcıdır.

Tabiat Nazariyesi: Platon ve Aristoteles gibi filozofların savunduğu bu teori, devletin insan doğasından kaynaklandığını ileri sürer. İnsanlar, doğal ihtiyaçlarını karşılamak ve güvenliklerini sağlamak için bir araya gelir ve topluluk halinde yaşarlar. Devlet, bu toplulukların düzenli bir yapı kazanmasıyla ortaya çıkar. İhtiyaç Nazariyesi: Farabi ve İbni Haldun gibi düşünürler tarafından savunulan bu görüş, devletin insanların ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla var olduğunu savunur. İnsanlar, bireysel olarak bu ihtiyaçlarını karşılayamayacağı için devlet gibi organize bir yapıya ihtiyaç duyar. Kuvvet Nazariyesi: Bu teori, devletin güçlülerin egemenliğini kurmak ve devam ettirmek amacıyla ortaya çıktığını öne sürer. İbni Haldun, göçebe toplumların şehirli topluluklar üzerinde kuvvet yoluyla hakimiyet kurarak devletleri oluşturduğunu belirtir. Toplumsal Sözleşme Nazariyesi: Bu teoriye göre insanlar, doğuştan sahip oldukları özgürlüklerini bir sözleşme çerçevesinde devlete devrederek onun otoritesini kabul eder. T. Hobbes, J. Locke ve J.J. Rousseau gibi düşünürler, devletin bu sözleşmenin bir ürünü olduğunu savunur. Sınıfların Mücadelesi Nazariyesi: Karl Marx ve Friedrich Engels’e göre devlet, hakim sınıfın çıkarlarını koruyan bir baskı aracı olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlayış, devletin ekonomik eşitsizliklerin bir sonucu olarak var olduğunu vurgular.

Devletin Modern Anlamı ve Rolü: Günümüzde devlet, bireylerin haklarını koruyan, toplumsal düzeni sağlayan ve adalet dağıtan bir organizasyon olarak tanımlanmaktadır. Egemenlik, belirli bir toprak parçası ve halk, modern devletin vazgeçilmez unsurlarıdır. Devlet, bireylerin güvenliğini sağlamak ve toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için vardır.

Suriye’de yeni bir devlet ve hükümet kurulmaya çalışılması, modern devletin işlevlerini gözler önüne sermektedir. Savaşın yıkıcı etkilerini yaşayan bir toplumda, devletin inşası, sadece bir yönetim kurumu oluşturmak değil, aynı zamanda bir düzen ve güven ortamı sağlamak anlamına gelir. Suriye örneği, devletin neden var olduğunu anlamak açısından önemli bir ders sunmaktadır: Toplumsal kaos ve bireysel güvensizlik, ancak bir otoritenin kurulmasıyla aşılabilir.

Suriye’de kurulacak devlet ve hükumet şu anda olmayan birçok ihtiyaca cevap verecek. Mesela devlet Suriye’de neleri mümkün kılacak bir hatırlayalım: İnsanlar arasındaki çıkar çatışmalarını önlemek ve bireylerin barış içinde bir arada yaşayabilmesini sağlamak. Güvenlik Sunmak: İç ve dış tehditlere karşı toplumu korumak. Adaleti Sağlamak: Hukuki düzeni kurarak toplumsal eşitlik ve adaleti temin etmek. Ekonomik ve Sosyal Refahı Artırmak: Halkın ekonomik ihtiyaçlarını karşılayacak ve yaşam standartlarını yükseltecek politikalar geliştirmek.

Suriye gibi bir ülkede yeni bir devlet kurulmaya çalışılması, devletin yukarıdaki işlevlerinin önemini ortaya koymaktadır. Savaşla parçalanmış bir toplumda güvenlik, düzen ve adaletin yeniden inşası, devletin temel amacını temsil eder. Bu süreç, bir toplumu bir arada tutan bağların güçlendirilmesini ve bireylerin kolektif bir kimlik altında toplanmasını gerektirir. Bu bağlamda devlet, sadece bir otorite değil, aynı zamanda toplumun yeniden inşa edilmesi için bir araçtır.

Demek ki: Devlet, tarih boyunca değişen şartlara göre farklı anlamlar kazanmış olsa da, temel amacı hep aynı kalmıştır: İnsanların bir arada barış içinde yaşayabilmesi için bir düzen sağlamak. Suriye’deki yeni devlet kurma çabaları, bu amacın hala ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Devlet, insan doğasının, ihtiyaçlarının ve sosyal düzen arayışının bir ürünüdür ve bu yüzden var olmaya devam edecektir. M. Talat Uzunyaylalı